Aandoeningen - Mens & Gezondheid

Last Updated on 9 oktober 2024 by M.G. Sulman

Men spreekt van een ziekte of aandoening als er sprake is van een stoornis van de fysieke of psychologische functie die het welzijn en/of de prestatie subjectief of objectief waarneembaar beïnvloedt. Een ziekte gaat meestal gepaard met bepaalde ziekteverschijnselen (symptomen). De griep wordt bijvoorbeeld meestal in verband gebracht met symptomen zoals hoofdpijn, loopneus en koorts. Vaak kent de patiënt het verschil niet tussen een ziekte en een symptoom. Enkele symptomen die vaak voorkomen en duiden op een onderliggende ziekte of aandoening, zijn braken, diarree, pijn (bijvoorbeeld buikpijn of hoofdpijn), misselijkheid en koorts.

Classificatie

Ziekten of aandoeningen kunnen worden ingedeeld op oorzaak, pathogenese (mechanisme waardoor de ziekte ontstaat) of op symptomen. Aandoeningen kunnen ook worden geclassificeerd volgens het betrokken orgaansysteem, hoewel dit vaak gecompliceerd is omdat veel ziekten meer dan één orgaan aantasten.

Een hoofdprobleem in de ziekteleer is dat ziekten vaak niet duidelijk kunnen worden gedefinieerd en geclassificeerd, vooral als oorzaak of pathogenese onbekend is. Diagnostische termen weerspiegelen dus vaak alleen een symptoom of een reeks symptomen (syndroom).

Oorzaken

Besmettelijke ziekten

Slechts enkele ziekten zoals griep zijn besmettelijk. De micro-organismen die deze ziekten veroorzaken, staan bekend als pathogenen of ziekteverwekkers en de boosdoeners bestaan uit verschillende soorten bacteriën, virussen, protozoa en schimmels. Infectieziekten kunnen worden overgedragen door bijvoorbeeld hand-mondcontact met besmettelijk materiaal op oppervlakken, door insectenbeten of andere dragers van de ziekte, en door besmet water of voedsel (vaak via fecale besmetting), etc. Ook zijn er seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). In sommige gevallen spelen micro-organismen die niet gemakkelijk van persoon tot persoon worden verspreid een rol, terwijl andere ziekten kunnen worden voorkomen of verbeterd met geschikte voeding of andere leefstijlveranderingen.

Niet-besmettelijke ziekten

Sommige ziekten, zoals de meeste vormen van kanker, hart- en vaatziekten en psychische stoornissen, zijn niet-besmettelijke ziekten. Veel niet-infectieziekten hebben een geheel of gedeeltelijk genetische basis en kunnen dus van de ene generatie op de andere worden overgedragen via genetische foutjes.

Determinanten van (on)gezondheid

Gezondheidsdeterminanten zijn de factoren die je gezondheid bepalen en zijn onder te verdelen in: persoonsgebonden, leefstijl en omgeving. Het gaat hierbij om zowel risicofactoren voor ongezondheid (pathogenese) als om factoren die de gezondheid positief beïnvloeden (salutogenese). Salutogenese is afgeleid van het Latijnse ‘salus’ (gezondheid, welbevinden) en het Griekse ‘genesis’ (oorsprong, ontstaan).

Preventie

Veel ziekten en aandoeningen kunnen op verschillende manieren worden voorkomen. Bijvoorbeeld met sanitaire voorzieningen, gezonde en gevarieerde voeding, voldoende lichaamsbeweging, vaccinaties en andere zelfzorg- en volksgezondheidsmaatregelen.

Preventie van (de verspreiding van) infectieziekten

Verlaag met de volgende maatregelen het risico om jezelf of anderen te infecteren:

Was vaak je handen. Dit is vooral belangrijk voor en na het bereiden van voedsel, voor het eten en na gebruik van het toilet, vooral na het poepen.
Laat je vaccineren. Immunisatie kan het risico om veel ziekten op te lopen flink verminderen.
Gebruik op een verstandige manier antibiotica. Neem alleen antibiotica als ze zijn voorgeschreven. Maak de kuur altijd af, tenzij de arts iets anders adviseert.
Blijf thuis als je tekenen en symptomen van een infectie hebt. Ga niet naar het werk of school als je moet braken of als je diarree of koorts hebt.
Wees slim met het bereiden van voedsel. Houd toonbanken en andere keukenoppervlakken schoon tijdens het bereiden van maaltijden. Bewaar restjes snel in de koelkast. Laat gekookt voedsel niet voor langere tijd op kamertemperatuur staan.
Desinfecteer de ‘hot spots’ in je woning. Deze bestaan uit de keuken en badkamer, twee ruimten met een hoge concentratie aan bacteriën en andere infectieuze agentia. Biologische agentia zijn levende of niet levende organismen die een infectie, allergie of toxiciteit kunnen veroorzaken.
Beoefen veilige seks. Gebruik condooms. Laat je testen op seksueel overdraagbare aandoeningen en laat je partner testen. De beste manier om soa’s te voorkomen is door geen seks te hebben of door alleen seks te hebben met één partner voor de rest van je leven.
Deel geen persoonlijke voorwerpen. Gebruik je eigen tandenborstel, kam of scheermesje. Deel geen drinkglazen of eetgerei.
Reis verstandig. Vlieg niet als je ziek bent. Met zoveel mensen die zich in zo’n beperkte ruimte bevinden, kun je andere passagiers in het vliegtuig infecteren. En je reis zal ook niet comfortabel zijn. Praat met je huisarts over eventuele inentingen die je nodig hebt als je naar verre oorden reist.

Het voorkomen van chronische ziekten

Veel chronische ziekten worden veroorzaakt door risicogedragingen. Door gezonde keuzes te maken, kun je je kans op het krijgen van een chronische ziekte verkleinen en je algehele levenskwaliteit verbeteren.

Niet roken

Stoppen met roken (of nooit beginnen) verlaagt het risico op ernstige gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, kanker, diabetes type 2 en longaandoeningen, evenals vroegtijdige dood, zelfs voor langdurige rokers.

Gezond eten

Gezond eten helpt bij het voorkomen, vertragen en onder controle brengen van hartaandoeningen, diabetes type 2 en andere chronische ziekten. Een gezond en gevarieerd dieet met fruit, groenten, volle granen, mager vlees en magere zuivelproducten is belangrijk op elke leeftijd. Als je te zwaar bent, kan het verliezen van zelfs 5% tot 7% van je lichaamsgewicht diabetes type 2 helpen voorkomen of vertragen.

Regelmatig bewegen

Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om chronische ziekten te voorkomen, uit te stellen of te beheersen. Streef naar matige lichamelijke activiteit (zoals stevig wandelen, fietsen of tuinieren) gedurende ten minste 150 minuten per week.

Matig drinken of helemaal niet drinken

Na verloop van tijd kan overmatig drinken leiden tot hoge bloeddruk, verschillende soorten kanker, hartaandoeningen, beroertes en leveraandoeningen. Door niet teveel te drinken kun je deze gezondheidsrisico’s verkleinen.

Voldoende slaap

Onvoldoende slaap wordt geassocieerd met de ontwikkeling en slechte regulatie van diabetes, hartaandoeningen, obesitas en depressie. Volwassenen moeten dagelijks minimaal 7 uur slaap krijgen.

Familiegeschiedenis delen met de huisarts

Als je in de familie een chronische ziekte hebt, zoals kanker, hartziekte, diabetes of osteoporose, is de kans groter dat je die ziekte zelf ontwikkelt. Deel je familiegeschiedenis met je huisarts, die je kan helpen bij het nemen van maatregelen om deze aandoeningen te voorkomen of vroegtijdig te ondervangen.

Regelmatige controle

Om chronische ziekten te voorkomen of vroegtijdig te ondervangen, is regelmatige controle en onderzoek door de huisarts aan te bevelen. Deze kan onder meer je bloeddruk, cholesterol en bloedsuikerspiegel checken.

Behandeling van aandoeningen

Medische interventies of behandelingen zijn pogingen om een ziekte of andere gezondheidsproblemen te genezen, te verbeteren of onder controle te brengen. Op medisch gebied is therapie synoniem met het woord behandeling. Onder psychologen kan de term specifiek verwijzen naar psychotherapie of gesprekstherapie. Veel voorkomende behandelingen zijn onder meer medicijnen, operaties, medische hulpmiddelen en zelfzorg.

Preventieve gezondheidszorg is in de eerste plaats een manier om letsel, ziekte of aandoening te voorkomen. Een behandeling wordt toegepast indien er reeds een medisch probleem aanwezig is. Een behandeling probeert een probleem te verbeteren of weg te nemen, maar behandelingen leiden mogelijk niet tot permanente genezing, vooral niet bij chronische ziekten. Veel ziekten die niet volledig kunnen worden genezen, zijn nog steeds te behandelen. Pijnbestrijding (ook wel pijnmedicatie genoemd) is die tak van de geneeskunde die een interdisciplinaire benadering toepast om pijn te verlichten en de kwaliteit van leven van mensen met pijn verbetert.

Behandeling voor medische noodgevallen moet onmiddellijk worden verleend, vaak via een afdeling spoedeisende hulp van een ziekenhuis.

Special

De special ‘aandoeningen’ bevat de volgende artikelen: