Last Updated on 28 december 2023 by M.G. Sulman
Een gebroken sleutelbeen of sleutelbeenbreuk wordt meestal veroorzaakt door een val op je schouder. Bijvoorbeeld doordat je van je fiets of motor valt of als je valt tijdens het skiën. Het belangrijkste symptoom van een sleutelbeenbreuk is hevige pijn in het sleutelbeengebied. Schoudermobiliteit is ook beperkt en bewegen doet pijn. Soms is van buitenaf een verkeerde ligging van de botten te zien en is een knarsen van het bot te horen of te voelen bij het palperen van het sleutelbeen. De diagnose wordt gesteld met een röntgenfoto. Nader onderzoek is zelden nodig. Een sleutelbeenbreuk zonder botafwijkingen kan conservatief worden behandeld (geen operatie). Chirurgische behandeling is noodzakelijk bij een verkeerde uitlijning van het bot.
Inhoud
Een gebroken sleutelbeen
Het sleutelbeen is een dun en lang bot tussen het borstbeen en de schouder. Het verbindt het bovenste deel van het borstbeen met de schouder. Door zijn structuur en ligging breekt het snel, vooral bij een val. Een sleutelbeenfractuur wordt in verschillende regio’s ingedeeld:
- in het begin, richting het borstbeen (= mediaal)
- in het middelste gedeelte (= midschacht)
- aan het uiteinde, dus richting de schouder (= lateraal)
Bij vallen op de schoudergordel wordt het sleutelbeen meestal lateraal gebroken. Een gebroken sleutelbeen treedt meestal op wanneer de val met hoge snelheid plaatsvindt. Bijvoorbeeld bij een motorongeluk, mountainbiken of snowboarden.
Symptomen van een sleutelbeenbreuk
Bij een gebroken sleutelbeen kan ernstige pijn optreden wanneer je je arm of schouder probeert te bewegen. Het getroffen gebied zwelt vaak op en wordt blauwachtig door blauwe plekken (hematoom). Mogelijk voelt het gebied onstabiel aan. Er kunnen crepitatie optreden als je het sleutelbeen met je hand voelt. Crepitatie betekent zoiets als kraken. Het is het voel- en hoorbaar wrijven van over elkaar bewegende delen in het lichaam.
Oorzaken van een sleutelbeenfractuur
Direct en indirect trauma
Een gebroken sleutelbeen wordt meestal veroorzaakt door een ongeval. Er wordt onderscheid gemaakt tussen direct en indirect trauma. Bij direct trauma, bijvoorbeeld een verkeersongeval, wordt een directe kracht op het sleutelbeen uitgeoefend en breekt deze. Dit is vaak een teken van een ernstig borstletsel. Bij indirect trauma, bijvoorbeeld een val op de schouder of een gestrekte arm, wordt er kracht op het sleutelbeen overgebracht, waardoor het breekt.
Kinderen en ouderen
Als een kind of jongere zijn sleutelbeen breekt, is de oorzaak meestal een sportongeval. Bij ouderen is vallen op de schouder, bijvoorbeeld door struikelen over een drempel of tapijtrand, vaak de oorzaak van een gebroken sleutelbeen.
Gebroken sleutelbeen bij kinderen
Courante oorzaken van een gebroken sleutelbeen bij kinderen:
- Valpartijen: Kinderen zijn actief en beweeglijk. Zij kunnen gemakkelijk vallen tijdens het spelen, ravotten, sporten of klimmen.
- Fietsongelukken: Kinderen die leren fietsen of al fietsend spelen, kunnen betrokken raken bij ongevallen en een gebroken sleutelbeen oplopen.
- Sportblessures: Kinderen die deelnemen aan sportactiviteiten zoals apekooitje, voetbal, gymnastiek of skateboarden lopen het risico op letsel, vooral bij valpartijen of botsingen.
- Speelplaatsongevallen: Kinderen die vallen van speeltoestellen op school of in de speeltuin. Dit kan leiden tot breuken, ook die van het sleutelbeen.
- Ongevallen tijdens spelen: Onverwachte bewegingen of ongelukkige valpartijen tijdens buiten- of binnenspelen kunnen resulteren in een gebroken sleutelbeen.
Geboken sleutelbeen bij ouderen
Mogelijke orzaken van een gebroken sleutelbeen bij ouderen:
- Valpartijen: Ouderen hebben vaak verminderde balans en spierkracht. Dit kan sneller leiden tot valincidenten.
- Botontkalking (osteoporose): Verlies van botdichtheid maakt je botten kwetsbaarder voor breuken, zelfs bij minimale kracht. Als je ouder wordt, breekt je lichaam meer bot af dan dat het nieuw bot aanmaakt. Allengs worden je botten brozer en minder sterk.
- Trauma: Ongevallen zoals verkeersongelukken kunnen onder meer leiden tot een gebroken sleutelbeen.
- Sportblessures: Actieve ouderen die deelnemen aan fysieke activiteiten lopen het risico op letsel, vooral als ze vallen of botsen.
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts zal informeren hoe de verwonding is ontstaan. Het aangedane gebied wordt vervolgens onderzocht op uiterlijke tekenen van een breuk, zoals zwelling, verhoging van het sleutelbeen, enz. De arts controleert of er drukpijn is en test de mobiliteit van je schouder.
Beeldvormend onderzoek
Bij vermoeden van een gebroken sleutelbeen, worden verschillende röntgenfoto’s gemaakt om de exacte locatie en omvang van het letsel te bepalen. Aanvullende beeldvormingstests, zoals CT-scan of MRI-scan, kunnen nodig zijn om mogelijke verdere verwondingen op te helderen.
Behandeling van een gebroken sleutelbeen
Eerste hulp
Het is belangrijk om de arm aan de zijde waar het sleutelbene gebroken is, te immobiliseren en te fixeren totdat medische behandeling wordt geboden, bijvoorbeeld met een driehoeksverband. Arm en schouder mogen indien mogelijk niet worden bewogen. Bovendien kun je het getroffen gebied koelen om de pijn te verlichten. Voor koeling wordt een coolpack ongeveer 20 minuten op zijn plaats gehouden. je kunt ook ijs gebruiken, Breng echter nooit ijs direct op de huid aan om bevriezing te voorkomen. Wikkel het bijvoorbeeld een handdoek.
Conservatieve behandeling of chirurgische ingreep
De behandeling hangt af van de locatie en de omvang van de fractuur.
Conservatieve behandeling (geen operatie)
Meestal kan een gebroken sleutelbeen conservatief worden behandeld. Dus niet operatieve ingreep. Vooral kleine fracturen met weinig of geen verplaatsing van het bot, worden conservatief behandeld. De arts schrijft desgewenst medicijnen voor om pijn te behandelen, maar vaak volstaat paracetamol. Het sleutelbeen wordt gestabiliseerd door het dragen van een mitella (draagdoek) of sling. Het bot wordt enkele dagen of weken geïmmobiliseerd. Na een bepaalde tijd kan de arts eenvoudige oefeningen voorschrijven om de schouder en arm flexibel te houden.
Operatie
In het geval van een ernstige fractuur kan de arts een operatie voorstellen om de positie van het sleutelbeen te corrigeren en botdelen te fixeren, bijvoorbeeld met elastische pennen, platen en schroeven. Een operatie is vooral nodig wanneer de gebroken botdelen schade aan bloedvaten, zenuwen of weke delen kunnen veroorzaken.
Nazorg
Afhankelijk van de ernst van de verwonding zal de arts na een tijdje fysiotherapie voorschrijven. Het doel van de speciale oefeningen die de fysiotherapeut je laat doen, is om de arm- en schoudermobiliteit te herstellen en om verstijving van de schouder en de elleboog te voorkomen. Je krijgt van de fysiotherapeut de instructie om de oefeningen zelfstandig uit te voeren. Je dient deze oefeningen te doen, zodra dat mogelijk is
Adviezen voor een goed herstel
Tijdens het herstellen van een gebroken sleutelbeen kan het nuttig zijn om de volgende adviezen in acht te nemen:
- gebruik ‘s nachts extra kussens om jezelf meer rechtop te houden als je slapen ongemakkelijk vindt
- gebruik ijskompressen en pijnstillers als de pijn en zwelling aanhouden terwijl je arm in een mitella zit
- beweeg je elleboog, hand en vingers regelmatig zodra je dat prettig vindt
- doe de oefeningen die de fysiotherapeut je voorschrijft: draaioefening voor de schouder en strekoefeningen voor de elleboog:
- speel geen contactsporten gedurende ten minste 10 tot 12 weken na het letsel
Slapen met een gebroken sleutelbeen
Hoe kun je een goede nachtrust krijgen met een sleutelbeenbreuk? Leven met een gebroken sleutelbeen kan ontzettend pijnlijk zijn en het slapen bemoeilijken. Onze botten kunnen zichzelf genezen na de meeste breuken, afhankelijk van de ernst, maar slaap en rust zijn essentieel om het lichaam en het immuunsysteem te versterken. Om beter te kunnen rusten gedurende de nacht, kun je het beste de volgende maatregelen in acht nemen:
Extra kussens gebruiken
Extra kussens gebruiken om jezelf op te hogen tijdens het slapen met een gebroken sleutelbeen kan helpen de pijn te verlichten. Slapen in een meer rechtopstaande positie kan comfortabeler zijn en zorgen voor een betere rust. Je vindt het misschien ook prettiger om kussens te gebruiken om de arm aan de kant van je lichaam met de breuk, te ondersteunen.
Pijnstillers gebruiken volgens voorschrift
De arts kan pijnstillers voorschrijven om de pijn te verlichten. Maar je kunt ook vrij verkrijgbare medicijnen nemen, zoals ibuprofen of paracetamol. Bij pijn is paracetamol de beste keus. Dit heeft de minste bijwerkingen en werkt veelal even goed als ibuprofen.
Koelen
Koudetherapie moet worden gebruikt om zwelling en pijn te minimaliseren. Koel je gebroken sleutelbeen gedurende 10 tot 20 minuten per keer, om de paar uur, gedurende de eerste paar dagen na de blessure. Als je nog steeds pijn en zwelling ervaart, ga dan door met koudetherapie op de breukplaats. Gebruik een barrière, zoals een handdoek of ander materiaal, tussen het ijs en je huid, om bevriezing van de huid te voorkomen.
‘s Nachts de mitella afdoen
Vaak schrijven artsen het gebruik van een mitella voor na een sleutelbeenbreuk. Door de beweging van het sleutelbeen te minimaliseren, kan het bot genezen en kan de pijn verminderen. De mitella moet overdag worden gedragen, maar kan ‘s nachts of tijdens het baden worden afgedaan. Maar je moet misschien experimenteren, omdat sommige mensen het dragen van een mitella tijdens het slapen comfortabeler vinden.
Wees voorzichtig met je lichaam gedurende de dag
Vermijd contactsporten en intensieve activiteiten terwijl je geneest van de botbreuk. Zelfs minder intensieve activiteiten zoals fietsen of een ladder beklimmen vergroten het risico dat je valt op je gebroken sleutelbeen, wat waarschijnlijk zal leiden tot een ernstige trauma en een operatie om het te repareren. Voorzichtigheid en voldoende rust zorgen voor een beter herstel.
Prognose
Bij volwassenen duurt het meestal ongeveer 6 tot 8 weken voordat een gebroken sleutelbeen is genezen, hoewel het langer kan duren. Bij kinderen duurt de genezing meestal 3 tot 6 weken. Dus aanzienlijk korter. Het duurt echter minstens dezelfde periode voordat je schouder weer op volle sterkte is.
Terwijl de breuk geneest, kan er een knobbel ontstaan langs je sleutelbeen. Dit is een normaal verschijnsel en verbetert vaak in de loop van de tijd.
Soms geneest de breuk niet goed en moet je mogelijk geopereerd worden. De arts zal dit met je bespreken.
Preventie
Sleutelbeenbreuken treden plotseling op en zijn moeilijk te voorkomen. Maar bepaalde maatregelen kunnen helpen om je botten veiliger te houden:
- Rijd veilig en draag een veiligheidsgordel wanneer je in een voertuig rijdt.
- Eet een gezond en gevarieerd dieet met voldoende calcium om je botten sterk en krachtig te houden.
- Gebruik een goede techniek en lichaamshouding voor alle sporten die je beoefent of activiteiten die je doet en houd altijd de veiligheid van jezelf en anderen voor ogen.
- Draag zo nodig beschermende kleding bij het sporten of uitoefenen van bepaalde hobby’s.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een sleutelbeenbreuk, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.