Geneeskrachtige kruiden en planten

Last Updated on 14 maart 2023 by M.G. Sulman

Zowel de natuurgeneeskunde als de conventionele geneeskunde maken gebruik van de geneeskrachtige werking van planten en kruiden. Je kunt het zelf ook aanwenden. Al duizenden jaren verzamelen of kweken mensen geneeskrachtige kruiden en planten voor dit doel. Er zijn ontzettend veel planten met een geneeskrachtige werking. Je hoeft er niet naar op zoek te gaan. Je treft ze gewoon aan in je direct omgeving. Brandnetel werkt bloedzuiverend, verwijdert urinezuur en zorgt voor de aanmaak van rode bloedlichaampjes en ijzer- en kalkopname, paardenbloemen zijn goed voor de spijsvertering, madeliefjes herstellen de darmen na een antibioticakuur en de fijngestampte bloemen en verse bladeren stillen de pijn bij verstuikingen en kneuzingen, en duizendblad is goed voor je zenuwstelsel.

Toedieningsvorm van geneeskrachtige kruiden en planten

Geneeskrachtige kruiden en daarvan gemaakte kruidengeneesmiddelen tref je aan in bijna elk huishouden. In de vorm van medicinale theeën zijn de kruiden nog steeds te herkennen in hun gedroogde, geplette vorm. Kruidengeneesmiddelen bevatten daarentegen meestal extracten en zijn beschikbaar in de vorm van druppels, tabletten of zalven. Je kunt geneeskrachtige planten kopen in een drogisterij of reformwinkel, maar je kunt ze ook verzamelen in de natuur of zelf kweken in tuin of kas. Door de kruiden na de oogst te drogen kunnen veel geneeskrachtige kruiden langdurig bewaard blijven en zijn dan het hele jaar door verkrijgbaar.

Werkzame stoffen

Er zijn veel verschillende groepen werkzame stoffen in geneeskrachtige kruiden en planten, zoals:

• alkaloïden: stikstofhoudende, basische stoffen die in bepaalde concentratie (vanaf 0,01%) giftig zijn
• terpenen gevonden in etherische olie, aangezien deze stoffen voornamelijk worden gekenmerkt door de sterke geur die het een plant geeft
• flavonoïden: deze hebben een antioxidant werking en geven kleur aan groenten en fruit
• plantenhormoon of fytohormoon: de benaming voor in de plant aangemaakte stoffen die de groei van de plant regelen
• tannines: een groep van chemische verbindingen die van nature voorkomt in planten, ook wel polyfenolen genoemd

Lijst van geneeskrachtige planten en kruiden

Absintalsem

Absintalsem (Artemisia absinthium) is een plant uit de composietenfamilie (Asteraceae). Zeer weinigen kennen alsem als medicinale plant. Sterker nog, het is een zeer effectief middel tegen maagdarmklachten en verlies van eetlust. Absint stimuleert ook de spijsvertering; het werkt eetlustopwekkend. Het helpt bovendien tegen winderigheid en het gaat maagkrampen tegen.

Aloë vera

De medicinale vetplant aloë vera is zeer populair ingrediënt in onder meer verzorgingsproducten. Het hydrateert de huid en verbetert ook de teint van je huid. Aloë Vera is tevens een goed middel om een wond mee te bedekken. Het sluit de wond en versterkt de bloedtoevoer naar de wond. Hierdoor geneest de wond sneller. De gel zit bovendien boordevol eiwitten, vitamines en mineralen. Minder bekend is de laxerende werking van aloë vera.

Anijs

Anijs (Pimpinella anisum) behoort tot de schermbloemenfamilie (Umbelliferae of Apiaceae). Het is een van de meest populaire geneeskrachtige planten voor verkoudheid en maagdarmklachten.

Arnica

Arnica (Arnica montana) is vooral bekend om zijn wondgenezende en pijnstillende effecten. Nagenoeg iedereen is wel bekend met zogeheten arnicazalf. Deze verwarmt gevoelige spieren, ondersteunt het herstel en bevordert de doorbloeding van de spieren.

Basilicum

Basilicum is een kruid dat bekend staat om zijn hoge gehalte aan vitaminen, mineralen en vezels. Het wordt vaak gebruikt bij het koken om smaak aan gerechten toe te voegen en wordt ook gebruikt in de traditionele geneeskunde vanwege de potentiële gezondheidsvoordelen. Enkele van de belangrijkste vitaminen en mineralen die in basilicum worden aangetroffen, zijn vitamine K, vitamine A, vitamine C, calcium en ijzer. Bovendien is basilicum een goede bron van voedingsvezels, wat helpt bij het bevorderen van een gezonde spijsvertering en een regelmatige stoelgang.

Beklierde ogentroost

De beklierde ogentroost of weide-ogentroost (Euphrasia rostkoviana syn. Euphrasia officinalis) wordt in de natuurgeneeskunde gebruikt als medicinale plant tegen droge ogen en oogontstekingen of ontstekingen van het gebied rond de ogen.

Berendruif

De berendruif (Arctostaphylos uva-ursi) is een plant uit de heidefamilie.  Reeds in de kruidenboeken van de 13de eeuw werd gewag gemaakt van de geneeskrachtige werking van de berendruif. Het heeft zijn uitwerking op de membranen van de urinewegen en werkt versterkend op de nieren

Bittere scheefbloem

Bittere scheefbloem (Iberis amara) is een eenjarige plant uit de kruisbloemenfamilie. Het verlicht maagdarmklachten, het stimuleert de spijsvertering en het verbetert de eetlust.

Brandnetel

Brandnetel (Urtica) is een waardevolle medicinale plant, vooral voor urineweginfecties en reumatische aandoeningen. Je kan het onder meer innemen als supplement en als brandnetelthee.

Brandnetelzaad

Brandnetelzaad geeft je energie en hebben adaptogene eigenschappen. Adaptogenen zijn stoffen die het aanpassingsvermogen vergroten. Ze helpen je om te gaan met stress en vermoeidheid.

Canadese fijnstraal

De Canadese fijnstraal is een één- tot tweejarige zomerbloeier uit de Composietenfamilie. De plant kent veel medicinale toepassingen. Het is tevens een eetbare plant, waarvan je de blaadjes als groente of kruid kunt nuttigen.

Cayennepeper peulen

Cayennepeper is een cultivar van Capsicum annuum, een plantensoort uit de nachtschadefamilie (Solanaceae). Als medicinale plant stimuleert cayennepeper met de werkzame stof capsaïcine de bloedcirculatie in de huid en verlicht pijn.

Cichorei

Cichorei is één van de plantensoorten die inuline in wortels opslaat. Inuline is een type oplosbare vezel. Zowel de wortel als de blaadjes van de plant zelf werkend laxerend en vochtafdrijven (diuretisch).

Citroenmelisse

Citroenmelisse (Melissa officinalis) heeft vooral een kalmerende en ontspannende werking op het autonome zenuwstelsel, bijvoorbeeld bij maagdarmklachten en moeilijk inslapen en rusteloosheid.

Daslook

Daslook (Allium ursinum) is een wilde plant die sterk verwant is aan de alom gebruikte knoflook. Het bevordert de spijsvertering en kan verlichting geven bij een opgeblazen gevoel.

Driekleurig viooltje

Het driekleurig viooltje (Viola tricolor), ook wel bekend als ‘wilde viooltje’, is een plant uit de viooltjesfamilie (Violaceae). Deze plant wordt verwaarloosd in de kruidengeneeskunde. Ten onrechte, want het is bijzonder effectief bij huidziekten. Eeuwenlang paste men het plantje toe als middel tegen huidontstekingen bij korstjes en jeuk over het hele lichaam.

Duivelsklauw

Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens) groeit in de Kalahariwoestijn in Zuid Afrika, Namibië, Botswana, Zambia en Angola. De geneeskrachtige eigenschappen bevinden zich in de wortels van de plant. Deze wortels bevatten verschillende stoffen die pijnstillend en ontstekingsremmend werken. Bovendien drijven ze vocht af. Voorts beschermt duivelsklauw het kraakbeen en werkt het ontkrampend.

Duizendblad

Duizendblad (Achillea millefolium) is geschikt voor indigestie (dyspepsie) en verlies van eetlust. Het  is een plant uit de composietenfamilie.

Echte guldenroede

De echte guldenroede (Solidago virgaurea) is een vaste plant die behoort tot de composietenfamilie. Guldenroede heeft een drainerende en diuretische werking. Het wordt beschouwd als een goed kruidengeneesmiddel voor urineweginfecties en kramende pijnen.

Echte heemst

Echte heemst (Althaea officinalis) verlicht hoest en remt ontstekingen in de mond, keel en keelholte en in het maagdarmkanaal.

Echte tijm

Echte tijm (Thymus vulgaris) is een aromatisch geurende wintergroene kruidenplant. Tijm is het klassieke kruidenmiddel tegen hoest, bronchitis en slijmvliesontstekingen.

Gele gentiaan

De gele gentiaan is een vaste plant van de gentiaanfamilie. Het werkt als aperitivum (eetlustopwekker) en als digestivum (spijsverteringbevorderend).

Gele kornoelje

De gele kornoelje wordt al duizenden jaren gebruikt in de traditionele geneeskunde vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen.

Gember

Gember is de wortelstok van de Zingiber officinale. Rauwe gember heeft positieve effecten op de afweer door zijn antibacteriële, antivirale en antioxidant werking.

Gevlekt longkruid

Gevlekt longkruid wordt in de natuurgeneeskunde gebruikt ter behandeling van – de naam zegt het al – longziekten, maar je kunt de verse bladeren ook verwerken in salades, soepen en smoothies. Deze plant is een vroege bloeier, met roodachtige bloemen die verkleuren naar blauw. Het is een laagblijvende, bodembedekkende vaste plant.

Gevlekte scheerling

Alle delen van de gevlekte scheerling, waaronder de zaden, bloemen en vruchten, zijn onveilig om te gebruiken. Het is namelijk een zeer giftige plant die lijkt op echte kervel. Alle delen ervan zijn giftig. De plant is zó giftig dat het de dood kan veroorzaken. De plant wordt soms gebruikt voor medicinale doeleinden, maar dat wordt ten zeerste afgeraden vanwege de toxiciteit.

Gezegende distel

De gezegende distel (Cnicus benedictus L of benedictuskruid) werd in vroegere tijden uitwendig gebruikt voor de behandeling van wonden en zweren.

Ginkgo (Ginkgo biloba)

Japanse notenboom of Ginkgo (Ginkgo biloba) is een bladverliezende boom. Het heeft een positief effect op de doorbloeding van het lichaam en de hersenen.

Ginseng (Panax-ginseng)

Panax ginseng is een kleine langzaam groeiende plant die voorkomt in de bergen van Oost-Azië. Het heeft enorm veel positieve effecten op de algehele gezondheid. In Oost-Azië wordt de wortel van Panax ginseng al duizenden jaren gebruikt bij uiteenlopende gezondheidsklachten. Een van de grootste voordelen van ginseng voor de gezondheid is dat het de energie en uithoudingsvermogen verhoogt.

Goudsbloem

Goudsbloem (Calendula officinalis) is een van de bekendste geneeskrachtige planten in de wond- en huidverzorging. Het werkt ontsmettend en antibacterieel.

Groot kaasjeskruid

Groot kaasjeskruid (Malva sylvestris) verlicht een droge hoest – verzacht de slijmvliezen – en wordt voornamelijk gebruikt als kaasjeskruidthee.

Grote engelwortel

De grote engelwortel (Angelica archangelica) is een plant uit de schermbloemenfamilie. De plant werkt rustgevend, ontspannend en regulerend op de maag. Het is daarnaast goed tegen gasvorming.

Grote kaardebol

De grote kaardebol helpt het bij het herstellen van beschadigde weefsels zoals botten en ligamenten. Ook wordt het gebruikt ter behandeling van persisterende ziekte van Lyme.¹Saar-Reismaa P, Bragina O, Kuhtinskaja M, Reile I, Laanet PR, Kulp M, Vaher M. Extraction and Fractionation of Bioactives from Dipsacus fullonum L. Leaves and Evaluation of Their Anti-Borrelia Activity. Pharmaceuticals (Basel). 2022 Jan 12;15(1):87. doi: 10.3390/ph15010087. PMID: 35056144; PMCID: PMC8779505.

Grove den

De grove den (Pinus sylvestris) is een naaldboom uit de Dennenfamilie. Het gebruik van de grove den voor medicinale doeleinden kent een lange traditie. Bijvoorbeeld in de vorm van dennenthee.

Gulden sleutelbloem

De gulden sleutelbloem, voorheen echte sleutelbloem, is een plant uit de sleutelbloemfamilie. Het verwijdert slijm en verlicht verkoudheidsklachten.

Heermoes

Heermoes, ook wel paardenstaart of kattenstaart genoemd, heeft een diuretisch effect en wordt daarom ook wel gebruikt voor spoeltherapie bij urineweginfecties (in de vorm van heermoesthee).

Herderstasje

Herderstasje (Capsella bursa-pastoris) is een der meest voorkomende plantensoorten van Nederland en België. Het is een nuttig kruid; het reguleert de bloeddruk en stelpt bloedingen.

Hop

Hop (Humulus lupulus) is een snelgroeiende klimplant. Hop wordt reeds sinds de middeleeuwen gebruikt door slechte slapers. Het verlicht ook angst en stimuleert de spijsvertering.

Kamfer

Kamfer (Cinnamomum camphora) is goed voor de luchtwegen, stimuleert de bloedsomloop en bevordert de doorbloeding van de huid.

Kamille

Echte kamille (Matricaria chamomilla) is een eenjarige plant uit de composietenfamilie. Het heeft een bewezen kalmerend effect bij maagdarmproblemen en verkoudheid. Je kan kamillethee kopen, maar je kan het kruid ook makkelijk zelf kweken en zo je eigen thee maken.

Kaneel

Kaneel (Cinnamomum verum) bevordert de spijsvertering en stimuleert de eetlust.

karmozijnbes

De karmozijnbes is een populaire sierplant vanwege de zwartrode vruchten. Het verspreidt zich echter zeer snel, vooral in milde streken. De plant is in principe giftig, maar heeft ook een ontstekingswerende werking die met name gunstig is voor het lymfesysteem en de bovenste luchtwegen.

Kattensnor

Kattensnor (Cleome spinosa) is drinkbaar als heerlijke kumis kucing thee. Hiervoor gebruik je de gedroogde blaadjes (en bloempjes) van de plant.

Knoflook

Knoflook (Allium sativum) is goed voor een sterk immuunsysteem en hart en bloedvaten.

Komijn

Komijn (Carum carvi) is een spijsverterings- en maagvriendelijke specerij en medicinale plant.

Koninginnekruid of leverkruid

Koninginnekruid of leverkruid heeft een geneeskrachtige werking ten aanzien van de lever en beschikt daarnaast over een diuretische werking. Tevens is het een bloedzuiverende plant.

Koriander

Koriander (Coriandrum sativum) staat bekend als keukenkruid, maar is ook een bewezen geneeskrachtige plant bij maagdarmklachten en verlies van eetlust.

Kruidnagel

Kruidnagel komt van de kruidnagelboom (Syzygium aromaticum). Kruidnagel verlicht kiespijn en remt ontstekingen in de mond en keel.

Kurkuma

Kurkuma of geelwortel (Curcuma longa) is het hoofdingrediënt in curry. De werkzame stof curcumine (de gele kleurstof) in kurkuma ondersteunt de spijsvertering en zou zelfs kankerbestrijdende eigenschappen hebben. Kurkuma kan ook de symptomen van psoriasis onderdrukken.

Laurier

Laurier is een plant uit de laurierfamilie. Laurierblad geeft een aromatisch tintje aan met name soepen, stoofpotten, braadgerechten, marinades en sauzen. Het is niet alleen lekker, maar ook gezond en geneeskrachtig.

Lavendel

Lavendel (Lavandula angustifolia) staat al eeuwen bekend om zijn kalmerende en ontspannende effecten.

Lindebloesem

Men gebruikt de bloemen van de grootbladige linde of de kleinbladige linde voor lindebloesemthee. Bij griep en verkoudheid is het een mooi alternatief voor paracetamol. Voorts is lindethee krampstillend en bevordert het de spijsvertering.

Maretak

Maretak (Viscum-album) versterkt de activiteit van het immuunsysteem.

Mariadistel

De actieve ingrediënten van de medicinale plant Mariadistel (Silybum marianum) worden geacht de lever te beschermen en ook het herstel van de lever te bevorderen.

Meidoorn

Meidoorn (Crataegus) is een medicinale plant. Het versterkt het hart door de bloedtoevoer naar de hartspier en de kransslagaders te verbeteren.

Monnikspeper

Monnikspeper wordt beschouwd als een medicinale plant tegen menstruatiekrampen, premenstrueel syndroom en overgangsklachten.

Paardenbloem

De paardenbloem (Latijnse naam: Taraxacum officinale) is een soort uit de composietenfamilie (Asteraceae). Van oudsher wordt de plant gebruikt vanwege z’n positieve invloed op lever en galblaas.

Pepermunt (Mentha piperita)

Pepermunt (Mentha piperita) is een plant uit de lipbloemenfamilie. Deze medicinale plant is effectief als thee en olie bij buikpijn, hoest of loopneus en spanningshoofdpijn.

Robertskruid

Het robertskruid, ook wel stinkende ooievaarsbek genoemd, is een plant uit de ooievaarsbekfamilie. Het is een natuurlijk antibioticum met antibacteriële eigenschappen.

Rode klaver

Rode klaver (Trifolium pratense) is een plantaardig oestrogeen dat werkt bij overgangsklachten.

Rode zonnehoed

Rode zonnehoed (Echinacea purpurea) versterkt het immuunsysteem.

Rozemarijn

Rozemarijn (Rosmarinus officinalis) is een dwergstruik uit de lipbloemenfamilie. Rozemarijn en vooral de rozemarijnolie die het bevat, zijn goede kruidenremedies voor spijsverteringsproblemen zoals winderigheid en een vol gevoel. Het kruid heeft daarnaast nog vele andere gezondheidsvoordelen.

Ruwe berk

Ruwe berk of Betula pendula is een in Nederland zeer veel voorkomende boomsoort. Hildegard van Bingen (1098 – 1179) wees in de 12e eeuw reeds op de wondhelende werking van berkebloemen.

Salie

Salie (Salvia officinalis) wordt ook wel ‘de koningin onder de geneeskrachtige planten’ genoemd. Er zijn talloze soorten salie. Salvia officinalis wordt gebruikt als medicinale plant. De Latijnse naam wijst op de voordelen van salie: salvare betekent genezen. Salie werkt tegen nachtelijk zweten tijdens de overgang, een te snel werkende schildklier en nervositeit. Het werkt ook tegen ontstekingen en infecties. Daarnaast bevordert het de spijsvertering.

Senna

Senna (Cassia angustifolia) is een kruidenlaxeermiddel en stimuleert de darmwerking.

Sint-janskruid

Sint-janskruid (Hypericum perforatum) is een groenblijvende plant uit de Hertshooifamilie. De plant staat bekend als stemmingsverbeteraar en kalmerend middel. Mensen met een lichte tot matige depressie blijken zich door sint-janskruid energieker te voelen. Zij ervaren ook dat het hun stemming verbetert.

Smeerwortel

De gewone smeerwortel (Symphytum officinale) is een plant uit de ruwbladigenfamilie (Boraginaceae). In vroegere tijden werd het met name gebruikt vanwege de genezende effecten bij verstuikingen en kneuzingen.

Stalkaars

De bloemen van de stalkaars (Verbascum densiflorum) worden vanwege de slijmstoffen en de saponine onder meer bij hoest gebruikt.

Teunisbloem

Teunisbloem (Oenothera biennis) is een geslacht uit de Teunisbloemfamilie. Teunisbloemolie heeft enkele zeer bijzondere geneeskrachtige eigenschappen.

Toverhazelaar

Toverhazelaar (Hamamelis virginiana) is een kruidengeneesmiddel voor wondverzorging en aambeien.

Valeriaan

Valeriaan (Valeriana officinalis) is één van de bekendste geneeskrachtige planten met zijn kalmerende en ontspannende werking.

Verbena of ijzerhard

Verbena of ijzerhard wordt traditioneel gebruikt als kruid om een aantal gezondheidsproblemen te behandelen, zoals hoofdpijn, spijsverteringsproblemen en slaapstoornissen.

Vlas

Vlas (Linum usitatissimum) is een plant uit de vlasfamilie (Linaceae). Keizer Karel gaf in de 8ste eeuw het bevel dat vlaszaden gegeten moesten worden om gezond te blijven.

Vlier

De gewone vlier (Sambucus niger) is een plant uit de muskuskruidfamilie. Als zweetopwekkende en afscheidingsoplossende medicinale plant heeft vlier een vaste plaats binnen de kruidengeneeskunde. De gewone vlier staat bekend om zijn heerlijke vlierbessen.

Vrouwenmantel

Spitslobbige vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris) is een plant uit de rozenfamilie.  De plant helpt tegen diarree en bevordert de wondgenezing.

Weegbree

Weegbree (Plantago lanceolata) is een zeer goed verdragen en effectief kruidengeneesmiddel voor keelpijn, hoesten en kleine wondjes.

Zaagpalm

Zaagpalm (saw palmetto) helpt tegen prostaatvergroting en problemen met plassen.

Zoethout

Zoethout (Glycyrrhiza glabra) wordt gebruikt bij maagklachten.

Zwarte knoflook

Zwarte knoflook is ‘gewone’ witte knoflook die door fermentatie een andere kleur heeft gekregen. Het heeft een zachte textuur en een smaak die wel wat weg heeft van soja en rozijnen. Deze zwarte look zit boordevol geneeskracht. Het biedt bijna twee keer zoveel antioxidanten als de ‘gewone’ witte knoflook.

Zwarte komijn

Zwarte komijn (Nigella sativa) is een klein zwart zaadje dat afkomstig is van een bloeiende plant uit de ranonkelfamilie. Het is een veelgebruikte medicinale plant over de hele wereld.

Zwarte peper

Zwarte peper (Piper nigrum) is een specerij met een scherpe smaak. Het keukenkruid is zeer gezond en werkt als antioxidant.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over geneeskrachtige kruiden en planten. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.

Zoeken naar: