Last Updated on 9 november 2022 by M.G. Sulman
Zowel de natuurgeneeskunde als de conventionele geneeskunde maken gebruik van de geneeskrachtige werking van planten en kruiden. Je kunt het zelf ook aanwenden. Al duizenden jaren verzamelen of kweken mensen geneeskrachtige kruiden en planten voor dit doel. Er zijn ontzettend veel planten met een geneeskrachtige werking. Je hoeft er niet naar op zoek te gaan. Je treft ze gewoon aan in je direct omgeving. Brandnetel werkt bloedzuiverend, verwijdert urinezuur en zorgt voor de aanmaak van rode bloedlichaampjes en ijzer- en kalkopname, paardenbloemen zijn goed voor de spijsvertering, madeliefjes herstellen de darmen na een antibioticakuur en de fijngestampte bloemen en verse bladeren stillen de pijn bij verstuikingen en kneuzingen, en duizendblad is goed voor je zenuwstelsel.
Toedieningsvorm van geneeskrachtige kruiden en planten
Geneeskrachtige kruiden en daarvan gemaakte kruidengeneesmiddelen tref je aan in bijna elk huishouden. In de vorm van medicinale theeën zijn de kruiden nog steeds te herkennen in hun gedroogde, geplette vorm. Kruidengeneesmiddelen bevatten daarentegen meestal extracten en zijn beschikbaar in de vorm van druppels, tabletten of zalven. Je kunt geneeskrachtige planten kopen in een drogisterij of reformwinkel, maar je kunt ze ook verzamelen in de natuur of zelf kweken in tuin of kas. Door de kruiden na de oogst te drogen kunnen veel geneeskrachtige kruiden langdurig bewaard blijven en zijn dan het hele jaar door verkrijgbaar.
Werkzame stoffen
Er zijn veel verschillende groepen werkzame stoffen in geneeskrachtige kruiden en planten, zoals:
- alkaloïden: stikstofhoudende, basische stoffen die in bepaalde concentratie (vanaf 0,01%) giftig zijn
- terpenen gevonden in etherische olie, aangezien deze stoffen voornamelijk worden gekenmerkt door de sterke geur die het een plant geeft
- flavonoïden: deze hebben een antioxidant werking en geven kleur aan groenten en fruit
- plantenhormoon of fytohormoon: de benaming voor in de plant aangemaakte stoffen die de groei van de plant regelen
- tannines: een groep van chemische verbindingen die van nature voorkomt in planten, ook wel polyfenolen genoemd
Lijst van geneeskrachtige planten en kruiden
Absintalsem
Absintalsem (Artemisia absinthium) is een plant uit de composietenfamilie (Asteraceae). Zeer weinigen kennen alsem als medicinale plant. Sterker nog, het is een zeer effectief middel tegen maagdarmklachten en verlies van eetlust. Absint stimuleert ook de spijsvertering; het werkt eetlustopwekkend. Het helpt bovendien tegen winderigheid en het gaat maagkrampen tegen.
Aloë vera
De medicinale vetplant aloë vera is zeer populair ingrediënt in onder meer verzorgingsproducten. Het hydrateert de huid en verbetert ook de teint van je huid. Aloë Vera is tevens een goed middel om een wond mee te bedekken. Het sluit de wond en versterkt de bloedtoevoer naar de wond. Hierdoor geneest de wond sneller. De gel zit bovendien boordevol eiwitten, vitamines en mineralen. Minder bekend is de laxerende werking van aloë vera.
Anijs
Anijs (Pimpinella anisum) behoort tot de schermbloemenfamilie (Umbelliferae of Apiaceae). Het is een van de meest populaire geneeskrachtige planten voor verkoudheid en maagdarmklachten.
Arnica
Arnica (Arnica montana) is vooral bekend om zijn wondgenezende en pijnstillende effecten. Nagenoeg iedereen is wel bekend met zogeheten arnicazalf. Deze verwarmt gevoelige spieren, ondersteunt het herstel en bevordert de doorbloeding van de spieren.
Beklierde ogentroost
De beklierde ogentroost of weide-ogentroost (Euphrasia rostkoviana syn. Euphrasia officinalis) wordt in de natuurgeneeskunde gebruikt als medicinale plant tegen droge ogen en oogontstekingen of ontstekingen van het gebied rond de ogen.
Berendruif
De berendruif (Arctostaphylos uva-ursi) is een plant uit de heidefamilie. Reeds in de kruidenboeken van de 13de eeuw werd gewag gemaakt van de geneeskrachtige werking van de berendruif. Het heeft zijn uitwerking op de membranen van de urinewegen en werkt versterkend op de nieren
Bittere scheefbloem
Bittere scheefbloem (Iberis amara) is een eenjarige plant uit de kruisbloemenfamilie. Het verlicht maagdarmklachten, het stimuleert de spijsvertering en het verbetert de eetlust.
Brandnetel
Brandnetel (Urtica) is een waardevolle medicinale plant, vooral voor urineweginfecties en reumatische aandoeningen.
Brandnetelzaad
Brandnetelzaad geeft je energie en hebben adaptogene eigenschappen. Adaptogenen zijn stoffen die het aanpassingsvermogen vergroten. Ze helpen je om te gaan met stress en vermoeidheid.
Canadese fijnstraal
De Canadese fijnstraal is een één- tot tweejarige zomerbloeier uit de Composietenfamilie. De plant kent veel medicinale toepassingen. Het is tevens een eetbare plant, waarvan je de blaadjes als groente of kruid kunt nuttigen.
Cayennepeper peulen
Cayennepeper is een cultivar van Capsicum annuum, een plantensoort uit de nachtschadefamilie (Solanaceae). Als medicinale plant stimuleert cayennepeper met de werkzame stof capsaïcine de bloedcirculatie in de huid en verlicht pijn.
Cichorei
Cichorei is één van de plantensoorten die inuline in wortels opslaat. Inuline is een type oplosbare vezel. Zowel de wortel als de blaadjes van de plant zelf werkend laxerend en vochtafdrijven (diuretisch).
Citroenmelisse
Citroenmelisse (Melissa officinalis) heeft vooral een kalmerende en ontspannende werking op het autonome zenuwstelsel, bijvoorbeeld bij maagdarmklachten en moeilijk inslapen en rusteloosheid.
Duivelsklauw
Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens) groeit in de Kalahariwoestijn in Zuid Afrika, Namibië, Botswana, Zambia en Angola. De geneeskrachtige eigenschappen bevinden zich in de wortels van de plant. Deze wortels bevatten verschillende stoffen die pijnstillend en ontstekingsremmend werken. Bovendien drijven ze vocht af. Voorts beschermt duivelsklauw het kraakbeen en werkt het ontkrampend.
Duizendblad
Duizendblad (Achillea millefolium) is geschikt voor indigestie (dyspepsie) en verlies van eetlust. Het is een plant uit de composietenfamilie.
Echte guldenroede
De echte guldenroede (Solidago virgaurea) is een vaste plant die behoort tot de composietenfamilie. Guldenroede heeft een drainerende en diuretische werking. Het wordt beschouwd als een goed kruidengeneesmiddel voor urineweginfecties en kramende pijnen.
Echte heemst
Echte heemst (Althaea officinalis) verlicht hoest en remt ontstekingen in de mond, keel en keelholte en in het maagdarmkanaal.
Echte tijm
Echte tijm (Thymus vulgaris) is een aromatisch geurende wintergroene kruidenplant. Tijm is het klassieke kruidenmiddel tegen hoest, bronchitis en slijmvliesontstekingen.
Gele gentiaan
De gele gentiaan is een vaste plant van de gentiaanfamilie. Het werkt als aperitivum (eetlustopwekker) en als digestivum (spijsverteringbevorderend).
Gember
Gember is de wortelstok van de Zingiber officinale. Rauwe gember heeft positieve effecten op de afweer door zijn antibacteriële, antivirale en antioxidant werking.
Gevlekt longkruid
Gevlekt longkruid wordt in de natuurgeneeskunde gebruikt ter behandeling van – de naam zegt het al – longziekten, maar je kunt de verse bladeren ook verwerken in salades, soepen en smoothies. Deze plant is een vroege bloeier, met roodachtige bloemen die verkleuren naar blauw. Het is een laagblijvende, bodembedekkende vaste plant.
Gevlekte scheerling
Alle delen van de gevlekte scheerling, waaronder de zaden, bloemen en vruchten, zijn onveilig om te gebruiken. Het is namelijk een zeer giftige plant die lijkt op echte kervel. Alle delen ervan zijn giftig. De plant is zó giftig dat het de dood kan veroorzaken. De plant wordt soms gebruikt voor medicinale doeleinden, maar dat wordt ten zeerste afgeraden vanwege de toxiciteit.
Gezegende distel
De gezegende distel (Cnicus benedictus L of benedictuskruid) werd in vroegere tijden uitwendig gebruikt voor de behandeling van wonden en zweren.
Ginkgo (Ginkgo biloba)
Japanse notenboom of Ginkgo (Ginkgo biloba) is een bladverliezende boom. Het heeft een positief effect op de doorbloeding van het lichaam en de hersenen.
Ginseng (Panax-ginseng)
Panax ginseng is een kleine langzaam groeiende plant die voorkomt in de bergen van Oost-Azië. Het heeft enorm veel positieve effecten op de algehele gezondheid. In Oost-Azië wordt de wortel van Panax ginseng al duizenden jaren gebruikt bij uiteenlopende gezondheidsklachten. Een van de grootste voordelen van ginseng voor de gezondheid is dat het de energie en uithoudingsvermogen verhoogt.
Goudsbloem
Goudsbloem (Calendula officinalis) is een van de bekendste geneeskrachtige planten in de wond- en huidverzorging. Het werkt ontsmettend en antibacterieel.
Groot kaasjeskruid
Groot kaasjeskruid (Malva sylvestris) verlicht een droge hoest – verzacht de slijmvliezen – en wordt voornamelijk gebruikt als kaasjeskruidthee.
Grote engelwortel
De grote engelwortel (Angelica archangelica) is een plant uit de schermbloemenfamilie. De plant werkt rustgevend, ontspannend en regulerend op de maag. Het is daarnaast goed tegen gasvorming.
Grote kaardebol
De grote kaardebol helpt het bij het herstellen van beschadigde weefsels zoals botten en ligamenten. Ook wordt het gebruikt ter behandeling van persisterende ziekte van Lyme.1Saar-Reismaa P, Bragina O, Kuhtinskaja M, Reile I, Laanet PR, Kulp M, Vaher M. Extraction and Fractionation of Bioactives from Dipsacus fullonum L. Leaves and Evaluation of Their Anti-Borrelia Activity. Pharmaceuticals (Basel). 2022 Jan 12;15(1):87. doi: 10.3390/ph15010087. PMID: 35056144; PMCID: PMC8779505.
Grove den
De grove den (Pinus sylvestris) is een naaldboom uit de Dennenfamilie. Het gebruik van de grove den voor medicinale doeleinden kent een lange traditie. Bijvoorbeeld in de vorm van dennenthee.
Gulden sleutelbloem
De gulden sleutelbloem, voorheen echte sleutelbloem, is een plant uit de sleutelbloemfamilie. Het verwijdert slijm en verlicht verkoudheidsklachten.
Heermoes
Heermoes, ook wel paardenstaart of kattenstaart genoemd, heeft een diuretisch effect en wordt daarom ook wel gebruikt voor spoeltherapie bij urineweginfecties.
Herderstasje
Herderstasje (Capsella bursa-pastoris) is een der meest voorkomende plantensoorten van Nederland en België. Het is een nuttig kruid; het reguleert de bloeddruk en stelpt bloedingen.
Hop
Hop (Humulus lupulus) is een snelgroeiende klimplant. Hop wordt reeds sinds de middeleeuwen gebruikt door slechte slapers. Het verlicht ook angst en stimuleert de spijsvertering.
Kamfer
Kamfer (Cinnamomum camphora) is goed voor de luchtwegen, stimuleert de bloedsomloop en bevordert de doorbloeding van de huid.
Kamille
Echte kamille (Matricaria chamomilla) is een eenjarige plant uit de composietenfamilie. Het heeft een bewezen kalmerend effect bij maagdarmproblemen en verkoudheid. Je kan kamillethee kopen, maar je kan het kruid ook makkelijk zelf kweken en zo je eigen thee maken.
Kaneel
Kaneel (Cinnamomum verum) bevordert de spijsvertering en stimuleert de eetlust.
karmozijnbes
De karmozijnbes is een populaire sierplant vanwege de zwartrode vruchten. Het verspreidt zich echter zeer snel, vooral in milde streken. De plant is in principe giftig, maar heeft ook een ontstekingswerende werking die met name gunstig is voor het lymfesysteem en de bovenste luchtwegen.
Knoflook
Knoflook (Allium sativum) is goed voor een sterk immuunsysteem en hart en bloedvaten.
Komijn
Komijn (Carum carvi) is een spijsverterings- en maagvriendelijke specerij en medicinale plant.
Koninginnekruid of leverkruid
Koninginnekruid of leverkruid heeft een geneeskrachtige werking ten aanzien van de lever en beschikt daarnaast over een diuretische werking. Tevens is het een bloedzuiverende plant.
Koriander
Koriander (Coriandrum sativum) staat bekend als keukenkruid, maar is ook een bewezen geneeskrachtige plant bij maagdarmklachten en verlies van eetlust.
Kruidnagel
Kruidnagel komt van de kruidnagelboom (Syzygium aromaticum). Kruidnagel verlicht kiespijn en remt ontstekingen in de mond en keel.
Kurkuma
Kurkuma of geelwortel (Curcuma longa) is het hoofdingrediënt in curry. De werkzame stof curcumine (de gele kleurstof) in kurkuma ondersteunt de spijsvertering en zou zelfs kankerbestrijdende eigenschappen hebben. Kurkuma kan ook de symptomen van psoriasis onderdrukken.
Laurier
Laurier is een plant uit de laurierfamilie. Laurierblad geeft een aromatisch tintje aan met name soepen, stoofpotten, braadgerechten, marinades en sauzen. Het is niet alleen lekker, maar ook gezond en geneeskrachtig.
Lavendel
Lavendel (Lavandula angustifolia) staat al eeuwen bekend om zijn kalmerende en ontspannende effecten.
Lindebloesem
Men gebruikt de bloemen van de grootbladige linde of de kleinbladige linde voor lindebloesemthee. Bij griep en verkoudheid is het een mooi alternatief voor paracetamol. Voorts is lindethee krampstillend en bevordert het de spijsvertering.
Maretak
Maretak (Viscum-album) versterkt de activiteit van het immuunsysteem.
Mariadistel
De actieve ingrediënten van de medicinale plant Mariadistel (Silybum marianum) worden geacht de lever te beschermen en ook het herstel van de lever te bevorderen.
Meidoorn
Meidoorn (Crataegus) is een medicinale plant. Het versterkt het hart door de bloedtoevoer naar de hartspier en de kransslagaders te verbeteren.
Monnikspeper
Monnikspeper wordt beschouwd als een medicinale plant tegen menstruatiekrampen, premenstrueel syndroom en overgangsklachten.
Paardenbloem
De paardenbloem (Latijnse naam: Taraxacum officinale) is een soort uit de composietenfamilie (Asteraceae). Van oudsher wordt de plant gebruikt vanwege z’n positieve invloed op lever en galblaas.
Pepermunt (Mentha piperita)
Pepermunt (Mentha piperita) is een plant uit de lipbloemenfamilie. Deze medicinale plant is effectief als thee en olie bij buikpijn, hoest of loopneus en spanningshoofdpijn.
Robertskruid
Het robertskruid, ook wel stinkende ooievaarsbek genoemd, is een plant uit de ooievaarsbekfamilie. Het is een natuurlijk antibioticum met antibacteriële eigenschappen.
Rode klaver
Rode klaver (Trifolium pratense) is een plantaardig oestrogeen dat werkt bij overgangsklachten.
Rode zonnehoed
Rode zonnehoed (Echinacea purpurea) versterkt het immuunsysteem.
Rozemarijn
Rozemarijn (Rosmarinus officinalis) is een dwergstruik uit de lipbloemenfamilie. Rozemarijn en vooral de rozemarijnolie die het bevat, zijn goede kruidenremedies voor spijsverteringsproblemen zoals winderigheid en een vol gevoel. Het kruid heeft daarnaast nog vele andere gezondheidsvoordelen.
Ruwe berk
Ruwe berk of Betula pendula is een in Nederland zeer veel voorkomende boomsoort. Hildegard van Bingen (1098 – 1179) wees in de 12e eeuw reeds op de wondhelende werking van berkebloemen.
Salie
Salie (Salvia officinalis) wordt ook wel ‘de koningin onder de geneeskrachtige planten’ genoemd. Er zijn talloze soorten salie. Salvia officinalis wordt gebruikt als medicinale plant. De Latijnse naam wijst op de voordelen van salie: salvare betekent genezen. Salie werkt tegen nachtelijk zweten tijdens de overgang, een te snel werkende schildklier en nervositeit. Het werkt ook tegen ontstekingen en infecties. Daarnaast bevordert het de spijsvertering.
Senna
Senna (Cassia angustifolia) is een kruidenlaxeermiddel en stimuleert de darmwerking.
Sint-janskruid
Sint-janskruid (Hypericum perforatum) is een groenblijvende plant uit de Hertshooifamilie. De plant staat bekend als stemmingsverbeteraar en kalmerend middel. Mensen met een lichte tot matige depressie blijken zich door sint-janskruid energieker te voelen. Zij ervaren ook dat het hun stemming verbetert.
Smeerwortel
De gewone smeerwortel (Symphytum officinale) is een plant uit de ruwbladigenfamilie (Boraginaceae). In vroegere tijden werd het met name gebruikt vanwege de genezende effecten bij verstuikingen en kneuzingen.
Stalkaars
De bloemen van de stalkaars (Verbascum densiflorum) worden vanwege de slijmstoffen en de saponine onder meer bij hoest gebruikt.
Teunisbloem
Teunisbloem (Oenothera biennis) is een geslacht uit de Teunisbloemfamilie. Teunisbloemolie heeft enkele zeer bijzondere geneeskrachtige eigenschappen.
Toverhazelaar
Toverhazelaar (Hamamelis virginiana) is een kruidengeneesmiddel voor wondverzorging en aambeien.
Valeriaan
Valeriaan (Valeriana officinalis) is één van de bekendste geneeskrachtige planten met zijn kalmerende en ontspannende werking.
Driekleurig viooltje
Het driekleurig viooltje (Viola tricolor), ook wel bekend als ‘wilde viooltje’, is een plant uit de viooltjesfamilie (Violaceae). Deze plant wordt verwaarloosd in de kruidengeneeskunde. Ten onrechte, want het is bijzonder effectief bij huidziekten. Eeuwenlang paste men het plantje toe als middel tegen huidontstekingen bij korstjes en jeuk over het hele lichaam.
Vlas
Vlas (Linum usitatissimum) is een plant uit de vlasfamilie (Linaceae). Keizer Karel gaf in de 8ste eeuw het bevel dat vlaszaden gegeten moesten worden om gezond te blijven.
Vlier
De gewone vlier (Sambucus niger) is een plant uit de muskuskruidfamilie. Als zweetopwekkende en afscheidingsoplossende medicinale plant heeft vlier een vaste plaats binnen de kruidengeneeskunde. De gewone vlier staat bekend om zijn heerlijke vlierbessen.
Vrouwenmantel
Spitslobbige vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris) is een plant uit de rozenfamilie. De plant helpt tegen diarree en bevordert de wondgenezing.
Weegbree
Weegbree (Plantago lanceolata) is een zeer goed verdragen en effectief kruidengeneesmiddel voor keelpijn, hoesten en kleine wondjes.
Zaagpalm
Zaagpalm (saw palmetto) helpt tegen prostaatvergroting en problemen met plassen.
Zoethout
Zoethout (Glycyrrhiza glabra) wordt gebruikt bij maagklachten.
Zwarte knoflook
Zwarte knoflook is ‘gewone’ witte knoflook die door fermentatie een andere kleur heeft gekregen. Het heeft een zachte textuur en een smaak die wel wat weg heeft van soja en rozijnen. Deze zwarte look zit boordevol geneeskracht. Het biedt bijna twee keer zoveel antioxidanten als de ‘gewone’ witte knoflook.
Zwarte komijn
Zwarte komijn (Nigella sativa) is een klein zwart zaadje dat afkomstig is van een bloeiende plant uit de ranonkelfamilie. Het is een veelgebruikte medicinale plant over de hele wereld.
Zwarte peper
Zwarte peper (Piper nigrum) is een specerij met een scherpe smaak. Het keukenkruid is zeer gezond en werkt als antioxidant.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over geneeskrachtige kruiden en planten. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
