Hoofdpijn: soorten, oorzaken en behandeling

Last Updated on 17 maart 2024 by M.G. Sulman

Bijna iedereen heeft wel eens last van hoofdpijn gehad. De ene vaker dan de ander. Hoofdpijn is wereldwijd de meest voorkomende vorm van pijn. Het is een belangrijke reden waarom mensen verzuimen van school of werk of naar de huisarts gaan. Niet alle hoofdpijn vereist de aandacht van je huisarts. Maar soms is hoofdpijn een signaal van een ernstiger aandoening. Maak ene afspraak met je huisarts bij plotselinge, ernstige hoofdpijn. Schakel onverwijld medische hulp in als je hoofdpijn hebt na een klap of val op je hoofd, of als je hoofdpijn hebt in combinatie met een stijve nek, koorts, verwardheid, bewustzijnsverlies of pijn in het oog of oor.

Hoofdpijn
Er zijn verschillende soorten hoofdpijn / Bron: Syda Productions/Shutterstock.com

Soorten hoofdpijn

Bijna iedereen is meer of minder bekend met het fenomeen hoofdpijn. De twee meest voorkomende vormen zijn spanningshoofdpijn en migraine. Samen zijn ze goed voor grofweg 90 procent van alle hoofdpijnstoornissen. Spanningshoofdpijn spant echter de kroon en komt vaker voor dan migraine. Soms komen de verschillende vormen ook in combinatie voor: migrainepatiënten hebben soms ook last van spanningshoofdpijn.

In principe worden de meer dan 200 bekende verschillende soorten hoofdpijn onderverdeeld in twee groepen:

  • primaire hoofdpijn
  • secundaire hoofdpijn

Primaire hoofdpijn

Primaire hoofdpijn duidt op hoofdpijn zonder een aantoonbare neurologische afwijking. Dat wil zeggen dat deze hoofdpijn aan geen enkele oorzaak is toe te wijzen. Dit staat ook wel bekend als idiopathische hoofdpijn. Idiopathisch betekent zonder bekende oorzaak. Meer dan 90 procent van alle hoofdpijn, is primaire hoofdpijn. Voorbeelden van primaire hoofdpijnstoornissen zijn

Er zijn echter verschillende andere soorten primaire hoofdpijn.

Secundaire hoofdpijn

Secundaire hoofdpijn treedt op als gevolg van andere ziekten (een organische pathologie), bijvoorbeeld een neurologische afwijking. Deze vorm staat ook wel bekend als symptomatische hoofdpijn. Voorbeelden hiervan  zijn divers en variëren van infecties tot hoofdletsel, bijwerkingen van medicijnen of andere stoffen en ontwenningsverschijnselen, vaatziekten in het hoofd- of nekgebied, beschadiging van de aangezichtszenuwen of de cervicale wervelkolom, hersentumoren tot aandoeningen van de nek , ogen, oren, neus, neusbijholten en tanden.

Oorzaken van hoofdpijn

Er zijn veel verschillende oorzaken van hoofdpijn. Wat er precies in het hoofd omgaat, blijft ondanks intensief onderzoek anno 2024 voor een groot deel in het ongewisse. Blijkbaar reageert het lichaamseigen pijnremmende systeem niet altijd adequaat op irritatie en externe prikkels zoals weersveranderingen, slechte luchtkwaliteit binnenshuis of stress, evenals interne processen, bijvoorbeeld hormoonschommelingen tijdens de menstruatiecyclus bij vrouwen.

Hoofdpijn kan ook komen door een neurologische afwijking, zoals een hersenschudding, hersentumor, hersenbloeding of hersenvliesontsteking.

Hoofdpijn kan ook het gevolg zijn van veranderingen of ziekten in andere delen van het lichaam, zoals een veel te hoge bloeddruk. Mogelijke pijnprikkels komen door zenuwirritatie (trigeminusneuralgie, nervus occipitalis neuralgie), spanning in de kaak, nek- of rugspieren of een hernia in de cervicale wervelkolom.

Daarnaast kan hoofdpijn ontstaan door medicatie (als bijwerking), bijvoorbeeld door veelvuldig gebruik van pijnstillers (medicatieafhankelijke hoofdpijn).

Onderzoek en diagnose

Om erachter te komen wat voor soort hoofdpijn je hebt, zal de huisarts informeren naar je klachten en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. In dit opzicht kan het zinvol zijn om je op de doktersafspraak voor te bereiden door een hoofdpijndagboek bij te houden waarin je minimaal vier weken het volgende noteert:

  • Waar doet het precies pijn?
  • Hoe voelt de pijn? Dof, stekend , als een band, etc.
  • Hoelang duurt de hoofdpijn?
  • Hoe vaak komt het voor?
  • Welke medicijnen heb je ingenomen?
Hoofdpijndagboek
Hoofdpijndagboek bijhouden / Bron: Pixabay

Ook de leefomstandigheden zijn informatief voor de diagnose: bijvoorbeeld stress op het werk of in de privésfeer, roken en drinken, aanwezigheid van andere ziekten, etc.

Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts onder meer je reflexen controleren om de neurologische gevoeligheid voor prikkels te bepalen. Hij zal meestal ook je hart en bloeddruk controleren. Spanning in de spieren kunnen door ervaren artsen worden bepaald door de schedel, schouder, rug en nek te palperen.

Soms is verwijzing naar een specialist nodig. Ook kan er zo nodig ander onderzoek worden uitgevoerd, zoals beeldvormend onderzoek.

CT-scan
CT-scan / Bron: Anekoho/Shutterstock.com

Behandeling van hoofdpijn

Bij alledaagse hoofdpijn is het vaak voldoende om genoeg water te drinken of gewoon de frisse lucht in te gaan. Slaap of lichaamsbeweging kan ook de symptomen verlichten. Een coldpack op het voorhoofd en ontspanningsoefeningen doen wonderen. Als de hoofdpijn afkomstig is van een verstopte neus, dan kan neusspoelen en neusdruppels of neusspray helpen. Bij spanningshoofdpijn kun je bepaalde oefeningen doen waardoor de klachten minder worden.

Eventueel kun je ook paracetamol of andere pijnstillers nemen. Paracetamol heeft een pijnstillend en koortsverlagend effect. In de juiste dosering wordt het goed verdragen. Cafeïne versterkt de werking van paracetamol.

Er zijn speciale medicijnen voor de behandeling van migraine en clusterhoofdpijn die worden toegediend in de vorm van tabletten, injecties, neussprays of zetpillen.

Als de hoofdpijn langer aanhoudt, ondraaglijk hevig wordt of gepaard gaat met hoge koorts, epileptische insulten, neurologische uitvalsverschijnselen, verwardheid en/of een stijve nek, moet je onverwijld medisch advies inwinnen.

Zelfzorg

Er zijn een aantal zelfzorgmaatregelen die je kunt nemen om hoofdpijn te verhelpen of te voorkomen:

  • Probeer te ontspannen en te rusten als je hoofdpijn hebt.
  • Drink voldoende water om uitdroging (en uitdrogingshoofdpijn) te voorkomen.
  • Paracetamol is het medicijn van eerste keuze bij eenvoudige hoofdpijn, bijvoorbeeld bij verkoudheid en griep.
  • Vermijd of beperk het gebruik van cafeïne.
  • Drink geen alcohol.
  • Probeer regelmatig te eten en te slapen.
  • Doe regelmatig aan lichaamsbeweging, maar overdrijf het niet om inspanningshoofdpijn te voorkomen. Deze vorm van hoofdpijn ontstaat tijdens of na (zware) lichamelijke inspanning.
  • Probeer stress te verminderen door bijvoorbeeld ontspanningstechnieken toe te passen of een wandeling te maken.
Paracetamol is een veelgebruikt pijnstillend en koortsverlagend middel

Kruiden tegen hoofdpijn

Kruidengeneeskunde, ook wel fytotherapie, genoemd, is het behandelen van gezondheidsklachten en ziekten met plantaardige middelen. Er zijn een aantal kruiden die worden gebruikt om hoofdpijn te behandelen. Hier zijn een paar voorbeelden:

Moederkruid

Moederkruid (Tanacetum parthenium) wordt vaak gebruikt om migraine te behandelen. Er zijn aanwijzingen dat het ontstekingsremmende eigenschappen heeft en kan helpen om de frequentie en ernst van migraineaanvallen te verminderen.1Pareek A, Suthar M, Rathore GS, Bansal V. Feverfew (Tanacetum parthenium L.): A systematic review. Pharmacogn Rev. 2011 Jan;5(9):103-10. doi: 10.4103/0973-7847.79105. PMID: 22096324; PMCID: PMC3210009.

Gember

Gember wordt vaak gebruikt om misselijkheid te behandelen, maar kan ook helpen bij het verminderen van hoofdpijn. De anti-inflammatoire eigenschappen van gember kunnen helpen om de pijn te verminderen.

Gemberplant (Zingiber officinale)
Gemberplant (Zingiber officinale) / Bron: Wikimedia Commons

Wilgenbast

Wilgenbast bevat salicine, een stof die vergelijkbaar is met aspirine. Het wordt snd smensenheugenis gebruikt om pijn te verminderen, waaronder hoofdpijn.

Valeriaan

Valeriaan wordt vaak gebruikt om angst en slapeloosheid te behandelen, maar kan ook helpen om hoofdpijn te verminderen doordat het je spieren ontspant.

Prognose

De prognose is afhankelijk van het type hoofdpijn dat je hebt. Primaire hoofdpijn veroorzaakt geen blijvende invaliditeit of overlijden. Als ze echter frequent en ernstig genoeg zijn, kunnen ze de kwaliteit van leven aantasten. Deze soorten hoofdpijn kunnen vaak goed worden behandeld als de juiste diagnose wordt gesteld.

De vooruitzichten voor secundaire hoofdpijn zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Sommige kunnen worden beheerd door eenvoudige leefstijlveranderingen en zelfzorgmaatregelen, terwijl andere fataal kunnen zijn zonder onmiddellijke medische behandeling.

Preventie

Veel hoofdpijn kan worden voorkomen middels preventieve maatregelen, maar deze methoden verschillen per type hoofdpijn. Sommige soorten hoofdpijn kunnen worden voorkomen met medicatie. Maar je kan ook hoofdpijn krijgen door het gebruik van medicijnen. Medicatie-afhankelijke hoofdpijn ontstaat door het dagelijks gebruiken van pijnstillers en triptanen. Mensen met migraine of spanningshoofdpijn lopen daarom meer risico op medicatie-afhankelijke hoofdpijn.

Over het algemeen kunnen veel vormen van hoofdpijn worden voorkomen of verbeterd met leefstijlveranderingen, waaronder:

  • voldoende slaap krijgen op vaste tijden
  • genoeg eten en zorgen voor een gezond en gevarieerd dieet
  • gehydrateerd blijven door voldoende te drinken
  • dagelijkse lichaamsbeweging
  • adequaat omgaan met stress: voldoende ontspanning een ene overmaat aan stress vermijden
  • niet roken
  • matig of in het geheel niet drinken
Gezonde voeding
Gezonde voeding / Bron: Anna Shepulova/Shutterstock.com

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over hoofdpijn, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.