Uitdroging: symptomen, gevolgen, behandeling en voorkomen

Last Updated on 4 januari 2024 by M.G. Sulman

Als het buiten warm is en je voelt je uitgedroogd, betekent dit dat je te weinig vocht in je lichaam hebt. Uitdroging of dehydratie gebeurt wanneer je meer vocht verliest dan je binnenkrijgt, zoals op een hete dag als je veel zweet, als je ziek bent en moet overgeven of diarree hebt, of als je niet genoeg water drinkt. Als je dorst hebt, moet je meteen iets drinken, het liefst water. Het kan moeilijk zijn om uitdroging op te merken, vooral bij ouderen of baby’s. Zorg ervoor dat jij en je dierbaren genoeg drinken. In ernstige gevallen kan iemand naar het ziekenhuis moeten voor behandeling met vloeistoffen via een infuus. Onbehandelde ernstige uitdroging kan gevaarlijk zijn en ernstige gevolgen hebben.

Wat is uitdroging of dehydratie?

Uitdroging gebeurt wanneer je niet genoeg water in je lichaam hebt. De beste manier om het te voorkomen is door te drinken voordat je dorst krijgt. Als je wacht tot je dorst hebt, ben je al een beetje uitgedroogd en dat kan symptomen veroorzaken zoals hoofdpijn, vermoeidheid en duizeligheid. Uitdroging kan zelfs ernstige ziekten zoals een zonnesteek veroorzaken. Bij een zonnesteek is je lichaam te warm en te droog geworden. Zorg er daarom voor dat je genoeg water drinkt, vooral op warme dagen.

Symptomen en gevolgen van uitdroging

Kenmerken en gevolgen

Gevolgen en symptomen van uitdroging zijn:

• Algemene symptomen:
  • Dorst
  • Hoofdpijn
  • Algemeen ongemak
• Maag-darmklachten:
  • Buikpijn en buikkrampen: Uitdroging, vooral in combinatie met diarree, kan gepaard gaan met buikpijn en krampen
  • Verlies van eetlust: Uitdroging kan de eetlust verminderen, wat bijdraagt aan een verminderde vochtinname
  • Misselijkheid
  • Verminderd urinevolume (tenzij polyurie de oorzaak is)
• Neurologische symptomen:
  • Verwardheid
  • Onverklaarbare vermoeidheid
  • Toevallen
• Fysieke tekenen:
  • Paarse vingernagels
  • Droge mond en droge lippen als gevolg van verminderde speekselproductie
  • Droge huid en verminderde huidelasticiteit door een gebrek aan vocht in de huid
  • Diepliggende ogen
  • Verminderde traanproductie en mogelijk ook droge en geïrriteerde ogen
  • Donkere urine: sterk geconcentreerde urine met een donkere kleur
  • Duizeligheid en flauwvallen
  • Snelle hartslag en ademhaling: Je lichaam kan proberen het tekort aan vocht te compenseren door het verhogen van de hartslag en ademhaling
• Verergering met toenemend vochtverlies: Symptomen worden ernstiger naarmate totaal lichaamsvochtverlies toeneemt.
• Effecten op cognitieve prestaties:
  • Zelfs milde uitdroging (1-2% lichaamsvochtverlies) kan cognitieve prestaties schaden
  • Concentratieverlies en verminderde aandachtsspanne
  • Verminderde alertheid en reactietijd
  • Minder helder denken
  • Veranderingen in stemming met gevoelens van prikkelbaarheid en angst

Gevolgen van uitdroging bij ouderen

Bij mensen ouder dan 50 neemt het dorstgevoel af, maar vochtinname verschilt niet significant tussen jonge en oude mensen.

Uitdroging draagt bij aan morbiditeit bij ouderen, vooral onder omstandigheden die onopgemerkt waterverlies bevorderen, zoals warm weer.

Onderzoek toont aan dat vermoeidheid het belangrijkste symptoom is bij ouderen (65 jaar en ouder) met een serumosmolaliteit van 295 mOsm/kg of meer. Serumosmolaliteit is een maat voor de concentratie van opgeloste deeltjes in het bloedserum en wordt uitgedrukt in milliosmoles per kilogram (mOsm/kg). Een verhoogde serumosmolaliteit, bijvoorbeeld boven 295 mOsm/kg, kan wijzen op uitdroging en heeft invloed op het lichaamswaterbalans.

Kan uitdroging koorts veroorzaken?

Nee, uitdroging leidt doorgaans niet tot koorts. Echter, veel ziekten die koorts veroorzaken, kunnen ook uitdroging tot gevolg hebben.

Veroorzaakt uitdroging een hoge bloeddruk?

Uitdroging kan leiden tot een gevaarlijk lage bloeddruk. In reactie hierop probeert het lichaam dit te corrigeren, maar soms kan dit leiden tot een plotselinge stijging van de bloeddruk.

Kan uitdroging diarree veroorzaken?

Nee, uitdroging veroorzaakt geen diarree, maar ernstige diarree kan wel uitdroging tot gevolg hebben door het verlies van vocht in het lichaam.

Kan uitdroging misselijkheid veroorzaken?

Ja, uitdroging kan leiden tot desoriëntatie en uitdrogingshoofdpijn, waarvan misselijkheid een symptoom is, samen met braken.

Complicaties

Complicaties van uitdroging:

• Laag bloedvolume: Minder bloed leidt tot een daling van de bloeddruk en minder zuurstof voor weefsels. Dit kan levensbedreigend zijn.
• Aanvallen: Verstoorde elektrolytenbalans kan aanvallen veroorzaken.
• Nierproblemen: Waaronder nierstenen, urineweginfecties en mogelijk nierfalen.
• Hitteletsel: Van milde krampen tot hitte-uitputting of een ernstige hitteberoerte.

Gradaties van uitdroging

Milde uitdroging: 💧

Bij milde uitdroging merk je symptomen zoals dorst, verminderd plassen, zweten en een droge mond. Voor kinderen betekent dit een gewichtsverlies van 3% tot 5%. Thuis kun je milde uitdroging behandelen met water, elektrolytdranken of rehydratatieoplossingen die je bij de drogist kunt vinden.

Matige uitdroging: 🌡️

Matige uitdroging vertoont vergelijkbare symptomen, maar ze zijn intenser. Bij kinderen betekent dit een gewichtsverlies van 6% tot 10%. Medische hulp is nodig om vocht via een infuus toe te dienen.

Ernstige uitdroging: 🚑

Symptomen zoals duizeligheid, ingevallen ogen, flauwvallen, snelle ademhaling en hartkloppingen duiden op ernstige uitdroging. Kinderen kunnen meer dan 10% van hun lichaamsgewicht verliezen. Onmiddellijke medische aandacht is vereist, mogelijk met IV-vloeistoffen die zout bevatten. IV staat voor ‘intraveneus’, wat betekent dat vloeistoffen direct in een ader worden toegediend. 

Oorzaken van uitdroging

Oorzaken van uitdroging:

• Onvoldoende inname van water, overmatig vochtverlies, of een combinatie van beide.
• Beperkte toegang tot drinkwater door drukte, gebrek aan faciliteiten, of afwezigheid van drinkwater in bepaalde situaties, zoals tijdens activiteiten buitenshuis.

Bijkomende oorzaken zijn onder andere:

• Diarree: De meest voorkomende oorzaak, waarbij het lichaam te veel water verliest door onvoldoende absorptie in de dikke darm.
• Braken: Resulteert in vochtverlies en maakt het moeilijk om dit verlies te compenseren door te drinken.
• Zweten: Het lichaam verliest aanzienlijke hoeveelheden water tijdens fysieke activiteit, vooral bij warm weer, intensieve inspanning, of koorts.
• Diabetes: Hoge bloedsuikers veroorzaken meer plassen en vochtverlies.
• Frequent urineren: Kan veroorzaakt worden door ongecontroleerde diabetes, alcoholgebruik, en bepaalde medicijnen zoals diuretica, antihistaminica, bloeddrukmedicatie, en antipsychotica.
• Brandwonden: Beschadiging van bloedvaten leidt tot lekkage van vocht in omliggende weefsels.

Risicofactoren

Risicofactoren voor uitdroging:

• Inspanning bij warm en vochtig weer
• Wonen op grote hoogte
• Duursport
• Ouderen
• Baby’s en kinderen
• Mensen met chronische ziekten

Onderzoek en diagnose

Een arts gebruikt fysieke en mentale onderzoeken om uitdroging te diagnosticeren. Symptomen zoals desoriëntatie, lage bloeddruk, snelle hartslag, koorts, gebrek aan zweet en een niet-veerkrachtige huid wijzen op uitdroging. Bloedonderzoek controleert nierfunctie en elektrolytniveaus, terwijl een urineanalyse donkerdere en geconcentreerdere urine met ketonen kan aantonen. Bij zuigelingen letten artsen op een verzonken zwakke plek (ingezonken fontanel) op de schedel en andere tekenen van uitdroging.

Echografie van de bloedvaten in de hals die de diagnose van ernstige uitdroging ondersteunt:

Behandeling van dehydratie

Lichte uitdroging

Drink water en verminder vochtverlies. Water herstelt het bloedplasma, remt het dorstmechanisme en compenseert vochtverlies door vast voedsel. Urine normaliseert als uitdroging verdwijnt.

Orale rehydratatietherapie

Bij milde uitdroging is dit de voorkeursbehandeling. Het is minder pijnlijk, niet-invasief, goedkoop en gemakkelijk. Hier zijn algemene maatregelen voor orale rehydratatietherapie:

Drink regelmatig kleine hoeveelheden vloeistof

Neem kleine slokjes water, elektrolytische dranken of speciale orale rehydratatieoplossingen gedurende de dag.

Gebruik orale rehydratatieoplossingen (ORS)

ÔRS-oplossingen bevatten een evenwichtige mix van water, suikers en zouten om de verloren elektrolyten aan te vullen. Ze zijn verkrijgbaar bij apotheken en drogisterijen.

Vermijd cafeïnehoudende dranken en alcohol

Deze dranken kunnen dehydratatie verergeren. Vermijd ze daarom tijdens het herstel.

Overweeg het gebruik van zelfgemaakte oplossingen

In sommige gevallen ôf omstandigheden kan een mengsel van water, zout en suiker dienen als een eenvoudige zelfgemaakte orale rehydratatieoplossing. Raadpleeg echter altijd een arts voordat u zelfgemaakte oplossingen gebruikt, vooral bij baby’s en jonge kinderen.

Noodgevallen

Bij ernstige uitdroging met flauwvallen, bewusteloosheid of ernstige symptomen is spoedeisende aandacht nodig. Vloeistoffen met vervangende elektrolyten worden oraal of intraveneus toegediend, met voortdurende evaluatie van de elektrolytenstatus. Volledig herstel is normaal, behalve in extreme gevallen.

Prognose

Door voldoende vocht te drinken, kun je meestal milde uitdroging zelf behandelen. Bij matige tot ernstige gevallen is ziekenhuisopname met IV-vloeistoffen nodig. Onbehandelde ernstige uitdroging kan leiden tot ernstige complicaties en overlijden. Milde tot matige uitdroging kan binnen een dag verdwijnen met juiste hydratatie, terwijl ernstige uitdroging twee tot drie dagen ziekenhuisbehandeling vereist.

Preventie

Om uitdroging te voorkomen, is het belangrijk om voldoende te drinken en vochtrijk voedsel, zoals fruit en groenten, te consumeren. Luister naar je lichaam en drink voldoende. Het advies voor volwassenen is om elke dag tussen de 1,5 en 2 liter per dag te drinken. Water, koffie, thee, melk en sojadrink staan in de Schijf van Vij, aldus het Voedingscentrum.¹Voedingscentrum. Hoeveel water of vocht moet ik per dag drinken? https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-water-vocht-moet-ik-per-dag-drinken.aspx (ingezien op 4-1-2024)

In d evolgende situaties moet je (mogelijk) meer drinken:

1. Braken of diarree: Bij ziekte met braken of diarree, geef extra water of een orale rehydratatieoplossing bij de eerste tekenen, wacht niet op uitdroging.

2. Lichamelijke inspanning: Begin de dag vóór intensieve lichaamsbeweging met hydrateren. Zorg voor veel heldere urine als indicatie van hydratatie. Vul tijdens de activiteit regelmatig vloeistoffen aan en blijf drinken na afloop.

3. Warm of koud weer: Bij warm of vochtig weer extra water drinken om zweten te compenseren. In koud weer is mogelijk extra vocht nodig om vochtverlies door droge lucht tegen te gaan, vooral op grotere hoogte.

4. Ziekte: Ouderen raken vaak uitgedroogd bij lichte ziekten zoals griep of bronchitis. Drink extra vocht als je je niet lekker voelt.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over uitdroging. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.