Diarree: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 17 maart 2024 by M.G. Sulman

Diarree komt vaak voor. In Nederland worden volwassenen gemiddeld één keer per jaar getroffen door diarree en kinderen zij nog vaker de dupe. Meestal is diarree het gevolg van een virusinfectie. Vaak gaat het om de zeer besmettelijke norovirussen en rotavirussen. Een gastro-intestinale infectie (gastro-enteritis, beter bekend als ‘buikgriep’) kan ook worden veroorzaakt door bacteriën zoals Salmonella of Campylobacter. Die zijn besmettelijk en zitten met name in niet goed gebakken vlees, bijvoorbeeld op de barbecue. Bij normale diarree is het meestal voldoende om het vochtverlies te compenseren en te wachten tot de infectie voorbij is. Ernstige of langdurige diarree vereist echter behandeling omdat dit kan leiden tot gevaarlijk vocht- en zoutverlies, vooral bij jonge kinderen en ouderen.

Wat is diarree?

Dunne, waterige poep

Diarree is dunne, waterige ontlasting of poep, die varieert van een brij tot waterdun. Je hebt deze ontlasting minstens 3 keer per 24 uur en je moet vaak acuut naar het toilet. Bij diarree moet je veel vaker poepen dan je normaal doet. Vaak wordt het veroorzaakt door buikgriep. Dit komt meestal door een virus, soms door een bacterie. Naast diarree, heb je vaak last van misselijkheid, overgeven en buikpijn. Soms ook koorts. Hoe ellendig je je ook voelt, je bent meestal weer snel op de been: een dag of twee licht eten, plus veel drinken, en het is allemaal voorbij.

Maar het kan ook anders lopen. Bij ernstige diarree verliest het lichaam grote hoeveelheden water, zouten en spijsverteringssappen via de darmen, als het niet wordt tegengegaan. Zonder behandeling bestaat het risico op uitdroging. Dit kan snel gebeuren en ook bedreigend worden, vooral bij ouderen en kinderen.

Acute en chronische diarree

Diarree komt vaak vrij plotseling opzetten en duurt meestal kort. Dit wordt ‘acute diarree’ genoemd. Houdt de diarree langer dan 2 tot 3 weken aan, dan wordt er gesproken van ‘chronische diarree’.

Wie kan diarree krijgen?

Iedereen, man en vrouw, jong en oud, kan diarree krijgen. Gemiddeld wordt een volwassenen één keer per jaar door diarree getroffen. Veel mensen krijgen echter meerdere keren per jaar diarree. Het komt heel vaak voor en is voor de meeste mensen meestal geen grote zorg.

Diarree kan echter ernstig zijn bij bepaalde groepen mensen, onder wie:

• jonge kinderen
• ouderen
• mensen met onderliggend lijden

Voor elk van deze mensen kan diarree andere gezondheidsproblemen veroorzaken.

Symptomen van diarree

Een gastro-intestinale infectie begint vaak plotseling met braken of ernstige diarree. Diarree gaat vaak gepaard met buikpijn, buikkrampen en gasvorming. Diarree en misselijkheid gaan soms gepaard met koorts, hoofdpijn en pijn in het lichaam.

Duizeligheid en problemen met de bloedsomloop kunnen erop wijzen dat het lichaam te veel vocht en zouten (elektrolyten) heeft verloren. In dat geval is snelle medische hulp noodzakelijk. Andere redenen om medische hulp in te schakelen als je diarree hebt, zijn onder meer:

• geen verbetering na 48 uur
• hoge koorts
• bloed in de ontlasting: de ontlasting bevat rood bloed of is zwart (zwarte ontlasting)
• slijm bij de ontlasting
• sterke pijn

Is er een kleur diarree waar je je zorgen over moet maken?

De kleur van je poep kan variëren. De kleur van de ontlasting kan worden beïnvloed door de kleur van het voedsel dat je eet. Meestal is dit niet iets waar je je zorgen over hoeft te maken. Als je echter bloed in je ontlasting ziet of een stoelgang hebt die zwart is, kan dat duiden op iets ernstigers. Neem in de volgende gevallen contact op met je huisarts:

• de ontlasting is zwart en teerachtig.
• er zit bloed of pus in je poep
• je ontlasting is constant vettig of vettig ondanks niet-vette maaltijden
• je ontlasting stinkt heel erg

Oorzaken en risicofactoren

Diarree kan veel verschillende oorzaken hebben. Eén van de meest voorkomende is een gastro-intestinale infectie die wordt veroorzaakt door de zeer besmettelijke noro- of rotavirussen, die vooral jonge kinderen en ouderen treffen. In Nederland worden bacteriële gastro-intestinale infecties meestal veroorzaakt door Campylobacter of Salmonella. Op vakantie kan, afhankelijk van je reisbestemming en hygiënische omstandigheden, infecties met Shigella, bepaalde E. coli-bacteriën of parasieten leiden tot diarree.

Mogelijke oorzaken van diarree zijn onder meer:

• een voedselintolerantie, zoals lactose-intolerantie
• een voedselallergie
• een reactie op of bijwerking van een medicijn
• een virale infectie
• een bacteriële infectie
• een darmziekte
• een parasitaire infectie
• galblaas- of maagoperatie

Gevolgen van diarree

Meestal is acute diarree ongevaarlijk. In geval van ernstige, waterige diarree of frequent braken met veel vochtverlies, is het belangrijk om tijdig medisch advies in te winnen om falen van de bloedsomloop te voorkomen. Dit geldt vooral voor baby’s en peuters, mensen met een verzwakt immuunsysteem en ouderen. Omdat ouderen vaak minder dorst hebben en dan te weinig drinken, is het risico op uitdroging voor hen bijzonder groot.

• Er zijn verschillende tekenen die wijzen op ernstig vochtverlies:
• Je algemene toestand verslechtert.
• Ogen, wangen of gezicht zijn ingevallen.
• Ademhaling of hartslag is sneller dan normaal.
• De huid is niet meer elastisch: als je lichtjes in je arm of buik knijpt, wordt de huid daarna niet meteen weer glad, er blijft een plooitje zichtbaar.
• Extreme dorst, slaperigheid, donkere urine of niet kunnen plassen, en droge ogen, droge lippen of een droge tong.
• Pijn op de borst of spierkrampen komen soms ook voor bij ouderen.

Onderzoek en diagnose

De arts zal allereerst informeren naar je klachten en onder meer de volgende vragen stellen:

• Of de symptomen plotseling of geleidelijk opkwamen.
• Hoe je ontlasting is (consistentie en uiterlijk).
• Wanneer de diarree begon en hoe vaak het voorkomt.
• Of symptomen zoals buikpijn, braken of koorts optreden.
• Wat je hebt gegeten vóór het begin van diarree.
• Of je onlangs op reis bent geweest naar het buitenland.
• Welke medicatie je inneemt of hebt ingenomen.
• Of er bekende allergieën of intoleranties zijn.
• Of er sprake is van een chronische ziekte zoals de ziekte van Crohn of diabetes.

Als de diarree bloederig of aanhoudend is, kan ontlastingsonderzoek en/of bloedonderzoek nodig zijn om te bepalen welke ziekteverwekkers de infectie hebben veroorzaakt. Hetzelfde geldt voor diarree met slijm. Uiteraard zal de arts ook lichamelijk onderzoek verrichten.

Behandeling van diarree

ORS om uitdroging te vookomen

Bij diarree verlies je vocht en elektrolyten. Het belangrijkste is dus om dit verlies weer goed te maken. Bij acute diarree is bijvoorbeeld gezoete thee in combinatie met hartige koekjes voldoende. Je kunt ook ORS (oral rehydration solution) gebruiken om het verlies aan water, suikers en zouten aan te vullen. Het is een poeder dat kan worden opgelost in water. Het bevat zouten, mineralen en glucose. Je kunt kopen bij iedere drogist en apotheek.

Voeding

Het wordt vaak aanbevolen om voedsel te eten dat zacht is voor de maag en darmen, zoals rijst, bananen of beschuit. Soms wordt ook geadviseerd om koffie, vruchtensappen, limonades, alcohol en vet voedsel te vermijden om de darmen niet extra te irriteren. Aangezien ontbijtkoek, karnemelk, stroop, zuidvruchten en sinaasappelsap laxerend werken, kun je deze voedingsmiddelen beter niet gebruiken als je diarree hebt.

Probiotica

Naast vochtinname en andere behandelingen, kunnen voedingsmiddelen of supplementen die probiotische micro-organismen (probiotica) bevatten, de duur van diarree helpen verminderen. Het is belangrijk dat je probiotica een aantal weken dagelijks gebruikt en niet na één of twee dagen er weer mee ophoudt.

Loperamide

Geneesmiddelen zoals loperamide (of racecadotril) kalmeren de darmen en kunnen de frequentie van toiletbezoek verminderen. Loperamide is niet geschikt voor kinderen onder de twaalf jaar, voor Racecadotril is een recept nodig voor kinderen. Loperamide wordt gebruikt bij acute en bij chronische diarree. Het middel wordt soms gebruikt bij het prikkelbaredarmsyndroom met veel diarreeklachten

Perenterol

Soms worden bepaalde gisttabletten (perenterol) aanbevolen, die verondersteld worden de eliminatie van schadelijke ziekteverwekkers te versnellen en het herstel van de natuurlijke darmflora te ondersteunen. Niet alleen worden schadelijke ziekteverwekkers verwijderd, maar ook bacteriële gifstoffen worden geneutraliseerd. De natuurlijke werkzame stof geneeskrachtige gist is goed verdragen en daarom geschikt voor het hele gezin. Perenterol forte kan al bij kinderen vanaf 2 jaar worden gebruikt. Ernstig zieke mensen of mensen met een zeer zwak immuunsysteem mogen geen gisttabletten gebruiken.

Actieve houtskool in Norit

Het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) raadt het gebruik van actieve kool bij diarree af, aangezien de werking ervan niet is bewezen. Ook is er kans op bijwerkingen zoals braken, buikpijn, misselijkheid en verstopping.

Antibioticum

Een antibioticum is mogelijk alleen zinvol in geval van een bacteriële darminfectie. Tegen virussen helpt een antibioticum niet.

Geneeskrachtige kruiden

Thee van gedroogde bosbessen

Het is vooral belangrijk om het verlies van vocht en mineralen in het lichaam te compenseren. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld de tannines in thee gemaakt van gedroogde bosbessen diarree helpen verminderen.

Venkel

Eén van de bekendste geneeskrachtige kruiden voor diarree is venkel. Alleen de zaden worden gebruikt. Ze bevatten immers een aantal essentiële oliën, zoals fenchone en anethol. Deze hebben een positief effect op je lichaam. Ze zijn krampstillend, antibacterieel en eetlustopwekkend. Venkel wordt daarom al eeuwenlang gebruikt tegen gasvorming en een opgeblazen gevoel. Maar je kunt er ook lichte maagkrampen en diarree mee behandelen. Je kan bijvoorbeeld meerdere keren per dag venkelthee nemen. Het kan ook worden gecombineerd met anijs- of karwijzaad om de effectiviteit te vergroten.

Uit de oude doos

Advertentie in het Bataviaasch nieuwsblad van 6 mei 1922 voor kruiden tegen onder andere diarree:

Preventie

Virussen en bacteriën worden overgedragen door contact met ontlasting, braaksel, besmette voorwerpen, water of voedsel. Bij acute diarree is het daarom extra belangrijk om regelmatig je handen grondig met zeep te wassen om jezelf en anderen te beschermen tegen infectie. Handdesinfectie kan ook nuttig zijn. Als er thuis een tweede toilet is, kan een ziek gezinslid deze alleen gebruiken.

Kleding kun je het beste wassen op minimaal 60 graden. Het is belangrijk om meer aandacht te besteden aan een goede hygiëne in de keuken bij het bereiden van voedsel. Als je acute diarree hebt, is het verstandig om geen eten voor anderen te bereiden.

Bij reizen naar subtropische of tropische landen kan het, afhankelijk van de hygiënenormen, nodig zijn om af te zien van rauwe, ongeschilde groenten en fruit en geen kraanwater te drinken. Vis of vlees moet doorbakken of gaar zijn.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over diarree. Of tips geven hoe hiermee om te gaan. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.