Ziekte van Crohn: symptomen, oorzaak, dieet en behandeling

Last Updated on 7 februari 2025 by M.G. Sulman

De ziekte van Crohn is een chronische darmontsteking in het gehele spijsverteringskanaal, dus van mond tot kont. Vaak zijn er ontstekingen in zowel je dunne als dikke darm. De symptomen kunnen bestaan uit diarree met bloed en slijm, evenals pijn in de onderbuik. Behandeling bestaat uit het gebruik van ontstekingsremmende medicijnen. Mensen met deze aandoening ervaren vaak afwisselende periodes van symptomen en periodes zonder klachten. Een gezonde leefstijlen een gezond dieet kan ook bijdragen aan het verminderen van klachten.

Ziekte van Crohn / Bron: Wikimedia Commons

Wat is de ziekte van Crohn?

Wanneer je spijsverteringsstelsel dwars gaat liggen

Laten we het eens hebben over Kevin, een sportieve dertiger die altijd in de weer was โ€“ hardlopen, mountainbiken, en een passie voor stevige biefstukken. Tot hij ineens werd overvallen door een buik die leek te protesteren tegen zijn hele bestaan. Pijnscheuten, krampen, en plotselinge sprintjes naar het toilet bepaalden zijn dagen. Eerst schoof hij het af op een stressvolle periode, maar toen hij na een etentje met vrienden krom lag van de pijn en een nacht in foetushouding op de bank doorbracht, wist hij dat er iets goed mis was. De huisarts vermoedde prikkelbare darmsyndroom, maar een reeks onderzoeken wees uit: Crohn. Een ziekte die niet zomaar weggeslikt kon worden met een paar probiotica.

Zijn leven veranderde in een achtbaan van goede en slechte dagen. Van energieke ochtenden naar middagen waarin hij zich uitgeput naar bed sleepte. Kevin moest leren omgaan met voedsel dat zijn buik terroriseerde en medicatie die net zo onvoorspelbaar was als het weer. Maar tussen de flare-ups door leerde hij ook een nieuwe balans vinden. Minder stress, meer rustmomenten, en een dieet waar zijn darmen wรฉl blij van werden. En ja, de biefstukken hebben plaatsgemaakt voor zachtere keuzes โ€“ niet omdat hij wil, maar omdat hij inmiddels weet: zijn buik heeft altijd het laatste woord.

Wat is het eigenlijk?

De ziekte van Crohn is een chronische aandoening waarbij je hele spijsverteringsstelsel, van mond tot kont, ontstoken kan raken. Gezond en ontstoken darmweefsel wisselen elkaar af. Meestal geeft de ziekte problemen bij de overgang van het laatste deel van de dunne darm naar het begin van de dikke darm. Zoals je op de foto kunt zien, kan het ook op andere plekken in je darmen opduiken.

Beeldvorming van de endoscopie van de ziekte van Crohn waarbij diepe zweren zichtbaar zijn / Bron: Wikimedia Commons

Crohn wereldwijd: hoe vaak komt het voor en waarom?

Als je denkt dat de ziekte van Crohn een zeldzaamheid is, dan moet je even opnieuw rekenen. Over de hele wereld kampen miljoenen mensen met deze grillige darmaandoening, en de cijfers liegen er niet om. In Nederland wordt het geschat op zo’n 1 op de 250 mensen, wat neerkomt op ongeveer 80.000 mensen met Crohn. Belgiรซ zit in dezelfde lijn, met een prevalentie van ongeveer 0,3% van de bevolking. Maar als je verder kijkt, zie je interessante verschillen. In West-Europa en Noord-Amerika komt Crohn veel vaker voor dan in Afrika en Aziรซ. Waarom? Daar duiken we zo in.

Mannen versus vrouwen: wie wordt er vaker getroffen?

Het is geen kwestie van ‘mannen zijn sterker’ of ‘vrouwen zijn gevoeliger’. Crohn slaat namelijk net iets vaker toe bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 1,2 op 1. Dat lijkt klein, maar op grote schaal is het toch een duidelijk patroon. Hormonen en immuunresponsen spelen mogelijk een rol, en daar wordt nog volop onderzoek naar gedaan.

Kinderen of volwassenen: wanneer begint de ellende?

Een veelvoorkomende misvatting is dat Crohn vooral een โ€˜ouderdomsprobleemโ€™ zou zijn. Nope. De piek van de eerste klachten ligt tussen de 15 en 35 jaar, al worden ook kinderen en zelfs babyโ€™s ermee gediagnosticeerd. Ongeveer 25% van de Crohn-patiรซnten krijgt de diagnose al vรณรณr hun 18e. Dat betekent dat Crohn een flinke impact kan hebben op school, sociale ontwikkeling en werkkeuzes.

Het klimaat en Crohn: heeft waar je woont invloed?

Jazeker. Crohn heeft een duidelijke voorkeur voor gematigde klimaten, oftewel: landen met koude winters en niet al te hete zomers. Scandinaviรซ, Canada en Nederland zitten in de top. Waarom? Vitamine D-deficiรซntie door minder zonlicht lijkt een serieuze factor, want vitamine D speelt een rol in het immuunsysteem. Maar er is meer. In stedelijke gebieden komt Crohn significant vaker voor dan op het platteland. Dat wijst op de invloed van leefstijl, dieet en milieufactoren.

Nederland versus de overzeese gebieden: een verschil?

In de Caribische delen van het Koninkrijk, zoals Aruba, Curaรงao en Bonaire, is Crohn minder gangbaar dan in Nederland zelf. Dat past bij het wereldwijde patroon: Crohn komt minder voor in tropische regioโ€™s. Mogelijk spelen voeding, darmflora en genetische achtergronden hierin mee. Interessant genoeg zijn er in de afgelopen decennia wรฉl stijgende cijfers, vooral onder mensen die een Westers eetpatroon aannemen.

Belgiรซ en de rest van de wereld

Belgiรซ volgt grotendeels het Nederlandse patroon, met de hoogste incidentie in Vlaanderen. De ziekte is het meest wijdverspreid in Noord-Amerika, West-Europa en Australiรซ. Aziatische landen, zoals Japan en China, zagen tot voor kort weinig gevallen, maar daar schieten de cijfers inmiddels omhoog. De toename van Crohn in ontwikkelingslanden is gekoppeld aan een veranderend voedingspatroon โ€“ meer bewerkte voeding en minder vezels.

Genetica: erfelijkheid en Crohn

Heb je familieleden met Crohn? Dan is de kans op de ziekte tot 10 keer groter dan bij iemand zonder familiegeschiedenis. Ongeveer 15% van de patiรซnten heeft een eerstegraads familielid met inflammatoire darmziekten (IBD), waar Crohn onder valt. Er zijn specifieke genetische mutaties (zoals NOD2) die het risico verhogen, maar genetica is niet alles: de interactie tussen genen en omgeving is cruciaal.

Wat leren we hieruit?

De ziekte van Crohn is een complexe puzzel met invloeden van genetica, leefstijl, klimaat en voeding. De cijfers veranderen met de tijd en met de omgeving. In de toekomst kunnen wetenschappers wellicht nog beter voorspellen wie een verhoogd risico loopt, maar voorlopig blijft Crohn een aandoening die zich niet in een hokje laat stoppen. Eรฉn ding is zeker: de impact ervan is wereldwijd voelbaar.

Genetische factoren kunnen een rol spelen bij het ontstaan van de ziekte van Crohn / Bron: Pixabay

Ziekte can Crohin en colitis ulcerosa

De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn verwante aandoeningen, maar ze vertonen duidelijke verschillen, vooral op het gebied van de locatie van ontsteking en het gedrag ervan.

1. Plaats van ontsteking:

  • Colitis Ulcerosa: De ontsteking is beperkt tot de dikke darm, variรซrend van een deel ervan tot de gehele dikke darm.
  • Ziekte van Crohn: De ontsteking kan voorkomen in het hele spijsverteringsstelsel, van mond tot aars. Vaak is het bij de ziekte van Crohn segmentair aanwezig, waarbij zones van normale en ontstoken darmwand elkaar afwisselen.

2. Manier waarop de ontsteking zich gedraagt:

  • Colitis Ulcerosa: De ontsteking is aanwezig in de binnenste laag van de darmwand, het slijmvlies.
  • Ziekte van Crohn: De ontsteking kan dieper doordringen in de darmwand, naast het slijmvlies, wat soms leidt tot vernauwingen van de darm. Ook kunnen er fistels ontstaan.

In colitis ulcerosa is de ontsteking ononderbroken aanwezig, vanaf de aars tot een bepaalde hoogte in de dikke darm. In tegenstelling hiermee kan de ziekte van Crohn een meer verspreide en segmentaire aanwezigheid van ontsteking laten zien, met afwisselingen tussen gezond en ontstoken darmweefsel.

Deze onderscheidende kenmerken helpen bij het differentiรซren van de twee aandoeningen en zijn van belang bij het stellen van de diagnose en het bepalen van het behandelingsplan.

De drie meest voorkomende plaatsen van darmbetrokkenheid bij de ziekte van Crohn (links) vergeleken met de gebieden die worden getroffen door colitis ulcerosa (colitis ulcerosa, rechts) / Bron: Wikimedia Commons

Symptomen van de ziekte van Crohn

Algemene symptomen bij actieve ziekte

Een afteuze zweer op het slijmvlies van de mond bij de ziekte van Crohn / Bron: Wikimedia Commons

Andere mogelijke symptomen

Andere mogelijke ziekteverschijnselen, vooral in ernstige gevallenm, buiten het darmkanaal:

Wanneer een arts raadplegen?

Raadpleeg je hjuisarts bij aanhoudende veranderingen in je stoelgang of als je een of meerย  van de volgende tekenen en symptomen van de ziekte van Crohn opmerkt:

  • Buikpijn
  • Bloed in de ontlasting
  • Misselijkheid en overgeven
  • Diarree die langer dan twee weken aanhoudt
  • Onverklaarbaar gewichtsverlies
  • Koorts naast een van de bovenstaande symptomen

Oorzaak van de ziekte van Crohn

De exacte oorzaak van de ziekte van Crohn is anno 2025 niet bekend. Het wordt geassocieerd met een ontregelde immuunrespons. Normaal gesproken reageert je immuunsysteem op binnendringende ziektekiemen door ontstekingen te veroorzaken. Bij de ziekte van Crohn kan het immuunsysteem echter overactief worden en de eigen cellen van het lichaam aanvallen. Dit kan leiden tot een onjuiste aanval op bacteriรซn in de darmen, wat leidt tot een ontsteking in de darmen. Daarom wordt de ziekte van Crohn ook wel een auto-immuunziekte genoemd.

Soms komt Crohn voor in bepaalde families. Ditsuggereert dat genetische factoren een rol kunnen spelen. Het is mogelijk dat bepaalde genetische mutaties mensen vatbaarder maken voor de ontwikkeling van de ziekte. Doch niet alle mensen met Crohn hebben een familiegeschiedenis van deze ziekte.

Risicofactoren

Risicofactoren zijn:

Leeftijd

De ziekte kan op elke leeftijd voorkomen, maar wordt vaak gediagnosticeerd bij mensen tussen de late tienerjaren en begin dertig.

Genen

Ongeveer 20% van de mensen met de ziekte van Crohn heeft familieleden met inflammatoire darmziekten. Specifieke genetische mutaties kunnen het risico verhogen.

Roken

Roken verdubbelt het risico op de ziekte van Crohn en kan de ernst van de ziekte vergroten.

Appendectomie

Mensen die een blindedarmoperatie hebben ondergaan, kunnen een verhoogd risico hebben. De reden hiervan is niet volledig duidelijk.

Locatie

Wonen in ontwikkelde landen en stedelijke gebieden lijkt een hoger risico met zich mee te brengen dan leven in minder ontwikkelde landen en landelijke gebieden.

Stress

Hoewel stress op zichzelf de ziekte niet veroorzaakt, kan het bijdragen aan het uitbreken van symptomen en opflakkeringen van de ziekte.

Onderzoek en diagnose

Bij het onderzoek naar de ziekte van Crohn worden verschillende methoden gebruikt om een helder beeld te krijgen. Hier zijn de belangrijkste:

Vraaggesprek

De arts voert eeb vraaggesprek met je over de klachten die je ervaart. Uiteraard zal de arts ook je medische geschiedenis in ogenschouw nemen.

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit om eventuele buikmassa’s, gevoeligheid, huiduitslag, gezwollen gewrichten of aften in de mond op te merken.

Beeldvormend onderzoek

  • Een gastroscopie: een kijkonderzoek van de binnenkant van de slokdarm, maag en het eerste deel van de dunne darm (twaalfvingerige darm).
  • Colonoscopie of sigmoรฏdoscopie: Een flexibele buis met een camera bekijkt de binnenkant van de darm.
  • CT-scan van de buik: Gedetailleerde beelden van de buikorganen.
  • Videocapsule-endoscopie (VCE): Een capsule met camera die wordt ingeslikt, filmt de darmen tijdens de doorgang.
  • MRI van de buik: Beelden van de buikorganen met magnetische resonantie.
  • Enteroscopie: Een flexibele buis met camera onderzoekt diepere delen van de dunne darm.
  • MRI-onderzoek van de dunne darm (enterografie): Gedetailleerde beelden van de dunne darm met magnetische resonantie.

Aanvullende tests

  • Ontlastingsonderzoek: Controleert op andere mogelijke oorzaken van de klachten die je ervaart.
  • Bloedonderzoek:
    • Laag albuminegehalte: Kan wijzen op ondervoeding.
    • Hoge bezinkingssnelheid van erytrocyten (BSE): Een marker voor ontsteking.
    • Verhoogde CRP (C-reactief proteรฏne): Nog een indicator van ontsteking.
    • Fecaal vet: Controleert op vet in de ontlasting.
    • Laag bloedbeeld (hemoglobine en hematocriet): Kan duiden op bloedarmoede.
    • Abnormale leverbloedonderzoeken: Voor het controleren van de leverfunctie.
    • Hoog aantal witte bloedcellen: Een teken van ontsteking of infectie.
    • Verhoogd fecaal calprotectinegehalte in de ontlasting: Een marker voor darmontsteking.
Bloedonderzoek
Bloedonderzoek / Bron: Science photo/Shutterstock.com

Behandelingย van de Ziekte van Crohn

De ziekte van Crohn kan niet genezen worden. , zijn er verschillende strategieรซn om de ontsteking onder controle te houden. Hier zijn een paar belangrijke benaderingen:

Medicamenteuze behandeling

Diverse medicijnen kunnen ontstekingen bij de ziekte van Crohn onderdrukken, waaronder:

  • Immuunsysteem-onderdrukkende medicijnen
  • Biologische medicijnen
  • Corticosteroรฏden
  • 5-aminosalicylaten

Dieet en voeding

  • ๐Ÿ Je arts kan een specifiek dieet aanbevelen dat past bij jouw situatie.
  • ๐Ÿ’Š Voedingssupplementen kunnen nodig zijn, zoals:
    • IJzer
    • Vitamine D
    • Calcium
  • ๐ŸŒ Een diรซtist kan je helpen met voedingsadviezen op maat

Chirurgische opties

  • ๐Ÿฅ Soms is een operatie noodzakelijk om aangetaste delen van de darm te verwijderen of te verbreden.
  • ๐Ÿ”„ Gezonde darmuiteinden worden meestal weer met elkaar verbonden.
  • ๐Ÿฉน In sommige gevallen kan een stoma nodig zijn, tijdelijk of permanent, wat vaak de levenskwaliteit aanzienlijk kan verbeteren.

Levensstijlmaatregelen

  • ๐Ÿšญ Stoppen met roken kan symptomen verminderen en het risico op opflakkeringen verkleinen.
  • ๐Ÿ“ Houd een voedingsdagboek bij om triggers te identificeren.
  • ๐Ÿ‹๏ธโ€โ™€๏ธ Regelmatige lichaamsbeweging voor een beter humeur en stressverlichting.
  • ๐Ÿง˜โ€โ™‚๏ธ Pas ontspanningstechnieken toe om stress te beheersen.

Dieet en voeding bij de ziekte van Crohn

Gezonde voeding is essentieel voor een goed functionerend lichaam. Hier zijn een aantal tips voor een evenwichtig en gezond dieet:

  1. Dagelijks minimaal 200-250 gram groente (liefst meer!) en twee porties fruit eten.
  2. Een handje ongezouten noten toevoegen aan je dieet.
  3. Gebruik zachte of vloeibare (smeer)vetten bij de bereiding van voedsel.
  4. Drink dagelijks 1,5 tot 2 liter vocht, zoals water, thee of koffie.
  5. Kies voornamelijk voor volkoren producten zoals volkorenbrood, volkorenpasta en zilvervliesrijst.
  6. Beperk vleesconsumptie en verhoog de inname van plantaardige producten, vis, peulvruchten, noten, eieren en vegetarische producten.
  7. Neem minimaal 3 porties zuivel, bij voorkeur karnemelk, yoghurt of kwark.

Bij de ziekte van Crohn is er een verhoogde behoefte aan voedingsstoffen tijdens ontstekingsopvlammingen. Het is belangrijk om extra calorieรซn en eiwitten binnen te krijgen. Eiwitrijke voedingsmiddelen zoals vlees, kip, vis, kaas, eieren, zuivel, en plantaardige opties zijn hierbij gunstig.

Bij overgewicht, veroorzaakt door medicatie, is het niet raadzaam af te vallen tijdens een actieve ziekteperiode. Raadpleeg een diรซtist voor een persoonlijk voedingsplan als je op een gezonde manier wilt afvallen.

Elk individu is uniek, dus luister naar je lichaam. Tijdens klachtenvrije periodes kan het zijn dat bepaalde voedingsmiddelen niet goed worden verdragen. Vermijd ze tijdelijk en probeer ze na 4-6 weken opnieuw.

Er zijn geen bekende diรซten die de ziekte van Crohn genezen. Als je alternatieve diรซten overweegt, bespreek dit dan met je arts of diรซtist.

Voor mensen met darmvernauwingen is het belangrijk voedsel goed te kauwen en rustig te eten teneinde verstoppingen te voorkomen.

Bij diarree, een veelvoorkomend symptoom bij de ziekte van Crohn, wordt aangeraden voldoende vocht, vezelrijke voeding en voedingsmiddelen met ontstekingsremmende eigenschappen te gebruiken, bijvoorbeeld:

  • Bosbessen
  • Vette vis (haring, zalm, makreel, sardines)
  • Kurkuma
  • Gember
  • Groene bladgroenten (spinazie, boerenkool)
  • Walnoten
  • Olijfolie
  • Tomaten
  • Broccoli
  • Avocado
  • Knoflook
  • Aardbeien
  • Ananas
  • Papaja
  • Chiazaad
  • Hennepzaad
  • Granaatappel
  • Zoete aardappelen
  • Artisjok
  • Rode biet

Vermijd scherpe kruiden, vette voedingsmiddelen en prikkelende groentesoorten tijdens periodes van diarree. Herintroduceer deze voedingsmiddelen wanneer je ontlastingspatroon weer normaal is.

Gezond eten bereiden
Gezond eten bereiden en op je dieet letten is belangrijk bij de ziekte van Crohn / Bron: gpointstudio/Shutterstock.com

Prognose

De ziekte van de ziekte van Crohn is chronisch. Het goede nieuws: de meerderheid van de mensen met de Ziekte van Crohn leidt een vol en actief leven!

Een combinatie van medicatie en levensstijlveranderingen helpt de ziekte onder controle te houden. Dit helpt ook bij het voorkomen van complicaties.

Een actieve levensstijl en regelmatige lichaamsbeweging draagt bij aan het welzijn.

Complicaties

  1. Abcessen: Infecties met pus die kunnen ontstaan in je buik of spijsverteringskanaal.
  2. Anale kloven: Kleine scheurtjes in je anus die voor pijn, jeuk en bloedingen kunnen zorgen.
  3. Fistels: Abnormale tunnels die verschillende lichaamsdelen met elkaar verbinden. Bij Crohn kunnen ze soms een onverwachte “uitgang” creรซren, bijvoorbeeld naar de huid rond je achterste (ja, echt).
  4. Darmobstructies: Knelpunten of verstoppingen in de darmen, soms door littekenweefsel of vernauwingen.
  5. Ondervoeding: Problemen bij het opnemen van de juiste voedingsstoffen vanwege ontstekingen, wat kan leiden tot tekorten en energieproblemen.
  6. Bloedarmoede: Lagere aantallen bloedcellen – een veelvoorkomend iets bij Crohn.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de ziekte van Crohn, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om โ€˜spamโ€™ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.