Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
Hoewel buikpijn kan ontstaan uit de weefsels van de buikwand die de buikholte omringen (zoals de huid en buikwandspieren), wordt de term buikpijn over het algemeen gebruikt om pijn te beschrijven die voortkomt uit organen in de buikholte. Het buikgebied omvat organen zoals de maag, dunne darm, dikke darm, lever, galblaas, milt en pancreas. Buikpijn kan in intensiteit variëren van een milde buikpijn tot ernstige acute pijn. De pijn is vaak niet-specifiek en kan worden veroorzaakt door verschillende aandoeningen.
Pijn in de onderbuik bij mannen
Prostaatontsteking
Meestal ontstaat een prostaatontsteking, ook wel ‘prostatitis’ genoemd, door bacteriën die de prostaat binnenkomen en zich daar vermenigvuldigen. Bacteriën komen via de plasbuis de blaas binnen, waar ze zich hechten aan de blaaswand en van daaruit doordringen tot in het klierweefsel van de prostaat. Daarom gaat een prostaatontsteking vaak gepaard met een blaasontsteking. De belangrijkste verschijnselen van een prostaatontsteking zijn pijn tussen de anus en de balzak, pijn in de onderbuik, pijn in de liezen of in de rug, en plasproblemen. Het is belangrijk om bij prostatitis veel te drinken en het plassen niet uit te stellen. De behandeling van prostaatontsteking vindt plaats met antibiotica.
Andere oorzaken
Andere mogelijke oorzaken van pijn in de onderbuik, specifiek bij jongens en mannen:
- bijbalontsteking (epididymitis)
- teebalontstekings (orchitis)
- ontsteking van bijbal en teelbal (epididymoorchitis)
- testiculaire torsie, ook wel torsio testis genoemd
- ontsteking van de zaadblaasjes (vesiculitis)
- prostaatkanker
Pijn in de onderbuik bij vrouwen
Overzicht
Vrouwenziekten die tot pijn in de onderbuik kunnen leiden, zijn:
- menstruatiepijn (dysmenorroe)
- endometriose
- vleesboom
- ovariumcyste (eierstokcyste)
- eierstokontsteking
- eileiderontsteking
- ontsteking van het baarmoederslijmvlies (endometritis)
- baarmoederverzakking
- buitenbaarmoederlijke zwangerschap
- tumoren (goedaardig, zoals een vleesboom, of kwaadaardig, zoals eierstokkanker of baarmoederhalskanker)
Eileiderontsteking (salpingitis)
Een eileiderontsteking (salpingitis) is een ontsteking van de eileider(s) en is vaak onderdeel van een pelvic inflammatory disease (PID), omdat meestal ook andere inwendige genitalia bij het ziekteproces zijn betrokken. Een beruchte verwekker is het micro-organisme chlamydia trachomatis, de veroorzaker van de seksueel overdraagbare aandoening chlamydia, welke vaak een lichte, nauwelijks opgemerkte ontsteking veroorzaakt (maar wel tot onvruchtbaarheid kan leiden). Een eileiderontsteking hoeft niet per se verwekt te worden door een geslachtsziekte, de boosdoener kan ook bij het plaatsen van een spiraal naar binnen komen en soms is de oorzaak gewoon niet bekend. Een eileiderontsteking kenmerkt zich door een sterk progressieve pijn in de onderbuik, wat vaak gepaard gaat met ernstige ziekteverschijnselen, hoge koorts, misselijkheid en braken. De aandoening kan echter ook meer sluipend verlopen.
Premenstrueel syndroom (PMS)
Het premenstrueel syndroom (PMS) is het optreden van klachten vlak voor de menstruatie optreedt en die weer verdwijnen bij het begin van de menstruatie. Sommige vrouwen ervaren ook nog klachten tijdens de eerste dagen van de menstruatie. Na ten minste een week zonder klachten, steken de klachten weer de kop op. Deze steeds terugkerende klachten verstoren het normale leefpatroon van vrouwen en kunnen dus een behoorlijke impact hebben op de levenskwaliteit.
PMS manifesteert zich vaak na het dertigste jaar en na het krijgen van kinderen. Bij jongere vrouwen wordt deze aandoening minder vaak gezien. Na de overgang verdwijnen de klachten. Het blijkt dat naar schatting 4% van de vrouwen tussen de 15 en 45 jaar te kampen heeft met PMS. Het is (nog) niet precies bekend hoe PMS ontstaat, en waarom de ene vrouw er wel last van heeft en de andere niet.
De klachten kunnen variëren: er zijn meer dan honderd lichamelijke en psychische klachten bij PMS beschreven. De belangrijkste zijn:
- opgeblazen gevoel en pijn in onderbuik
- pijnlijke borsten
- acne
- eetbuien
- obstipatie (verstopping)
- diarree
- hoofdpijn
- gevoeligheid voor licht of geluid
- vermoeidheid
- prikkelbaarheid
- veranderingen in het slaappatroon
- vergeetachtigheid
- angst, depressie of verdriet en emotionele uitbarstingen
Endometriose
Endometriose is een aandoening waarbij stukjes van het endometrium of baarmoederslijmvlies buiten de baarmoederholte terechtkomen. Het endometrium is het weefsel dat de binnenkant van de baarmoeder bekleedt. Endometriose komt voor wanneer dit slijmvlies aanwezig is in de buikholte, op of in de eierstokken, op de ophangbanden van de baarmoeder, tussen de baarmoeder en de blaas, tussen de baarmoeder en de endeldarm of in de darmwand.
De stukjes slijmvlies die buiten de baarmoederholte in de buik aanwezig zijn, volgen de menstruatiecyclus onder invloed van hormonale veranderingen. Dit betekent dat het weefsel iedere maand aangroeit, afbreekt en gaat bloeden. zal groeien, dikker, en breken. Dit bloed kan niet weg en komt in de buikholte, in de eierstok of tussen de baarmoeder en de blaas of endeldarm terecht. In de eierstok ontstaan soms een soort holten die gevuld zijn met (oud) bloed, ‘endometriomen’ genaamd. Tijdens en na de overgang stopt de groei en afstoting van het slijmvlies, ook van de stukjes buiten de baarmoeder. Ze zijn dan nog wel aanwezig, maar geven meestal geen klachten meer. De endometriose is tot rust gekomen.
Endometriose veroorzaakt irritatie, littekenvorming of verklevingen met de omringende weefsels. Het kan leiden tot hevige (buik)pijn tijdens je menstruatie en mogelijke vruchtbaarheidsproblemen.
Oorzaken van onderbuikpijn bij mannen en vrouwen
Obstipatie
Obstipatie, ook wel ‘verstopping’ genoemd, wordt in het algemeen omschreven als een ontlastingspatroon waarbij u minder dan drie keer per week ontlast. Als dit probleem langer dan drie maanden aanwezig is, ondanks behandeling, dan spreekt men van ‘chronische obstipatie’. Waar is de pijn gelokaliseerd bij obstipatie? Vaak linksonder in de buik, soms in het midden van de buik. Andere symptomen zijn een opgeblazen gevoel en buikkrampen.
Ziekte van Crohn
De ziekte van Crohn is een chronische ontstekingsziekte van het maagdarmstelsel of spijsverteringskanaal. De ziekte veroorzaakt ontstekingen van mond tot anus, vooral in de dunne en dikke darm. Door deze ontstekingen kunnen de darmen vernauwd of zelfs afgesloten raken. In het ergste geval moet je geopereerd worden, waarbij stukken ontstoken darm worden verwijderd. In Nederland wordt ieder jaar bij ongeveer 1000 mensen de diagnose vastgesteld. Het betreft meestal jonge mensen tussen de 15 en de 25 jaar. Het verloop van de ziekte is onvoorspelbaar: periodes van inactiviteit (remissie) en activiteit (recidief) wisselen elkaar af. Bij iedereen verloopt de ziekte geheel verschillend. Sommige mensen hebben bijna nooit klachten, terwijl anderen zelden een klachtenvrije periode hebben. Iets meer vrouwen dan mannen hebben de ziekte van Crohn.
Door een fout in het afweersysteem ontstaan er ontstekingen in de darmen. Het afweersysteem valt bij mensen met de ziekte van Crohn zonder reden de eigen lichaamscellen aan, in dit geval de darmen. De ziekte van Crohn wordt daarom beschouwd als een auto-immuunziekte. Het is (nog) niet bekend hoe de ziekte van Crohn precies ontstaat. Erfelijkheid speelt een rol. Voorts zijn factoren zoals voeding, een ‘westers’ leefpatroon, roken en de soorten bacteriën die in de darmen voorkomen van invloed op het ontstaan van de ziekte. Het geven van borstvoeding is een beschermende factor voor het nageslacht.
De chronische ontstekingen in de darmen veroorzaken allerlei klachten zoals buikpijn, diarree, gewichtsverlies en vermoeidheid. Minder courante klachten zijn verminderde eetlust, koorts, nachtzweten, overmatige winderigheid, rectale pijn en rectaal bloeden. De ontstekingen kunnen ook voor allerlei complicaties zorgen, zoals verklevingen, fistels, abcessen en/of vernauwingen.
Blindedarmontsteking
De appendix of blindedarm bevindt zich op de plaats waar de dunne darm overgaat in de dikke darm en dat is meestal rechts onder in de buik. De appendix is echter lang en beweeglijk. Daarom kan de ligging ervan variëren, waardoor ook pijnklachten middenin of rechts boven in de buik voorkomen.
Een appendicitis of blindedarmontsteking begint vaak met pijn in de navelstreek. De pijn zakt langzaamaan weg naar de rechter onderbuik. De pijn wordt steeds erger, vooral als je beweegt, diep ademhaalt, hoest of niest. De pijn kan aanvoelen alsof je verstopt zit of winden moet laten. Andere klachten waar je last van kunt hebben is verminderde eetlust, misselijkheid en braken, een licht verhoogde lichaamstemperatuur en een algeheel ziektegevoel. Het aanraken en loslaten van de buik doet flink pijn. Kinderen en ouderen vertonen meestal minder symptomen, waardoor de diagnose moeilijker te stellen is.
Urineweginfectie
Een urineweginfectie is een infectie of ontsteking van het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen. De urinewegen bestaan uit het nierbekken, de urineleiders, de blaas en de plasbuis. Een blaasontsteking (cystitis) gaat vaak gepaard met een vage pijn in de onderbuik. Andere klachten die kunnen optreden zijn:
- een sterke, aanhoudende drang om te plassen
- kleine beetjes plassen
- een branderig gevoel bij het plassen
- frequent kleine hoeveelheden plassen
- bloed in de urine (hematurie)
- troebele of sterk ruikende urine
- ongemak in het bekkengebied
- (lage) koorts
Diverticulitis
Een divertikel is een goedaardige uitstulping – vaak ter grootte van een erwt- in de wand van de dikke darm. Divertikels ontstaan ongemerkt en wanneer er een divertikel ontstoken raakt, krijgt je klachten en wordt er gesproken van diverticulitis. Dit komt vooral voor bij ouderen. Meestal krijg je last van buikpijn, meestal links onder in de buik. Je kunt je ook flink ziek of misselijk voelen. Soms komt er ook koorts bij kijken.
Prikkelbaredarmsyndroom (PDS)
Het prikkelbare darm syndroom (PDS) is een aandoening van het spijsverteringskanaal, vooral van de darmen. Naar schatting heeft 10 tot 20% van alle mensen PDS. Heel veel mensen hebben daar geen weet van. Ze hebben klachten, maar ze beseffen niet dat deze bij PDS horen. Vaak beginnen de klachten al op jongvolwassen leeftijd, maar in ongeveer de helft van de gevallen begint PDS tussen de 35 en 50 jaar. Meer vrouwen dan mannen hebben er last van. Bij PDS functioneren de darmen niet naar behoren, ook zijn de darmen gevoeliger.
De bekendste klachten van PDS zijn buikpijn, verstopping en/of diarree, een opgeblazen gevoel en winderigheid. Slijm in de ontlasting komt ook vaak voor. Druk op de onderbuik kan pijnlijk zijn, vaak is de pijn gelokaliseerd aan de linkerkant. De pijn kan toenemen na het eten of na de ontlasting. Je kunt ook klachten krijgen die niets te maken met de dikke darm, zoals misselijkheid, zuurbranden, spierpijn en moeheid.
Bepaalde vaatziekten
Aandoeningen waarbij de darmen niet genoeg bloed krijgen, kunnen pijn en krampen veroorzaken. Een veel voorkomende is een gebrek aan bloedtoevoer naar de dikke darm of dikke darm, ischemische colitis genoemd. Dit veroorzaakt meestal linkszijdige krampen en bloedingen.
Liesbreuk
Een liesbreuk duidt op een zwakke plek in de buikwand, waardoor buikvlies en buikvet of darm naar buiten kan puilen. Als je hoest, tilt of perst (bijvoorbeeld tijdens het poepen), puilt de zwelling naar buiten. Een liesbreuk kan pijn en ongemak in de onderbuik veroorzaken.
Tumoren
Mensen met tumoren in de dikke darm kunnen buikpijn en een verandering in hun darmpatroon ervaren, vooral als er iets geblokkeerd is.
Voedselvergiftiging
Een veelvoorkomende oorzaak van buikpijn is voedselvergiftiging. Voedselvergiftiging is een ziekte die optreedt wanneer je voedsel eet dat besmet is met een organisme dat u ziek kan maken. Escherichia coli (E. coli) en Listeria zijn slechts enkele micro-organismen die voedselvergiftiging kunnen veroorzaken. De ziekte veroorzaakt symptomen zoals maagkrampen, braken, diarree, misselijkheid, maagklachten en koorts. Milde voedselvergiftiging is meestal niet ernstig en gaat vanzelf over.
Eén van de belangrijkste dingen die je kunt doen als voedselvergiftiging hebt opgelopen, is dat je genoeg water drinkt. Je lichaam raakt immers veel vocht kwijt. Hierbij kunnen sportdranken met veel elektrolyten of een ORS-drankje goed helpen. ORS is een mengsel van zouten en glucose (druivensuiker) en je kunt het kopen bij drogist of apotheek.
Sommige gevallen van voedselvergiftiging kunnen ernstig en zelfs levensbedreigend zijn. Zoek onmiddellijk medische hulp als je bloed in je ontlasting aantreft, ernstig moet braken, hoge koorts hebt, lijdt aan uitdroging of diarree hebt die langer dan drie dagen aanhoudt.
Buikgriep
Buikgriep is in feite helemaal geen griep. De medische term is gastro-enteritis. Buikgriep komt meestal door een virus, soms door een bacterie. Het is een andere veelvoorkomende oorzaak van onderbuikpijn. Buikgriep is een darminfectie die symptomen veroorzaakt zoals buikkrampen, waterige diarree, misselijkheid en braken. Sommige mensen krijgen koorts. Het is belangrijk om elektrolyten aan te vullen als je diarree hebt en/of moet overgeven. Raadpleeg je huisarts bij ernstige symptomen of bij uitdroging als gevolg van braken en diarree.
Problemen met bepaalde koolhydraten
Lactose-intolerantie
Bepaalde koolhydraten zijn voor sommige mensen moeilijk te verteren en kunnen buikpijn, ongemak, gasvorming en een opgeblazen gevoel veroorzaken. Lactose is een suiker (en valt dus onder de koolhydraten) die voorkomt in melk en zuivelproducten. Lactose-intolerantie is een onvermogen om lactose te verteren door een gebrek aan het enzym lactase. Mensen die lactose-intolerant zijn, kunnen gasvorming, een opgeblazen gevoel, pijn en diarree krijgen na het eten van melk of zuivelproducten.
Fructose-intolerantie
Fructose-intolerantie betekent een intolerantie voor het vruchtensuiker fructose. Fructose is een suiker die wordt aangetroffen in bepaalde soorten fruit zoals vijgen, abrikozen, mango’s en andere voedingsmiddelen. Sommige mensen missen het enzym dat nodig is om fructose te verteren en ze ontwikkelen buikklachten na het nuttigen van voedingsmiddelen die lactose bevatten.
Coeliakie (glutenintolerantie)
Coeliakie (glutenintolerantie) is een aandoening die ervoor zorgt dat gluten niet worden verdragen, een eiwit dat voorkomt in granen, waaronder tarwe, gerst en rogge. Het eten van gluten beschadigt het slijmvlies van de dunne darm als je coeliakie hebt. Coeliakie wordt ook geassocieerd met symptomen als vermoeidheid, osteoporose, depressie, angst en andere klachten.
Psychische oorzaken
Psychische oorzaken kunnen ook onderbuikpijn veroorzaken:
- burn-out, stress, depressie
- trauma
- seksuele problemen
- chronisch bekkenpijnsyndroom of chronic pelvic pain syndrome (CPPS)
Huisarts raadplegen
Een goede stelregel om naar te leven is: als er een wezenlijke verandering of verergering van je chronische buikklachten of als er nieuwe buikklachten opgetreden die aanhoudt of verergert, vraag dan advies aan je huisarts.
Om een zo nauwkeurig mogelijk beeld te krijgen, zal de arts bijvoorbeeld de volgende vragen stellen:
- Wanneer treedt de pijn op?
- Zijn de symptomen plotseling ontstaan of zijn ze geleidelijk ontstaan?
- Is de pijn merkbaar in bepaalde situaties?
- Zijn er verbanden waargenomen, zoals tussen voedselinname of bepaalde lichamelijke oefeningen?
- Hoe komen de klachten tot uiting? Is het trekkende pijn, stekende pijn, zeurende pijn of krampende pijn?
- Komt de pijn in de rechter onderbuik of komt de pijn in de linker onderbuik voor? Of is de hele onderbuik getroffen?
- Zijn er andere symptomen zoals koorts, misselijkheid, diarree of obstipatie?
- Gaat buikpijn gepaard met zwelling van de buik (een opgezwollen buik)?
- Als je pijn hebt tijdens je menstruatie: hoe hevig is de bloeding? Hoe lang duurt de bloeding meestal? Wanneer was de laatste cyclus?
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over pijn in de onderbuik. Of tips geven over onderbuikpijn. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
