Blaasontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 9 augustus 2024 by M.G. Sulman

Een blaasontsteking of cystitis is een ontsteking van de binnenwand van de urineblaas, daar waar de urine tijdelijk wordt bewaard. In een enkel geval is ook de urinebuis ontstoken. Een blaasontsteking wordt meestal veroorzaakt door bacteriën. Doordat vrouwen een kortere urinebuis hebben dan mannen, hebben ze vaker last van blaasontsteking. Bacteriën kunnen bij vrouwen gemakkelijker van buitenaf de blaas binnendringen. Het blijkt dat ongeveer één op de drie vrouwen vóór hun 24e ten minste één keer last hebben gehad van blaasontsteking. Vrouwen met een blaasverzakking en mannen met een vergrote prostaat, kunnen hun blaas niet goed leegplassen en hebben meer kan op een blaasontsteking. Bij hen blijft er steeds een restje urine in de blaas achter, waar bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen. Bij mannen met een blaasontsteking is er vaak ook sprake van een prostaatontsteking.

Wat is een blaasontsteking?

Symptomen van een blaasontsteking

Verschijnselen

Symptomen van blaasontsteking ontwikkelen zich gewoonlijk binnen enkele uren of een dag. Veel voorkomende symptomen zijn onder meer:

• pijn bij het plassen of direct daarna – dit is meestal een branderig of stekend gevoel
• een frequente aandrang om te plassen, waarbij je steeds kleine beetjes plast of helemaal niets
  het gevoel dat de blaas niet helemaal leeg is na het plassen
• troebele urine, donkere urine of sterk ruikende urine
• bloed in je urine – dit is niet altijd zichtbaar, maar kan worden gezien onder een microscoop of door het testen van de urine
• pijn tijdens de geslachtsgemeenschap
• pijn in de onderbuik (buik) en/of de onderrug
• koorts en (koude) rillingen

Blaasontsteking kan pijnlijk zijn, vooral als je moet plassen, maar meestal verdwijnt het binnen vier tot negen dagen zonder verdere behandeling.

Specifiek voor mannen:

• Prostaatirritatie: Ontsteking of zwelling van de prostaat (prostatitis).

Specifiek voor vrouwen:

• Vaginale irritatie: Mogelijke irritatie of jeuk in het vaginale gebied door de infectie.

Complicaties

Onbehandeld kunnen er complicaties optreden, zoals:

Voor mannen en vrouwen

• Terugkerende infecties: Chronische of terugkerende blaasontstekingen.
• Nierbekkenontsteking (pyelonefritis): De infectie kan zich uitbreiden naar de nieren, wat ernstigere complicaties kan veroorzaken.
• Nierschade: Bij ernstige gevallen kan blijvende nierschade optreden.
• Sepsis: In zeldzame gevallen kan de infectie in de bloedbaan terechtkomen en leiden tot sepsis of bloedvergiftiging. Dit is een levensbedreigende aandoening.
• Verminderde levenskwaliteit: Door aanhoudende symptomen en ongemak.

Specifiek voor mannen

• Prostaatontsteking: Een man kan last krijgen van chronische prostatitis, wat moeilijk te behandelen is.
• Verminderde vruchtbaarheid: Langdurige prostaatproblemen kunnen invloed hebben op de vruchtbaarheid.

Specifiek voor vrouwen:

• Chronische bekkenpijn: Chronische bekkenpijn die kan ontstaan door aanhoudende infecties.
• Complicaties tijdens de zwangerschap: Blaasontstekingen kunnen risico’s met zich meebrengen tijdens de zwangerschap, zoals vroeggeboorte.

Oorzaken van een blaasontsteking

In vogelvlucht

Meestal veroorzaken bacteriën de ontsteking. Ze komen meestal van buitenaf via de korte urethra of urinebuis bij vrouwen. Daarnaast zijn er omstandigheden die de kans op een blaasontsteking kunnen vergroten, zoals:

• geslachtsgemeenschap
• bepaalde anticonceptiva: diafragma, zaaddodende middelen (spermiciden)
• medische geschiedenis of familiegeschiedenis van urineweginfecties
• leeftijd jonger dan 15 jaar bij eerste urineweginfectie
• hormonale veranderingen tijdens de overgang

Bij mannen kan een blaasontsteking ook veroorzaakt worden door problemen met de prostaat, zoals een vergrote prostaat waardoor je je blaas niet volledig kan leegplassen.

Meest voorkomende oorzaak

Bacteriële infectie is de meest voorkomende oorzaak. Bacteriën zoals E. coli kunnen via de urethra de blaas bereiken en daar een infectie veroorzaken.

👩‍⚕️ Specifieke oorzaken voor vrouwen

• Anatomie: Vrouwen hebben een kortere urethra, waardoor bacteriën makkelijker de blaas kunnen bereiken.
• Seks: Seksuele activiteit kan bacteriën richting de urethra duwen, wat de kans op een infectie vergroot.
• Anticonceptie: Gebruik van een diafragma of zaaddodende middelen kan het risico verhogen.
• Glijmiddel: Sommige glijmiddelen verstoren je vaginale flora of irriteren de slijmvliezen. Dit vergroot het risico op een urineweginfectie. Glijmiddelen op basis van spermiciden of met andere irriterende stoffen kunnen dit effect versterken.
• Hormonale veranderingen: Vooral tijdens de menopauze kunnen hormonale schommelingen bijdragen aan een verhoogd risico op infecties.
• Medische geschiedenis: Eerdere urineweginfecties of een familiegeschiedenis van urineweginfecties vormen een risicofactor.
• Leeftijd: Als je je eerste blaasontsteking had vóór je 15e levensjaar, dan geeft dat een verhoogd risico op infecties later in je leven.

👨‍⚕️ Specifieke oorzaken voor mannen

• Prostaatproblemen: Een vergrote prostaat kan de urineafvoer belemmeren. Hierdoor kan er urine in de blaas achterblijven na het plassen en incomplete blaaslediging geeft een verhoogde kans op infecties.

Samenvatting

• Bacteriën zijn de belangrijkste oorzaak van ene blaasontsteking.
• Bij vrouwen spelen anatomie, seks, anticonceptie, hormonale veranderingen en hun medische geschiedenis een grote rol in het ontstaan van een blaasontsteking.
• Bij mannen kunnen prostaatproblemen zoals een vergrote prostaat leiden tot een blaasontsteking.

Risicofactoren

Geslachtsgemeenschap verhoogt het risico op het ontwikkelen van een blaasontsteking. Dit komt doordat bacteriën op die manier de plasbuis kunnen binnendringen. Spermadodende anticonceptiecrèmes en -gels en diafragma’s of pessariums kunnen het risico ook enigszins verhogen.

Zwangere vrouwen hebben meer kans op blaasontstekingen. Mensen die een urinekatheter dragen, lopen ook een verhoogd risico, evenals mensen met anatomische veranderingen in de urinewegen, met diabetes mellitus, multiple sclerose (MS) of urologische aandoeningen.

Vrouwen die een blaasontsteking hebben gehad, hebben meer kans om het opnieuw te krijgen. Na de overgang komen blaasontstekingen vaker voor.

Wanneer een arts raadplegen?

je hoeft niet bij elk licht branderig gevoel in de plasbuis naar je huisarts te snellen. Bij het eerste teken van een blaasontsteking kunnen huismiddeltjes vaak het ergste helpen voorkomen. In de volgende gevallen moet je echter altijd contact opnemen met je huisarts:

• Als je een man bent. Urineweginfecties komen zelden voor bij mannen. Als het zich toch voordoet, is het belangrijk om de oorzaak op te helderen.
• Je bent zwanger, hebt diabetes of gebruikt medicijnen die het immuunsysteem verzwakken.
• Als een kind getroffen wordt door blaasontsteking.
• Als de symptomen na drie dagen niet zijn verdwenen.
• Als er koorts optreedt. Dit kan een teken zijn dat de infectie is toegenomen en is opgestegen naar de nieren.
• Je krijgt steeds blaasontstekingen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek met de arts en urineonderzoek

Op basis van je klachten en medische geschiedenis kan je huisarts inschatten of het een ongecompliceerde blaasontsteking is of niet. Daarnaast kan je in de spreekkamer een urinemonster afgeven, dat wordt onderzocht met een teststrip. Verder urineonderzoek is meestal niet nodig als de symptomen duidelijk zijn.

Beeldvormend onderzoek

Een specialist in het ziekenhuis kan een echografieapparaat gebruiken om de nieren en de urineblaas te onderzoeken (echografie). Dit onderzoek is meestal alleen zinvol bij gecompliceerde of terugkerende blaasontstekingen. Een cystoscopie of een röntgenonderzoek zijn ook zeer zelden nodig, bijvoorbeeld in het geval van ernstige blaasontstekingen die steeds terugkeren. Een cystoscopie is een inwendig onderzoek van de plasbuis en de blaas, wat wordt uitgevoerd met een cystoscoop. Dat is een buisje met aan het uiteinde een kleine camera (endoscoop) die door de plasbuis in de blaas wordt ingebracht. De camera levert beelden die mogelijke veranderingen in de blaaswand laten zien.

Aangezien blaasontstekingen bij mannen minder vaak voorkomen, is er vaak meer onderzoek nodig om de oorzaak te achterhalen, zoals onderzoeken naar prostaatproblemen of andere onderliggende urologische aandoeningen

Differentiële diagnose

Blaasontsteking of toch iets anders?

Je hebt last van pijn bij het plassen en moet vaak naar de wc. Je denkt meteen aan een blaasontsteking, maar wist je dat er ook andere oorzaken kunnen zijn? Hier zijn een paar andere oorzaken om in gedachten te houden:

• Pyelonefritis: Dit is een nierbekkenontsteking. Het voelt als een blaasontsteking, maar kan ook gepaard gaan met koorts en pijn in je zij.
• Overactieve blaas: Heb je steeds de neiging om naar de wc te rennen zonder dat er echt iets komt? Misschien is het een overactieve blaas.
• Interstitiële cystitis: Dit is een chronische vorm van blaasontsteking, maar dan zonder bacteriën. De pijn kan behoorlijk intens zijn.
• Urethritis: Pijn bij het plassen kan ook komen door een ontsteking van de plasbuis, soms veroorzaakt door een SOA.
• Vaginitis: Ontsteking in de vagina kan ook pijn veroorzaken bij het plassen. Dit kan komen door een schimmel of bacteriën.
• Prostatitis (bij mannen): Last van je prostaat? Dit kan pijn bij het plassen geven en problemen met het plassen zelf.
• Nierstenen: Heel pijnlijk, en het kan voelen alsof je een blaasontsteking hebt, vooral met bloed in je urine.
• Blaastumoren: Zeldzaam, maar tumoren in de blaas kunnen soortgelijke symptomen geven.
• Atrofische vaginitis (bij postmenopauzale vrouwen): Dunner wordend vaginale weefsel door hormoonveranderingen kan ook irritatie veroorzaken.
• Endometriose (bij vrouwen): Deze aandoening kan pijn veroorzaken die lijkt op een blaasontsteking, vooral rond je menstruatie.
• Blaaspijnsyndroom: Een chronische pijn die vaak gepaard gaat met een constante drang om te plassen.

Als je deze symptomen hebt, is het slim om even langs de dokter te gaan voor een check-up. Het kan iets anders zijn dan je denkt.

Behandeling van een blaasontsteking

Antibiotica

Normaal gesproken is een blaasontsteking goed te behandelen. Neem contact op met je huisarts als je koorts krijgt of ziek wordt of als de klachten aanhouden. Mannen, kinderen, zwangere vrouwen, mensen met verminderde weerstand en mensen met afwijkingen aan de urinewegen moeten sowieso contact opnemen met de huisarts als ze een blaasontsteking hebben of als ze vermoeden dat ze een blaasontsteking hebben. De huisarts kan antibiotica voorschrijven om de bacteriën te bestrijden.

Mogelijke bijwerkingen van antibiotica zijn:

• Maag-darmklachten: Misselijkheid, braken, diarree.
• Huidreacties: Jeuk, uitslag, of roodheid.
• Schimmelinfecties: Bijvoorbeeld een vaginale schimmelinfectie.
• Smaakverandering: Metaalachtige smaak in de mond.
• Vermoeidheid: Moeheid of zwakte.
• Hoofdpijn: Pijn in het hoofd of duizeligheid.
• Overgevoeligheidsreacties: Zwelling van lippen, gezicht of keel, ademhalingsproblemen.
• Leverproblemen: Geelzucht, donkere urine.
• Verstoring van darmflora: Wat kan leiden tot buikpijn of winderigheid.
• Interactie met andere medicijnen: Sommige antibiotica kunnen de werking van andere medicijnen beïnvloeden.
• Allergische reacties: Ernstige overgevoeligheidsreacties zoals anafylaxie (zeer zeldzaam).
• Effect op zenuwstelsel: Onrust, verwardheid of toevallen (bij specifieke antibiotica).

Deze lijst is niet volledig en bijwerkingen kunnen verschillen afhankelijk van het type antibioticum dat wordt gebruikt.

Water drinken

Een blaasontsteking kan ook uit zichzelf verdwijnen. De klachten kunnen ondertussen verlicht worden door vier uur lang ieder half uur een halve liter water te drinken. Hiermee spoel je als het ware de bacteriën uit de blaas.

Paracetamol

Zo nodig kun je paracetamol als pijnstiller gebruiken.

Groene thee

Catechinen uit groene thee vertonen antimicrobiële activiteit tegen een hele reeks bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. Zo onderdrukken de antimicrobiële effecten van groene thee de groei van ongewenste bacteriën bij een urineweginfectie die worden veroorzaakt door E. coli, zo blijkt uit onderzoek.²Reygaert, W., & Jusufi, I. (2013). Green tea as an effective antimicrobial for urinary tract infections caused by Escherichia coli. Frontiers in microbiology, 4, 162. https://doi.org/10.3389/fmicb.2013.00162 Aangezien de grootste boosdoener van een urineweginfectie de darmbacterie Escheria Coli is, kan groene thee zeer heilzaam zijn als je getroffen bent door een blaasontsteking.

Berendruif

Berendruif (Arctostaphylos uva-ursi), een plant uit de heidefamilie (Ericaceae), kan worden gebruikt om urinewegaandoeningen en blaasontsteking bij volwassen vrouwen te verlichten.

Cranberry

Cranberry als drank of tabletten kan mogelijk helpen bij het voorkomen van blaasontsteking bij vrouwen die last hebben van terugkerende blaasontstekingen. Maar om een enigszins positief effect van het sap te hebben, moeten vrouwen ten minste twee glazen per dag drinken over een hele lange periode.

Andere kruiden

Hier zijn enkele andere kruiden en natuurlijke middelen die van oudsher worden gebruikt bij de behandeling van blaasontstekingen:

• Goudsbloem: Vaak gebruikt vanwege zijn ontstekingsremmende eigenschappen.
• Heermoes: Bekend om zijn diuretische werking, helpt bij het uitspoelen van bacteriën.
• Veenbessen: Naast cranberry ook populair, ondersteunt de gezondheid van de urinewegen.
• Knoflook: Antimicrobiële eigenschappen die mogelijk kunnen helpen bij infecties.
• D-Mannose: Een natuurlijke suiker die helpt bij het voorkomen van bacteriële aanhechting aan de blaaswand.
• Probiotica: Ondersteunt een gezonde balans van bacteriën in de darmen en urinewegen.
• Maïsbaard: Traditioneel gebruikt om urinewegklachten te verlichten.

Prognose

Grofweg de helft van de vrouwen met acute ongecompliceerde blaasontsteking herstelt zonder behandeling binnen enkele dagen of weken. Een verwaarloosde blaasontsteking kan zich ontwikkelen tot terugkerende infectie, nierbekkenontsteking, bloed in de urine, en (zelden) nierfalen. De prognose is over het algemeen genomen gunstig.

Preventie

De volgende maatregelen kunnen bijdragen aan het voorkomen van ene blaasontsteking:

• gebruik geen geparfumeerd bubbelbad, zeep of talkpoeder rond je geslachtsdelen
• neem geen vaginale douches
• ga naar het toilet zodra je aandrang voelt om te plassen en plas je blaas altijd leeg
• zorg dat je dagelijks voldoende drinkt, zo’n 2 tot 3 liter per dag (veel drinken kan voorkomen dat bacteriën zich in je blaas vermenigvuldigen, aangezien het je urinewegen schoonspoelt)
• altijd je billen van voor naar achter afvegen als je gepoept hebt
• na geslachtsgemeenschap zo snel mogelijk plassen
• voorbehoedsmiddelen zoals pessarium, spiraaltje, diafragma of condoom met zaaddodend product kunnen je vatbaarder maken voor blaasontstekingen
• draag ondergoed van katoen in plaats van synthetisch materiaal, zoals nylon
• draag geen strakke jeans en broeken
• drink dagelijks cranberrysap
• Het is volgens Thuisarts niet zeker of D-mannose (een natuurlijke suiker die binding van de Escherichia coli-bacterie voorkomt) helpt om blaasontsteking te voorkomen en dit geldt ook voor probiotica³Thuisarts. Ik heb vaak blaasontsteking (vrouw). https://www.thuisarts.nl/blaasontsteking/ik-heb-vaak-blaasontsteking-vrouw (ingezien op 29-8-2021)

Uit de oude doos

Goudron de Guyot – Gecentreerde teerlikeur

De heer Guyot heeft het middel gevonden om aan de teer haar alleronaangenaamsten scherpen en bitteren smaak te ontnemen en haar tevens zeer oplosbaar te maken. Ten einde deze gelukkige ontdekking te benutten, bereidt hij een geconcentreerde teerlikeur welke in een kleinen omvang eene groote hoeveelheid werkzame beginselen bevat.

Guyot’s teer [Goudron de Guyot] bezit dus alle de heilzame eigenschappen van het gewone teerwater, doch ontdaan van zijn onaangenamen smaak. Het is voldoende een theelepel dezer likeur met een glas water te vermengen om oogenblikkelijk een uitstekend goed glas teerwater te bekomen zonder den minsten leelijken smaak. Op deze wijze kan iedereen zelf zijn teerwater bereiden op het oogenblik van het gebruik, en zich aldus de tijd, de moeite en het onaangename van het hanteeren der teer besparen.

Guyot’s teer is bij verkoudheden, ontsteking der luchtpijp [bronchitis], hoest en catarrhale aandoeningen vaak verkieslijker dan allerlei min of meer krachtelooze kruiden.

Guyot’s teer wordt met het gunstigste gevolg aangewend bij de volgende ziekten:

ALS DRANK. — Een theelepel op een glas water, of twee eetlepels per flesch: Luchtpijpontsteking, blaasontsteking, verkoudheden, hardnekkige hoest, bezetting op de borst, kinkhoest.

ALS WASSCHING. — De teerlikeur onvermengd of met een weinig water: Huiduitslag, jeukingen, ziekten der hoofdhuid.

ALS INSPUITING. — Een deel teerlikeur en vier deelen water, [wezenlijk allerheilzaamst]: Pas ontstane of verouderde vloed (Blennorrhea), blaaskatarrhen.

De Teerlikeur van Guyot is met het meest gewenschte gevolg beproefd in de voornaamste hospitalen van Frankrijk, België en Spanje. Het is bewezen dat er geen gezonder drank bestaat bij warm weder, en vooral tijdens het heerschen van besmettelijke ziekten. Elke flacon is van eene gebruiksaanwijzing voorzien.

‘Blaaskatarrhen’ is een term die werd gebruikt in de medische taal van de 19e en vroege 20e eeuw. Het verwijst naar ontsteking van het slijmvlies van de blaas, wat tegenwoordig bekend staat als cystitis of een blaasontsteking.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een blaasontsteking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.