Last Updated on 8 februari 2023 by M.G. Sulman
Bij diabetes (suikerziekte) kan je lichaam de bloedsuiker niet meer in evenwicht houden. Je lichaam is in meer goed in staat om suiker (glucose) in zijn cellen op te nemen en te gebruiken voor energie. Dit resulteert in een ophoping van glucose in je bloedbaan. Diabetes wordt dus gekenmerkt door herhaaldelijk (chronisch) verhoogde bloedglucose- of bloedsuikerwaarden (hyperglykemie). Slecht gecontroleerde diabetes kan ernstige gevolgen hebben en schade toebrengen aan een groot aantal organen en weefsels in je lichaam, waaronder je hart, nieren, ogen en zenuwen. Vroegtijdige opsporing van diabetes is van belang om tijdig met de behandeling te kunnen starten teneinde complicaties te voorkomen.
Wat is diabetes?
Diabetes is een levenslange aandoening die ervoor zorgt dat je bloedsuikerspiegel te hoog wordt. Twee belangrijke soorten diabetes zijn diabetes type 1 en diabetes type 2:
- Diabetes type 1 – waarbij het immuunsysteem van het lichaam de cellen aanvalt en vernietigt die insuline produceren.
- Diabetes type 2 – waarbij het lichaam niet genoeg insuline aanmaakt of de lichaamscellen niet op insuline reageren.
Prediabetes en diabetes
Prediabetes
Prediabetes duidt op ene toestand waarbij de bloedsuikerspiegel hoger is dan normaal, maar niet hoog genoeg om te worden gediagnosticeerd als diabetes type 2. Prediabetes is dan ook de fase vóór diabetes mellitus type 2. Als je leefstijlveranderingen aanbrengt – gewichtsverlies bij overgewicht, gezond en gevarieerd eten, en meer lichaamsbeweging – dan kun je voorkomen dat prediabetes zich ontwikkelt tot diabetes.
Diabetes
Diabetes is een ziekte waarbij het lichaam de bloedsuiker niet meer in evenwicht kan houden. Het meeste voedsel dat wordt gegeten, wordt omgezet in glucose (suiker) die het lichaam voor energie kan gebruiken. De alvleesklier, een orgaan dat in de buurt van de maag ligt, maakt het hormoon insuline aan om ervoor te zorgen dat glucose in de lichaamscellen kan komen. Als je diabetes hebt, maakt het lichaam ofwel niet genoeg insuline aan of kan het zijn eigen insuline niet zo goed gebruiken als zou moeten. Hierdoor hoopt zich suiker op in het bloed.
Diabetes type 1
Diabetes type 1 kan op elke leeftijd voorkomen, hoewel het meestal optreedt in de kindertijd of tijdens de tienerjaren. Bij deze vorm van diabetes maakt je lichaam geen insuline meer aan. Insuline is een hormoon dat ervoor zorgt dat glucose (suiker) opgenomen wordt in de lichaamscellen waar het als energiebron wordt gebruikt.
Behandeling voor diabetes type 1 bestaat uit:
- het nemen van insuline en mogelijk een ander injecteerbaar geneesmiddel
- gezond en gevarieerd eten, zoals een dieet met groente, fruit, peulvruchten, volkoren producten, noten en olijfolie
- lichamelijk actief zijn;
- het beheersen van bloeddruk en cholesterol
- afvallen bij overgewicht
Diabetes type 2
Dit type, dat vroeger ouderdomsdiabetes of niet-insulineafhankelijke diabetes werd genoemd, ontstaat geleidelijk. De naam ‘ouderdomsdiabetes’ werd gebruikt omdat men vroeger aannam dat dit type diabetes vooral bij ouderen voorkomt. Het is de meest voorkomende vorm van diabetes en kan zich op elke leeftijd ontwikkelen, zelfs in de kindertijd. Diabetes type 2 begint meestal met insulineresistentie, een aandoening waarbij vet-, spier- en levercellen insuline niet goed gebruiken. In het begin houdt het lichaam de extra vraag bij door meer insuline aan te maken, maar na verloop van tijd is het lichaam niet meer in staat voldoende insuline aan te maken. Overgewicht en inactiviteit zijn twee factoren die de kans op het ontwikkelen van deze vorm van diabetes vergroten.
De behandeling van diabetes type 2 bestaat uit:
- het gebruik van medicijnen om je bloedsuiker goed in te stellen
- gezond en gevarieerd eten
- fysiek actief zijn
- beheersen van bloeddruk en cholesterol
- afvallen als je te zwaar bent
Symptomen van diabetes
Symptomen variëren
Diabetessymptomen variëren afhankelijk van in welke mate je bloedsuikerspiegel verhoogd is. Sommige mensen, vooral die met prediabetes of diabetes type 2, kunnen soms geen symptomen ervaren. Bij prediabetes ervaar je nog geen typerende klachten die onmiddellijk op diabetes zouden wijzen. ook mensen met diabetes type 2 lopen vaak jarenlang ongemerkt rond met diabetes type 2. Want de klachten zijn niet zo duidelijk. Bij diabetes type 1 treden de symptomen meestal snel op en zijn ze ernstiger.
Verschijnselen van diabetes type 1 en 2
Enkele symptomen van diabetes type 1 en diabetes type 2 zijn:
- vaak plassen (glucose trekt water mee, waardoor je heel veel urine aanmaakt en je veel en vaak moet plassen)
- veel dorst hebben en last hebben van een droge mond (doordat je vaak moet plassen verlies je veel vocht en droog je uit waardoor je de hele tijd dorst hebt)
- veel honger hebben, of juist helemaal niet
- onverklaarbaar gewichtsverlies
- ketonen in de urine (ketonen zijn een bijproduct van de afbraak van spieren en vet die optreedt wanneer er onvoldoende insuline beschikbaar is)
- vermoeidheid
- prikkelbaarheid
- rode en branderige ogen
- wazig zien
- langzaam genezende wondjes of zweertjes
- frequente infecties, zoals tandvlees- of huidinfecties en vaginale schimmelinfecties
Complicaties
Als je bloedglucosespiegel gedurende langere tijd hoog blijft, kunnen de weefsels en organen in je lichaam ernstig beschadigd raken. Sommige complicaties kunnen na verloop van tijd levensbedreigend zijn.
Complicaties van diabetes zijn onder meer:
- Cardiovasculaire problemen, waaronder coronaire hartziekte, pijn op de borst, hartaanval, beroerte, hoge bloeddruk, hoog cholesterolgehalte, atherosclerose (aderverkalking, vernauwing van de slagaders).
- Zenuwschade (neuropathie) die gevoelloosheid en tintelingen veroorzaakt die begint bij tenen of vingers en zich vervolgens verspreidt.
- Nierschade (nefropathie) die kan leiden tot nierfalen of de noodzaak van dialyse of transplantatie.
- Schade aan de ogen (retinopathie) die tot blindheid kan leiden; staar, glaucoom.
- Door diabetes kunnen de bloedvaten en zenuwen in uw voeten beschadigen en genezen wondjes en zweertjes niet goed.
- Huidinfecties: deze komen bij 20 tot 50 procent van de patiënten met diabetes voor.
- Problemen met het seksleven: mannen kunnen een erectiestoornis krijgen, vrouwen kunnen last krijgen van een droge vagina of een vaginale schimmelinfectie.
- Gehoorverlies: zachte en hoge geluiden zijn dan steeds moeilijker te horen.
- Depressie: bij mensen met diabetes komt depressie twee keer zo vaak voor als bij andere mensen.
- Dementie: diabetici lopen gemiddeld twee keer zo veel risico lopen op dementie als mensen zonder diabetes.
- Gebitsproblemen: als gevolg van hoge bloedglucosewaarden werkt je afweersysteem minder goed. Het gevolg is dat je met diabetes sneller ontstekingen krijgt, ook in je mond.
Oorzaken van suikerziekte
De oorzaak van diabetes, ongeacht het type, is dat er te veel glucose in je bloedbaan circuleert. De reden waarom de bloedglucosewaarden verhoogd zijn, verschilt per type diabetes.
Oorzaken van type 1 diabetes
Diabetes type 1 is een ziekte van het immuunsysteem. Het is een auto-immuunziekte. Je lichaam valt insulineproducerende cellen in je alvleesklier aan en vernietigt ze. Zonder insuline om glucose in je cellen te laten komen, hoopt glucose zich op in uw bloedbaan. We weten anno 2023 niet precies waardoor diabetes type 1 ontstaat. Het begint in ieder geval met aanleg voor diabetes type 1.
Oorzaak van diabetes type 2 en prediabetes
Bij diabetes type 2 heeft je lichaam te weinig insuline. Bovendien reageert het niet meer goed op insuline. Dit wordt ongevoeligheid voor insuline genoemd. De cellen van je lichaam zijn resistent geworden tegen insuline. Je alvleesklier kan het niet bijhouden en maakt niet genoeg insuline aan om dit te overwinnen. De glucosespiegels in je bloedbaan stijgen.
Oorzaak van zwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke en milde vorm van diabetes, die meteen overgaat na de bevalling. Hormonen die tijdens de zwangerschap door de placenta worden geproduceerd, zorgen ervoor dat je lichaamscellen beter bestand zijn tegen insuline. Je alvleesklier kan niet genoeg insuline aanmaken om deze toestand het hoofd te bieden. Er blijft te veel glucose in je bloedbaan achter.
Risicofactoren
Bepaalde factoren verhogen je risico op diabetes.
Risicofactoren van diabetes type 1
Je hebt meer kans om diabetes type 1 te krijgen als je een kind of tiener bent, een ouder of broer of zus hebt met de aandoening, of als je drager bent van bepaalde genen die verband houden met de ziekte. Genetische aanleg speelt mee bij het ontstaan van diabetes type 1, vooral de zogeheten HLA-genen, wat staat voor Human Leukocyte Antigen.
Risicofactoren van diabetes type 2
Je risico op diabetes type 2 neemt toe als je:
- te zwaar bent
- je rookt (want roken vergroot de kans op diabetes type 2 met maar liefst 30 tot 40%)
- 45 jaar of ouder bent
- een ouder of broer of zus hebt met de aandoening
- je niet fysiek actief bent, een zogenaamde sedentaire levensstijl
- zwangerschapsdiabetes hebt gehad
- prediabetes hebt
- hoge bloeddruk, hoog cholesterol of hoge triglyceriden hebt
- van Surinaams-Hindoestaanse, Turkse of Marokkaanse afkomst bent (Turken en Marokkanen hebben respectievelijk driemaal en viermaal vaker diabetes vergeleken met Nederlanders)
Risicofactoren van zwangerschapsdiabetes
Je risico op zwangerschapsdiabetes neemt toe als je:
- te zwaar bent
- ouder bent dan 25 jaar
- zwangerschapsdiabetes hebt gehad tijdens een eerdere zwangerschap
- bent bevallen van een baby die meer dan 9 pond weegt
- een familiegeschiedenis hebt van diabetes type 2
- het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) hebt
Onderzoek en diagnose
Diabetes wordt vastgesteld door middel van een bloedonderzoek. Er wordt dan gekeken naar hoe hoog het suikergehalte in je bloed is. Dit gebeurt vaak met een vingerprik. Als je nog niets hebt gegeten of gedronken, dus als je nuchter bent, hoort deze onder de 5.6 (mmol/l) te zijn. Als het suikergehalte bij 2 metingen te hoog is, heb je diabetes.
De meeste mensen met diabetes type 1 en velen met diabetes type 2 vertonen symptomen van diabetes en daar zal de arts naar informeren. Veel mensen met diabetes type 2 hebben echter helemaal geen symptomen.
Behandeling van diabetes
Behandeling van diabetes type 1
Bij diabetes type 1 is altijd behandeling met insuline nodig, omdat de eigen insulineproductie onherroepelijk verloren is gegaan.
Ook zal er ingezet worden op gewichtsvermindering door middel van een dieet en lichaamsbeweging. Een gezond dieet voor een persoon met diabetes is laag in totaal calorieën, vrij van transvetten en qua voedingswaarde uitgebalanceerd, met flinke hoeveelheden volle granen, fruit en groenten en enkelvoudig onverzadigde vetten.
Behandeling van diabetes type 2
De meeste mensen met diabetes type 2 hebben medicamenteuze behandeling nodig teneinde de bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Het is echter mogelijk om een normale bloedsuikerspiegel te bereiken met gewichtsverlies, gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging.
Zelfs als medicijnen nodig zijn, blijven voeding en lichaamsbeweging uitermate belangrijk om diabetes onder controle te houden.
De medicijnen die worden gebruikt voor diabetes type 2 zijn pillen en injecties. Je krijgt dan pillen met metformine. Blijft je bloedsuiker te hoog? Dan krijgt je er soms nog andere pillen bij (meestal gliclazide). Soms moet iemand ook insuline spuiten.
Prognose
De prognose bij mensen met diabetes varieert. Het hangt af van je leefstijl en hoe behandeltrouw je bent. Als de bloedsuikerspiegel niet goed onder controle is, kan dit het risico op een hartaanval, beroerte en nierziekte verhogen, wat kan leiden tot vroegtijdig overlijden. Invaliditeit als gevolg van blindheid, amputatie, hartaandoeningen, beroertes en zenuwbeschadiging kunnen optreden. Sommige mensen met diabetes worden vanwege nierfalen afhankelijk van dialysebehandelingen.
Preventie
Diabetes type 1 lijkt anno 2023 (nog) niet te voorkómen. Er wordt echter veel onderzoek naar verricht, zodat we in de toekomst diabetes type 1 mogelijk wel kunnen voorkomen.
Aanpassingen in je levensstijl kunnen het risico op het ontwikkelen van diabetes type 2 met bijna 60% verlagen. Neem daarbij de volgende maatregelen in acht:
- Gewichtsverlies bij overgewicht.
- Dagelijks bewegen.
- Eet gezond en gevarieerd, vooral veel vezels (volkoren producten), vis, groenten en fruit. Vermijd snelle koolhydraten zoals suiker en zetmeel. Deze verhogen de bloedsuikerspiegel te snel. Eet zo min mogelijk verzadigd dierlijk vet (boter, vette kaas, vet vlees) en transvetten ( in harde margarines, frituur-, bak- en braadvetten en in gebak, koek en snacks).
- Stoppen met roken.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over diabetes, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.