Auto-immuunziekten: symptomen, behandeling en lijst

Last Updated on 10 augustus 2023 by M.G. Sulman

Je immuunsysteem bestaat uit gespecialiseerde organen, weefsels, cellen en eiwitten. Deze werken nauw met elkaar samen om pathogenen of ziekteverwekkers onschadelijk te maken. Ze ruimen niet alleen ongewenste indringers op, maar je immuunsysteem slaat hier ook informatie over op. Een auto-immuunziekte is het gevolg van het feit dat je immuunsysteem per abuis je lichaam aanvalt in plaats van het te beschermen. Het is onduidelijk waarom je immuunsysteem dit doet. Er zijn meer dan 100 auto-immuunziekten bekend. Auto-immuunziekten kunnen vele soorten weefsels en bijna elk orgaan in je lichaam treffen. Ze kunnen een waaier aan symptomen veroorzaken, waaronder pijn, vermoeidheid, huiduitslag, misselijkheid, hoofdpijn, duizeligheid, huiduitslag, etc. De symptomen zijn uiteraard afhankelijk van de specifieke ziekte.

Wat is een auto-immuunziekte?

Een auto-immuunziekte is een aandoening waarbij je immuunsysteem je lichaam aanvalt. Zo’n ziekte ontstaat wanneer je immuunsysteem lichaamseigen materiaal voor vreemd aanziet. Gewoonlijk kan je immuunsysteem het verschil zien tussen vreemde cellen en je eigen cellen. Bij een auto-immuunziekte beschouwt het immuunsysteem een deel van je lichaam, zoals je gewrichten of huid, als vreemd. Je lichaam gaat dan aan de slag om antistoffen tegen je eigen cellen en stoffen te vormen. Het gevolg is dat je bepaalde klachten krijgt.

Sommige auto-immuunziekten richten zich op slechts één orgaan. Zo beschadigt diabetes type 1 je alvleesklier. Andere ziekten kunnen op hun beurt het hele lichaam treffen. Deze staan bekend als systemische auto-immuunziekten. Systemisch betekent ‘over het hele lichaam verspreid’.

Vóórkomen

Veel auto-immuunziekten komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De ziekten komen vaak voor. Grofweg1 op de 17 mensen in Nederland heeft een auto-immuunziekte. Er leven hier te lande ongeveer 1 miljoen mensen met een auto-immuunziekte (Hoefnagel et al. 2016).

Zijn auto-immuunziekten erfelijk?

De meeste auto-immuunziektes zijn waarschijnlijk multifactorieel erfelijk. Het gaat hier dan om een samenspel van meerdere genen en invloeden van buitenaf. Deze invloeden bepalen of de aandoening wel of niet tot uiting komt.

Zijn auto-immuunziekten besmettelijk?

Neen, auto-immuunziekten zijn geenszins besmettelijk.

Symptomen van auto-immuunziekten

Symptomen van auto-immuunziekten zijn talrijk en zeer gevarieerd. De symptomen die je hebt zijn dus geheel afhankelijk van de auto-immuunziekte die je hebt. Enkele van de symptomen die het vaakst voorkomen, zijn¹Cleveland Clinic. Autoimmune Diseases. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21624-autoimmune-diseases (ingezien op 18-12-2022):

• ziekten van de gewrichten en spieren:
  • spierpijn, spierkrampen, spierontsteking en spierzwakte
  • gewrichtspijn, gewrichtsontsteking, stijfheid en zwelling
• klachten m.b.t. het zenuwstelsel:
  • gevoelloosheid en/of tintelingen in benen en armen of elders
  • duizeligheid
  • hoofdpijn
  • migraine
  • angst en depressie
  • verwardheid
  • concentratieproblemen
  • moeite met denken
  • wazig zien
  • slapeloosheid
  • geheugenproblemen
  • duizeligheid.
• darmproblemen, zoals:
  • een opgeblazen gevoel
  • buikpijn
  • diarree
  • obstipatie
  • bloed in de ontlasting
  • slijm in de ontlasting
• Huidproblemen, waaronder:
  • huiduitslag
  • jeuk
  • droge ogen
  • droge mond
  • ontsteking
  • haaruitval
  • droge huid
• Andere mogelijke klachten:
  • gewichtstoename of juist gewichtsverlies
  • vermoeidheid
  • het warm of juist koud hebben
  • koorts
  • pijn op de borst
  • gezwollen lymfeklieren
  • snelle of onregelmatige hartslag
  • kortademigheid

Bovenstaande lijst met symptomen is bij lange na niet volledig.

Onderzoek en diagnose

De arts zal tests gebruiken, je klachten beoordelen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren om tot een diagnose te komen. Meestal kan een auto-immuunziekte worden aangetoond met behulp van bloedonderzoek. Bij een auto-immuunziekte zijn in het bloed vaak de afweerstoffen (‘autoantistoffen’) aantoonbaar die de klachten veroorzaken.

Behandeling van een auto-immuunziekte

Auto-immuunziekten kunnen niet genezen worden, maar er is vaak wel een scala aan mogelijke behandelingen beschikbaar. Het belangrijkste doel van de behandeling is het verminderen van de klachten en voorkomen van schade aan weefsels en organen.

Corticosteroïden worden vooral gebruikt bij ontstekingen in het lichaam. Specifieke medicijnen en veranderingen in leefstijl kunnen ook helpen bij de behandeling van auto-immuunziekten.

Bijvoorbeeld mensen met diabetes type 1 injecteren insuline. Mensen met coeliakie dienen een glutenvrij dieet te volgen. Beweging is erg belangrijk voor auto-immuunziekten die de spieren aantasten. Stoppen met roken kan ontstekingen verminderen en je algemene gezondheid verbeteren.

Lijst met auto-immuunziekten

Hieronder volgt een lijst met alle auto-immuunziekten die er zijn. Als je denkt dat er een auto-immuunstoornis ontbreekt, of als je denkt dat er een ziekte tussen zit die hier niet thuishoort of dat we een verkeerde (oude) benaming gebruiken, neem dan contact met ons op.

A

• Acute gedissemineerde encefalomyelitis
• Acute motorische axonale neuropathie
• Alopecia areata
• Antiglomerulaire basaalmembraannefritis
• Anti-neutrofiele cytoplasmatische antilichaam-geassocieerde vasculitis
• Anti-N-methyl-D-aspartaatreceptor-encefalitis
• Anti-sperma-antilichamen
• Antifosfolipidensyndroom
• Antisynthetase-syndroom
• Aplastische anemie
• Artritis psoriatica
• Auto-immuun angio-oedeem
• Auto-immuun encefalitis
• Auto-immuun enteropathie
• Auto-immuun gastritis
• Auto-immuun hemolytische anemie (AIHA)
• Auto-immune hemofilie
• Auto-immune hepatitis
• Auto-immuunziekte van het binnenoor
• Auto-immuun lymfoproliferatief syndroom
• Auto-immune neutropenie
• Auto-immuun oophoritis
• Auto-immuun orchitis
• Auto-immuun pancreatitis
• Auto-immuun polyendocrien syndroom type 1
• Auto-immuun polyendocrien syndroom type 2
• Auto-immuun polyendocrien syndroom type 3
• Auto-immuun progesteron dermatitis
• Auto-immune retinopathie
• Auto-immuun thyreoïditis
• Auto-immune trombocytopenische purpura
• Auto-immuun thyroïditis
• Auto-immuun urticaria
• Auto-immuun uveïtis

B

• Balo concentrische sclerose
• Bickerstaff’s encefalitis
• Brachiale neuropathie
• Bulleus pemfigoïd

C

• Chorea van Sydenham of chorea minor
• Chronisch vermoeidheidssyndroom
• Chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie
• Churg-Strauss-syndroom
• Cicatriciaal pemfigoïd
• Coeliakie
• Colitis ulcerosa
• Concentrische sclerose van Balo
• Complex regionaal pijnsyndroom (CRPS), voorheen posttraumatische of Südeckse dystrofie genoemd
• CREST-syndroom (een vorm van systeemsclerose)
• Cryptogene organiserende pneunomie (COP)
• Cutane lupus erythematosus

D

• Dermatitis herpetiformis (DH) wordt ook wel ‘coeliakie van de huid’ genoemd
• Dermatomyositis
• Diabetes type 1
• Diffuse interstitiële keratitis
• Discoïde lupus erythematosus

E

• Encefalopathie geassocieerd met auto-immuunziekte van de schildklier
• Endometriose (deze ziekte heeft kenmerken van een auto-immuunziekte)
• Enthesitis-gerelateerde artritis
• Eosinofiele oesofagitis
• Eosinofiele fasciitis
• Epidermolysis bullosa acquisita
• EpiscleritisErytheem nodosum
• Essentiële gemengde cryoglobulinemie
• Evanssyndroom of syndroom van Evans

F

• Fenomeen van Raynaud (kan het gevolg zijn van een systemische auto-immuunaandoening)
• Fibromyalgie (er zijn anno 2023 aanwijzingen zijn dat sommige gevallen een auto-immuuncomponent kunnen hebben)

G

• Gestationele pemfigoïd
• Granulomatose met polyangiitis (GPA, voorheen de ziekte van Wegener genoemd)
• Guillain-Barré-syndroom (GBS)

H

• Hashimoto encephalopathie (HE)
• Henoch-Schönlein purpura (HSP)
• Hidradenitis suppurativa (HS)

I

• Idiopathische gedilateerde cardiomyopathie
• Idiopathische longfibrose
• IgA nefropathie
• IgG4-gerelateerde systemische ziekte
• Inclusion body-myositis (IBM)
• Intermediaire uveïtis
• Interstitiële cystitis

J

• Juveniele artritis

K

• Koude agglutinineziekte (cold agglutinin disease, CAD)

L

• Lambert-Eaton myasthenisch syndroom (LEMS)
• Leukocytoclastische vasculitis
• Lichen planus
• Lichen sclerosus
• Ligneous conjunctivitis
• Lineaire IgA-ziekte
• Lupus-nefritis
• Lupus-vasculitis

M

• MCTD (Mixed Connective Tissue Disease, letterlijk vertaald betekent dit: gemengde bindweefselziekte)
• Microscopische colitis
• Microscopische polyangiitis (MPA)
• Morbus Bechterew (spondylitis ankylopoetica)
• Morfea (gelokaliseerde sclerodermie, morphea)
• Multiple sclerose (MS)
• Myasthenia gravis
• Myeline-oligodendrocyt-glycoproteïneziekte (MOG)
• Myelitis transversa (TM)
• Myocarditis
• Myositis

N

• Narcolepsie met kataplexie (er wordt thans aangenomen dat narcolepsie een auto-immuun ziekte is)
• Neuromyelitis optica of NMO(SD)
• Neuromyotonie

O

• Oculaire myasthenie
• Opsoclonus-myoclonussyndroom (OMS)
• Oogziekte van Graves (Graves’ oftalmopathie)

P

• Palindroomreuma
• PANDAS (Pediatrische Auto-immuun Neuropsychiatrische Afwijkingen Geassocieerd met Streptokokkeninfectie)
• Paraneoplastische cerebellaire degeneratie
• Pemfigus of pemphigus vulgaris
• Pernicieuze anemie
• Pityriasis lichenoides et varioliformis acuta (PLEVA, ziekte van Mucha-Habermann)
• Pityriasis lichenoides chronica (PLC, parapsoriasis guttata, parapsoriasis en goutes)
• POEMS-syndroom (Crow-Fukase syndroom, Takatsuki disease, PEP syndroom)
• Polyarteritis nodosa
• Polychondritis recidivans
• Polymyositis
• Postmyocardinfarctsyndroom
• Postpericardiotomie-syndroom
• Primaire biliaire cirrose
• Primaire scleroserende cholangitis
• Psoriasis
• Pure erytrocytaire aplasie
• Pyoderma gangrenosum (dermatitis ulcerosa)

R

• Reactieve artritis
• Reuscelarteriitis, giant cell arteritis (GCA) of arteriitis temporalis
• Rustelozebenensyndroom (restless legs syndroom of RLS)
• Retinocochleocerebrale vasculopathie
• Retroperitoneale fibrose
• Reumatische chorea
• Reumatische koorts
• Reumatoïde artritis
• Reumatoïde vasculitis

S

• Sarcoïdose
• Scleritis
• Sclerodermie
• Spierreuma
• Spondylitis ankylopoetica
• syndroom van Sjögren
• Stiff-person syndroom
• Subacute bacteriële endocarditis
• Sympathische oftalmie
• Syndroom van Cogan
• Syndroom van Felty (FS)
• Syndroom van Goodpasture
• Syndroom van Parry-Romberg
• Syndroom van Parsonage-Turner
• Syndroom van Schnitzler
• Syndroom van Susac
• Syndroom van Tolosa-Hunt
• Systemische lupus erythematosus
• Systemische sclerodermie

U

• Urticariële vasculitis (UV)

V

• Vasculitis
• Verworven hemofilie
• Vitiligo

Z

• Ziekte van Addison
• Ziekte van Behçet
• ziekte van Crohn
• Ziekte van Graves
• Ziekte van Hashimoto
• Ziekte van Kawasaki
• Ziekte van Lyme (chronisch)
• Ziekte van Menière
• Ziekte van Still (een aandoening die vooral op kinderleeftijd maar ook op jongvolwassen leeftijd (Adult-Still) voorkomt)
• Ziekte van Takayasu, ook wel Takayasu arteritis of aortaboogsyndroom genoemd
• Zuivere erytrocytaire aplasie
• Zweer van Mooren (een zeldzame, chronische progressieve ulceratie van het hoornvlies die ouderen kan treffen)

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over auto-immuunziekten, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.

Zoeken naar: