Last Updated on 20 januari 2024 by M.G. Sulman
Auto-immuunhepatitis duidt op een ontsteking van de lever die ontstaat doordat het immuunsysteem van je lichaam per ongeluk de levercellen aanvalt. De exacte reden hiervoor is anno 2024 nog niet helemaal duidelijk. Genetische en omgevingsfactoren samen lijken daarbij een rol te spelen. Als auto-immuunhepatitis niet wordt behandeld, kan dit leiden tot littekenvorming in de lever. Dit wordt levercirrose genoemd. Uiteindelijk kan dit tot leverfalen leiden. Doch indien deze aandoening vroegtijdig wordt ontdekt en adequaat wordt behandeld, kunnen medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken de ziekte onder controle houden. In situaties waarin medicijnen niet effectief zijn of als de leverziekte te ver gevorderd is, kan een levertransplantatie als laatste redmiddel worden overwogen. Dit is een uiterste maatregel. Gelukkig is het tijdig herkennen en behandelen van auto-immuunhepatitis met medicijnen vaak effectief, zodat een transplantatie niet nodig is.
Wat is auto-immuunhepatitis?
Auto-immuunhepatitis (AIH) is een ziekte waarbij je immuunsysteem per ongeluk je lever aanvalt. Het resultaat hiervan is leverontsteking. “Hepatitis” is gewoon een medisch woord voor ontsteking van de lever. Het komt uit het Grieks, waar “hepar” lever betekent en “itis” ontsteking betekent. Kortom, het is in feite een soort onbedoelde strijd die je lichaam voert tegen de eigen lever.
Twee soorten AIH
Er worden twee soorten auto-immuunhepatitis (AIH) onderscheiden:
Type 1 AIH
Dit is het meest voorkomende type (ongeveer 80% van de gevallen). Het valt je lever aan met anti-gladde spierantilichamen (ASMA). Het wordt ook wel ‘lupoïde hepatitis’ genoemd omdat het symptomen heeft die lijken op lupus. Een bloedtest kan helpen om dit type te identificeren.
Type 2 AIH
Dit type is zeldzamer en treft vaak kinderen. Het is ernstiger en ontwikkelt zich sneller dan type 1. Hierbij zijn anti-lever-niermicrosoom-antilichamen type 1 (anti-LKM-1) of anti-levercytosol type 1-antilichamen (anti-LC1) betrokken. Deze richten zich op specifieke eiwitten in je levercellen.
Kort gezegd, type 1 richt zich op gladde spiercellen, terwijl type 2 gericht is op specifieke eiwitten in de lever.
Vóórkomen
Er zijn niet veel gegevens over hoe vaak auto-immuunhepatitis voorkomt. Het wordt waarschijnlijk niet altijd gerapporteerd of herkend. Van de twee soorten auto-immuunhepatitis wordt in 80% van de gevallen type 1 vastgesteld. Het is opmerkelijk dat 75% van de mensen met type 1 auto-immuunhepatitis vrouwen zijn, vooral jonge vrouwen of vrouwen van middelbare leeftijd. Over het algemeen komt auto-immuunhepatitis vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van 3,6 vrouwen op elke man.
In Europese studies is vastgesteld dat ongeveer 0,9 tot 2 mensen per 100.000 elk jaar auto-immuunhepatitis krijgen, en dat er elk jaar 11 tot 25 mensen per 100.000 zijn die ermee leven.1Linzay CD, Sharma B, Pandit S. Autoimmune Hepatitis. [Updated 2023 Aug 14]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459186/
Auto-immuunhepatitis type 2 wordt meestal ontdekt bij kinderen en jongvolwassenen. Het gaat vaak gepaard met plotseling en ernstig leverfalen.
Oorzaak van auto-immuunhepatitis
Wat auto-immuunhepatitis veroorzaakt, is anno 2024 nog niet helemaal duidelijk.
Hoe dan ook, het lijkt verband te houden met iets genaamd ‘hypergammaglobulinemie’. Dat is gewoon een moeilijk woord voor het hebben van te veel eiwitantistoffen in je bloed. Deze overmatige eiwitten kunnen ontstaan door langdurige infecties of bepaalde bloedaandoeningen.
Bij type 1 auto-immuunhepatitis is er ook een link met andere aandoeningen waarbij het lichaam zichzelf aanvalt, zoals schildklierontsteking, de ziekte van Graves, diabetes type 1, reumatoïde artritis, hemolytische anemie, immuuntrombocytopenie, coeliakie en colitis ulcerosa. Dit betekent dat als je al een van deze auto-immuunziekten hebt, je meer vatbaar kunt zijn voor auto-immuunhepatitis. Maar waarom je immuunsysteem zich tegen de lever keert, is vooralsnog een mysterie.
Risicofactoren
Risicofactoren zijn:
- Geslacht: Zowel mannen als vrouwen kunnen het ontwikkelen, maar auto-immuunhepatitis komt vaker voor bij vrouwen.
- Geschiedenis van bepaalde infecties: Auto-immuunhepatitis kan ontstaan na infecties zoals mazelen, herpes simplex, of het Epstein-Barr-virus. Het is ook geassocieerd met hepatitis A, hepatitis B, of hepatitis C.
- Familiale aanleg: Er zijn aanwijzingen dat een genetische aanleg voor auto-immuunhepatitis in de familie kan voorkomen.
- Bestaande auto-immuunziekte: Personen met een bestaande auto-immuunziekte, zoals coeliakie, reumatoïde artritis, of hyperthyreoïdie (de ziekte van Graves of de ziekte van Hashimoto), hebben mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van auto-immuunhepatitis.
Symptomen van auto-immuunhepatitis
Niet iedereen ervaart symptomen. Enkele veelvoorkomende vroege tekenen van auto-immuunhepatitis zijn:
- Buikpijn of ongemak in de buikstreek
- Gezwollen buik met een vergrote lever
- Vermoeidheid
- Gewrichtspijn
- Huiduitslag
- Acne
Wanneer de leverfunctie verslechtert, kunnen ook de volgende symptomen optreden:
- Geelzucht (gele verkleuring van huid en ogen)
- Donkere urine of lichtgekleurde ontlasting
- Jeukende huid (jeuk)
- Misselijkheid of verlies van eetlust
Andere latere klachten kunnen zijn:
- Spider naevi, ook wel bekend als spider angioma
- Vergrote aderen in de slokdarm (varices)
- Gemakkelijk blauwe plekken en bloedingen
- uitblijven van menstruatie
- Vochtophoping in de buik (ascites) of handen en voeten (oedeem)
- Verwardheid, desoriëntatie of slaperigheid (hepatische encefalopathie)
Complicaties
Onbehandelde auto-immuunhepatitis kan leiden tot permanente littekens in het leverweefsel, wat bekend staat als levercirrose of kortweg cirrose. Cirrose kan ernstige complicaties met zich meebrengen, waaronder vergrote aderen in de slokdarm. Dit staat bekend als slokdarmvarices of slokdarmspataderen. Wanneer de bloedstroom geblokkeerd is, kan bloed terugvloeien naar andere bloedvaten, vooral die in de maag en slokdarm, wat kan leiden tot ernstige bloedingen.
Een andere complicatie van cirrose is de ophoping van vocht in de buik, genaamd ascites. Dit kan ongemak veroorzaken, de ademhaling belemmeren en duidt meestal op gevorderde cirrose. In het geval van uitgebreide schade aan levercellen kan leverfalen optreden, waarbij de lever niet meer adequaat functioneert. Op dit punt is een levertransplantatie noodzakelijk.
Bovendien hebben mensen met cirrose een verhoogd risico op leverkanker. Het is belangrijk om auto-immuunhepatitis vroegtijdig te behandelen om deze ernstige complicaties te voorkomen.
Onderzoek en diagnose
Om auto-immuunhepatitis te diagnosticeren, voert een arts eerst een lichamelijk onderzoek en routinetests uit, zoals beeldvorming en bloedonderzoek. De bloedtest, bekend als een uitgebreid metabolisch panel, onthult tekenen van leverziekte, met inbegrip van leverenzymen en ontstekingsindicatoren. Hoewel deze markers niet specifiek zijn voor auto-immuunhepatitis, zal de arts aanvullend bloedonderzoek doen om specifieke virussen en andere oorzaken van hepatitis uit te sluiten, evenals zoeken naar auto-antilichamen. Nadat andere oorzaken zijn uitgesloten en de relevante antilichamen zijn geïdentificeerd, wordt de diagnose meestal bevestigd door een leverbiopsie, wat de beste manier is om de aandoening definitief vast te stellen.
Behandeling van auto-immuunhepatitis
De behandeling van auto-immuunhepatitis richt zich op het stoppen van de aanval van het immuunsysteem op de lever. Dit wordt doorgaans bereikt met het medicijn prednison, een medicijn, dat behoort tot de groep corticosteroïden. Vaak wordt ook azathioprine (Imuran) toegevoegd als tweede medicijn. De behandeling begint met een hoge dosis prednison, die later wordt verlaagd als de symptomen verbeteren, en azathioprine kan worden ingevoerd. Hoewel auto-immuunhepatitis meestal onder controle kan worden gehouden, is genezing zeldzaam, waardoor veel patiënten deze medicijnen jarenlang, soms levenslang, moeten blijven gebruiken.
Helaas kunnen langdurig gebruik van corticosteroïden zoals prednison ernstige bijwerkingen veroorzaken, waaronder diabetes, osteoporose, hoge bloeddruk, glaucoom, gewichtstoename en verminderde weerstand tegen infecties. Om deze bijwerkingen onder controle te houden, zijn soms aanvullende medicijnen nodig.
Auto-immuunhepatitis en voeding
Er is geen specifiek dieet voor mensen met auto-immuunhepatitis. Het is van belang om een gezonde leefstijl er op na te houden, waar gezonde voeding deel van uitmaakt. Hier zijn enkele algemene richtlijnen:
Gezond dieet
Kies voor een uitgebalanceerd dieet dat rijk is aan groenten, fruit, volle granen, magere eiwitten en gezonde vetten. Dit draagt bij aan een goede voedingsstoffeninname en algemene gezondheid.
Beperk bewerkte voedingsmiddelen
Vermijd zoveel mogelijk bewerkte voedingsmiddelen met toegevoegde suikers, geraffineerde koolhydraten en kunstmatige toevoegingen. Deze kunnen ontstekingen bevorderen.
Verminder zoutinname
Een teveel aan zout kan leiden tot vochtretentie en hoge bloeddruk. Beperk de inname van zout en vermijd sterk bewerkte voedingsmiddelen.
Matig alcoholgebruik
Alcohol kan de lever belasten. Bij AIH is het juist uitermate belangrijk om de lever zo min mogelijk te belasten. Bespreek je alcoholgebruik altijd met je arts. Drink bij voorkeur geen druppel alcohol.
Voldoende hydratatie
Drink voldoende water en andere vloesistoffen om het lichaam goed gehydrateerd te houden. Dit ondersteunt je algehele gezondheid.
Het Voedingscentrum schrijft:
“Het advies aan volwassenen en kinderen vanaf 14 jaar is om elke dag tussen de 1,5 en 2 liter te drinken. Het gezondste is om af te wisselen tussen water, thee en koffie zonder suiker, en zuiveldranken zoals halfvolle melk, karnemelk en yoghurtdranken of sojadrink. Deze dranken staan in de Schijf van Vijf.”2Voedingscentrum. Hoeveel water of vocht moet ik per dag drinken? https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-water-vocht-moet-ik-per-dag-drinken.aspx
Overleg met een diëtist
Individuele behoeften variëren. Een diëtist kan helpen bij het aanpassen van je dieet aan jouw specifieke behoeften. Het helpt ook om eventuele tekortkomingen te voorkomen.
Prognose en levensverwachting
Helaas kan auto-immuunhepatitis niet worden genezen, maar het kan wel in remissie gaan, wat betekent dat het ontstekingsproces tijdelijk verdwijnt, soms zelfs voor een lange periode. Echter, na stoppen met de behandeling kan het terugkeren, wat bekend staat als een terugval. Ongeveer 80% van de mensen die hun medicatie stoppen, krijgt uiteindelijk een terugval en moet opnieuw met de behandeling beginnen. Hoewel medicijnen de ziekte doorgaans goed onder controle kunnen houden, is het mogelijk dat ze levenslang sporadisch moeten worden ingenomen.
Wat betreft de levensverwachting, zonder behandeling is de overlevingskans binnen vijf jaar slechts 50%. Met behandeling verbetert dit aanzienlijk, met een overlevingspercentage van 90% over 10 jaar en 70% over 20 jaar. Circa 15% van de mensen zal ondanks de behandeling uiteindelijk cirrose ontwikkelen, meestal na 10 tot 20 jaar. Dit kan gebeuren als de behandeling niet succesvol is, als er een onvolledige reactie op de behandeling is, of als de ziekte herhaaldelijk terugkomt. In geval van terugval kan de ziekte sterker terugkeren. Het benadrukt het belang van voortdurende medische follow-up en behandeling.
Video met uileg
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over auto-immuunhepatitis, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
