Reumatoïde artritis: symptomen en behandeling

Vaak ontstaat de ziekte langzaamaan, maar het kan ook plotseling optreden. De eerste verschijnselen die optreden bij deze vorm van reuma zijn vaak pijnlijke zwellingen van teen- en vingergewrichten, wat gepaard gaat met stijfheid. Deze klachten manifesteren zich vaak symmetrisch, dat wil zeggen aan beide zijden van het lichaam. De aangedane gewrichten zijn vaak pijnlijk, gezwollen, warm en moeilijk te gebruiken. De pijn in ontstoken gewrichten en pezen is aanwezig in rust en verbetert door te bewegen. Het opstarten is moeilijk; dot wordt ook wel ‘startpijn’ of ‘startstijfheid’ genoemd. Ochtendstijfheid komt bij veel patiënten voor. Het kan soms uren aanhouden.

Algemene klachten zijn vermoeidheid, lichte koorts en een verminderde eetlust wat kan leiden tot vermagering.

In een later stadium van de ziekte kunnen er pijnloze kleine knobbels (‘reumaknobbeltjes’ of ‘reuma noduli’ genoemd) ontstaan op drukpunten. Bijvoorbeeld de elleboog, de vingerkootjes, de rug van de voorarm.

Beloop

Reuma heeft een wisselend beloop, waarbij periodes waarin de ziekte actief is worden afgewisseld met perioden waarin de klachten relatief gering zijn. Het verloop van de ziekte varieert (sterk) per patiënt en is moeilijk te voorspellen. Bij sommige patiënten neemt de ernst van de klachten geleidelijk toe. In ene vergevorderd stadium kunnen abnormale standen ontstaan als gevolg van verstijving van de gewrichten of ontwrichting van de normale stand van de botdelen in het gewricht. Soms treedt er aantasting van andere organen, zoals de longen, op. Vrouwen kunnen tijdens de zwangerschap verlichting van de klachten ervaren.

Onderzoek en diagnose

De reumatoloog stelt de diagnose reumatoïde artritis vast aan de hand van de zogeheten ACR-criteria. ACR staat voor American College of Rheumatology. Wanneer er meer dan 4 van de 7 onderstaande criteria aanwezig zijn, is de kans zeer groot dat het om RA gaat. De ACR-criteria zijn:

1. ontsteking van drie of meer gewrichtsgroepen
2. ontsteking van hand- of polsgewrichten
3. symmetrische ontsteking
4. ochtendstijfheid van meer dan een uur
5. afwijkingen op foto’s van gewrichten
6. reumafactor (RF) in het bloed (RF zijn antistoffen tegen het eigen lichaam, welke aangetoond kunnen worden door middel van een bloedtest)
7. onderhuidse bulten (noduli)

Behandeling van reumatoïde artritis

Veel patiënten met reuma kunnen een redelijk normaal leven leiden, zij het met levenslang medicijngebruik en eventuele ondersteuning en aanpassingen van de dagelijkse activiteiten.

Medicijnen

De behandeling van RA bestaat vooral uit het geven van anti-reumatische medicijnen. Wanneer de ziekte begint met veel ontstoken gewrichten, worden glucocorticoïden (cortison) gebruikt. Ze bestrijden de ontsteking en daarmee de pijn en zwelling van de gewrichten zeer snel.

Het belangrijkste in de medicamenteuze behandeling van RA zijn de zogenaamde basismedicijnen. De basismedicijnen grijpen in op het immuunsysteem en vertragen de vernietiging van de gewrichten en onderdrukken deze in het beste geval volledig. Het medicijn dat wereldwijd het meest wordt gebruikt, is methotrexaat (MTX). Leflunomide, sulfasalazine en hydroxychloroquine zijn ook beschikbaar. De werking van deze traditionele basismedicijnen begint niet direct, maar treedt pas na weken op. Daarom is de cortison aan het begin van de behandeling noodzakelijk vanwege het onmiddellijke effect.

Er zijn ook de zogenaamde biologische geneesmiddelen. Dit zijn biotechnologisch geproduceerde eiwitstoffen die ontstekingen in het lichaam onderdrukken. Ze werken sneller dan de traditionele basismedicatie en leiden in het gunstigste geval tot stilstand van de ziekte. Omdat het eiwitten zijn, moeten ze worden geïnjecteerd, anders zouden ze in de maag worden verteerd.

Biologische middelen en methotrexaat worden vaak gecombineerd om een ​​nog sterker effect te creëren.

Leefstijlmaatregelen

Daarnaast zijn leefstijlmaatregelen van belang. Het gaat daarbij vooral om de volgende adviezen:

• verantwoord blijven bewegen (wandelen, hardlopen, fietsen, etc.)
• regelmatig van houding veranderen
• langdurige, zware belasting voorkomen
• stoppen met roken

Paramedische behandeling

Verder is er een rol weggelegd voor paramedische behandeling (zoals fysiotherapie, ergotherapie en reumaconsulent of maatschappelijk werker).

Plantengeneeskunde bij reumatoïde artritis

Wanneer het groen uit de natuur helpt bij het vuur in je gewrichten

Reumatoïde artritis is geen griepje. Het is een chronische ontstekingsziekte die gewrichten aantast, energie opslokt en soms zelfs identiteit onder druk zet. Gelukkig zijn er sterke medicijnen. Maar steeds meer mensen zoeken daarnaast óók zachtere ondersteuning – uit de natuur. Niet om de reumatoloog te vervangen, maar om het lijf te helpen van binnenuit. Hier komt de plantengeneeskunde in beeld. Eeuwenoude kruiden, nu onder de loep van de wetenschap.

Kurkuma: het gouden gewrichtskruid

De wortel van Curcuma longa, oftewel kurkuma, is een bekende ontstekingsremmer. De werkzame stof curcumine remt het enzym COX-2, dat betrokken is bij ontstekingsreacties – vergelijkbaar met NSAID’s, maar dan plantaardig.

• ✅ Vermindert gewrichtsontsteking en zwelling

• ✅ Ondersteunt het immuunsysteem

• ✅ Werkt ook bij stijfheid in de ochtend

Let op: Kurkuma wordt beter opgenomen samen met zwarte peper (piperine) en vet (zoals in capsules met olijfolie).
Voorzichtig bij: gebruik van bloedverdunners of galwegproblemen.

Wierookhars (Boswellia): zacht voor je gewrichten, krachtig tegen ontsteking

Boswellia serrata is geen geurige versiering voor op zondag, maar een krachtig ontstekingsremmend middel. De hars bevat boswelliazuren, die het immuunsysteem afremmen zonder de maag te irriteren – in tegenstelling tot veel NSAID’s.

• ✅ Vermindert pijn en stijfheid

• ✅ Ondersteunt kraakbeensparend herstel

• ✅ Kan het effect van reguliere RA-medicatie versterken

Ideaal bij: mensen die gevoelig zijn voor maagklachten
Niet combineren met: hoge doses NSAID’s zonder overleg met je arts

Gember: niet alleen voor de thee

Gember (Zingiber officinale) heeft krachtige antioxidanten en ontstekingsremmende eigenschappen. Het remt prostaglandines en vrije radicalen – precies de boosdoeners bij RA.

• ✅ Pijnstillend bij chronische gewrichtspijn

• ✅ Verbetert doorbloeding van stugge ledematen

• ✅ Helpt ook bij ochtendmisselijkheid door methotrexaat

Gebruik gember vers, in capsules of als thee met citroen en honing.
Let op bij: galstenen of maagzweren.

Brandnetel: prikkend aan de buitenkant, helend vanbinnen

De jonge bladeren van de brandnetel (Urtica dioica) bevatten stoffen die ontstekingsremmend en vochtafdrijvend werken. In Duitsland wordt het zelfs officieel erkend als ondersteuning bij reuma.

• ✅ Stimuleert afvoer van afvalstoffen via urine

• ✅ Kan gewrichtspijn verlichten bij lichte RA

• ✅ Bevat calcium, magnesium en silicium – goed voor botten en bindweefsel

Je kunt brandnetel gebruiken als thee, soep, capsule of tinctuur.
Vermijd bij: lage bloeddruk of nierproblemen.

Omega-3 uit algen of lijnzaad

Niet direct een ‘kruid’, maar wel een plantaardige topper: omega-3-vetzuren (ALA uit lijnzaad, of EPA/DHA uit algenolie). Deze vetten werken ontstekingsremmend en beschermen de gewrichten.

• ✅ Helpt bij vermindering van ochtendstijfheid

• ✅ Vermindert reumatische pijn op lange termijn

• ✅ Ondersteunt hart en bloedvaten (die extra risico lopen bij RA)

Let op bij: stollingsstoornissen of bloedverdunners – overleg altijd met je arts.

Andere planten met potentie

• Wilgenbast (Salix alba): plantaardig salicylaat, licht pijnstillend

• Klaproos (Papaver rhoeas): rustgevend bij slapeloosheid door pijn

• Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens): pijnstillend bij chronische gewrichtsklachten

• Zwarte besblad (Ribes nigrum): werkt adaptogeen en ontstekingsremmend

Plantaardig én praktisch: hoe integreer je dit in je leven?

1. Kies maximaal 2 à 3 planten tegelijk – hou het overzichtelijk

2. Werk met een herborist of fytotherapeut – voor goede dosering en veilige combinaties

3. Houd een dagboek bij – wat merk je aan pijn, energie, stijfheid?

4. Wees geduldig – natuurlijke middelen werken geleidelijk

5. Combineer met voeding – veel van deze planten passen ook in de keuken!

Belangrijke waarschuwing

Planten kunnen krachtig zijn – en soms ook krachtig verkeerd werken in combinatie met reguliere medicijnen. Denk aan:

• Bloedverdunners

• Immunosuppressiva (zoals methotrexaat, leflunomide, biologicals)

• NSAID’s

• Prednison

Altijd overleggen met je arts of apotheker voordat je begint – zeker als je al medicatie gebruikt of zwanger bent.

Tot slot: balans tussen laboratorium en lavendel

RA vraagt om stevige behandeling – maar dat sluit zachtheid niet uit. De kracht van planten zit niet in magie, maar in werkzame stoffen die al eeuwen hun waarde bewijzen. Plantengeneeskunde biedt geen wonderen, maar wel steun. Aan je gewrichten. Aan je immuunsysteem. En – misschien nog belangrijker – aan je gevoel dat je zelf íets kunt doen.

Want zeg nou zelf: wie heeft er niet af en toe behoefte aan een beetje groen in het grijs van chronisch ziek zijn?

Intimiteit en seksualiteit bij reumatoïde artritis

Als aanraking pijn doet, maar nabijheid juist heelt

Reumatoïde artritis treft niet alleen je gewrichten. Het raakt ook aan hoe je leeft, beweegt, slaapt… en bemint. Toch blijft seksualiteit bij RA vaak een blinde vlek – in de spreekkamer, maar ook online. Terwijl het zo’n belangrijk deel van het leven is. Want je mag dan stijf wakker worden, moe zijn tot op het bot of je handen niet kunnen gebruiken zoals vroeger – je blijft een mens met behoefte aan liefde, aanraking en geborgenheid. En ja, ook aan plezier.

Seksualiteit verandert – en dat mag

Reuma doet iets met je lijf. Pijn, zwelling of misvorming maken dat je je lijf soms niet meer herkent. Je voelt je minder aantrekkelijk, vermijdt aanraking of sluit je emotioneel af. Maar tegelijk is er verlangen – naar zachtheid, naar verbinding, naar intimiteit. En dat kan botsen.

• “Ik wil wel, maar ik durf niet.”

• “Ik heb pijn, maar ik mis de nabijheid.”

• “Mijn partner begrijpt me niet meer.”

Die spanningen zijn normaal. Maar als je erover praat – met je partner, je arts of iemand die je vertrouwt – komt er ruimte voor verandering. Want seksualiteit is geen vaste vorm. Het groeit, buigt, zoekt een nieuwe balans. Net als jij.

Wat kan RA doen met je seksleven?

Laten we het concreet maken. Dit zijn veelvoorkomende seksuele uitdagingen bij RA:

Pijn tijdens het vrijen

Bijvoorbeeld in heupen, knieën, schouders of polsen. Zelfs een kus op je kaak kan pijnlijk zijn bij ontsteking. Oplossingen:

• Kies voor houdingen die gewrichten ontlasten (zijlig, op rug met kussens, zittend)

• Gebruik ondersteunende kussens, rolletjes of een warm bad vooraf

• Praat open over grenzen en comfort – dat geeft ruimte om te ontspannen

Verminderde zin in seks

Pijn, vermoeidheid, depressieve gevoelens of medicatie kunnen je libido temperen. Wat helpt:

• Zoek momenten waarop je je relatief goed voelt – niet vlak na een zware dag

• Intimiteit zonder prestatiedruk: knuffelen, strelen, samen liggen mag ook “seks” heten

• Plan het eventueel in – spontaan is fijn, maar voorspelbaar is vaak veiliger

Gewijzigd zelfbeeld

RA verandert hoe je je lichaam ervaart. Je voelt je misschien “minder vrouw” of “minder mannelijk”, zeker als je lijf zichtbaar veranderd is. Belangrijk:

• Weet dat aantrekkelijkheid niet zit in symmetrie of soepelheid, maar in verbinding

• Benoem je gevoelens – dan hoeft je partner niet te gissen

• Werk aan een nieuwe vorm van zelfliefde: met mildheid, humor en zachtheid

Partnerdynamiek: samen zoeken, samen vinden

Niet alleen jij verandert. Ook je partner ziet, voelt en zoekt opnieuw. Veel koppels worstelen in stilte. Eén wil contact, de ander trekt zich terug – of andersom. Belangrijke sleutels:

• Blijf praten. Eerlijk, zacht, zonder oordeel. Wat heb jij nodig? Wat wil je wél?

• Zoek samen naar alternatieven. Van massages tot fantasieën, van aanraking zonder doel tot hulpmiddelen (glijmiddel, seksspeeltjes, houdingskussens)

• Vergeet humor niet. Soms gaat het niet zoals gepland. Lach er samen om. Seks is geen prestatie, maar een spel van tederheid.

Hulpmiddelen en tips die écht kunnen helpen

1. Glijmiddel: kies voor ongeparfumeerde, pH-neutrale variant bij vaginale droogheid (bijv. door medicatie of overgang)

2. Kussens en positioneringshulpen: er bestaan ergonomische sekskussens (zoals Liberator) die druk verlichten

3. Opwarmmomenten: neem een warm bad of gebruik warmtepleisters voor pijnlijke gewrichten

4. Medicatie evalueren: sommige middelen verlagen het libido – overleg met je arts

5. Tijd kiezen: ochtend is vaak stugger, ’s avonds ben je vaak moe. Kies je “gouden moment”

Als het niet vanzelf lukt: hulp is geen schaamte

Soms zit je vast. In je lijf, je hoofd, je relatie. Weet dan: je hoeft het niet alleen te doen.

• Seksuologen zijn er ook voor mensen met lichamelijke beperkingen

• Fysiotherapeuten of ergotherapeuten kunnen helpen met houdingen en hulpmiddelen

• Psychologen kunnen werken aan zelfbeeld, intimiteit of relatieproblemen

• Lotgenotengroepen bieden herkenning en openheid

Vraag er gerust om bij je reumatoloog of huisarts. Je hoeft je niet te verantwoorden. Seksualiteit hoort bij kwaliteit van leven – ook bij RA.

Prognose

De prognose van reumatoïde artritis hangt af van de ziekteactiviteit en het verloop van de ziekte en ook van wanneer je aanvangt met de medicamenteuze behandeling. De aanwezigheid van autoantistoffen gericht tegen gecitrullineerde eiwitten (ACPA) wijst eerder op een agressiever verloop van de ziekte.

Het doel van de behandeling is een zo volledig mogelijke regressie van de ziekteactiviteit (remissie) en het voorkomen van gewrichtsdestructie en functieverlies. Met de huidige therapiemogelijkheden lukt dit bij de meeste patiënten die consequent worden behandeld en die therapietrouw zijn. Continue therapie moet gepaard gaan met constante monitoring van de effecten en bijwerkingen door de huisarts en reumatoloog.

Complicaties

Reumatoïde artritis verhoogt het risico op het ontwikkelen van:

Osteoporose

Osteoporose is een chronische aandoening van het skelet, waarbij de botsterkte afneemt. Het staat ook bekend als ‘botontkalking’. Reumatoïde artritis zelf kan, samen met sommige medicijnen die worden gebruikt voor de behandeling van reumatoïde artritis, het risico op osteoporose verhogen.

Nodulus rheumaticus

Synoniemen van nodulus rheumaticus zijn: reuma noduli, reumaknobbeltjes, rheumatoid arthritis nodule. Deze stevige weefselbulten vormen zich meestal rond drukpunten, zoals de ellebogen. Deze knobbeltjes kunnen zich echter overal in het lichaam vormen, inclusief het hart en de longen.

Droge ogen en droge mond

Mensen met reumatoïde artritis hebben veel meer kans om het syndroom van Sjögren te ontwikkelen, een aandoening die de hoeveelheid vocht in de ogen en mond vermindert.

Infecties

RA zelf en veel van de medicijnen die worden gebruikt om het te behandelen, kunnen het immuunsysteem aantasten, wat leidt tot verhoogde infecties.

Abnormale lichaamssamenstelling

De verhouding tussen vet en vetvrije massa is vaak hoger bij mensen met reumatoïde artritis, zelfs bij mensen met een normale body mass index (BMI).

Carpaal tunnel syndroom (CTS)

Als reumatoïde artritis je polsen treft, kan de ontsteking de mediane zenuw samendrukken en CTS veroorzaken.

Hartproblemen

Reumatoïde artritis kan je risico op verharde en geblokkeerde slagaders verhogen, evenals pericarditis. Dit is een ontsteking van het hartzakje (pericard).

Longziekte

Mensen met reumatoïde artritis hebben een verhoogd risico op ontstekingen en littekens van de longweefsels, wat kan leiden tot progressieve kortademigheid.

Lymfoom

Reumatoïde artritis verhoogt het risico op lymfoom. Een lymfoom is een vorm van kanker die zich in het lymfestelsel ontwikkelt.

Preventie

Er is geen specifieke manier om reumatoïde artritis te voorkomen, omdat de oorzaak van deze aandoening anno 2025 nog steeds onbekend is. Er zijn echter enkele maatregelen die je kunt nemen om de ziekteactiviteit van deze ziekte te verminderen:

Eet gezond

Een gezonde voeding met veel groenten, fruit en omega-3-vetzuren kan helpen bij het voorkomen van ontstekingen in het lichaam.

Beweeg regelmatig

Regelmatige lichaamsbeweging verbetert de lichaamsfunctie en vermindert ontstekingen.

Niet roken

Roken is een bekende risicofactor voor het ontwikkelen van reumatoïde artritis en andere ontstekingsaandoeningen.

Houd stress onder controle

Onderzoek, onder meer uitgevoerd in de Sint Maartenskliniek, heeft laten zien dat stressvolle gebeurtenissen leiden tot een gemiddeld hogere ziekteactiviteit.²Sint Maartenskliniek. Tien vragen over het effect van gezond leven op ontstekingsreuma. https://www.maartenskliniek.nl/artikelen/tien-vragen-over-het-effect-van-gezond-leven-op-ontstekingsreuma (ingezien op 11-2-2023) Stress kan ontstekingen in het lichaam verergeren. Daarom is het van belang om stress te beheersen door bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen of tijd door te brengen in de natuur.

Zorg voor een gezonde leefstijl

Houd je gewicht onder controle, drink voldoende water en slaap genoeg teneinde je lichaam gezond te houden. Een gezond gewicht is een Body Mass Index (BMI) tussen de 20 en 25.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over reuma, of tips geven hoe met deze ziekte te leven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.