Syndroom van Sjögren: symptomen en behandeling

Last Updated on 15 maart 2025 by M.G. Sulman

Het syndroom van Sjögren is een auto-immuunziekte die vooral de ogen en de speekselklieren aantast, maar ook andere delen van het lichaam kan treffen. Immuunsysteemcellen vallen je traanklieren en speekselklieren aan. Het syndroom van Sjögren veroorzaakt droge ogen en droge mond, maar het ook andere delen van het lichaam aantasten door ontstekingen. Er is geen remedie, maar de aandoening kan worden behandeld met medicijnen en producten zoals kunsttranen en kunstspeeksel, maar ook met mondspoelingen en zuigtabletten.

Wat is het syndroom van Sjögren?

Het syndroom van Sjögren is een vorm van reuma die delen van het lichaam aantast die vloeistoffen produceren, zoals traan- en speekselklieren.

Het begint meestal bij mensen tussen de 40 en 60 jaar. Deze stoornis komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Het is een chronische aandoening die je dagelijks leven behoorlijk kan beïnvloeden, maar er zijn behandelingen beschikbaar om de klachten te verlichten.

FAQ: Alles wat je wilt weten over het syndroom van Sjögren

Je hebt droge ogen, een droge mond en voelt je soms net een uitgedroogde cactus? Of misschien ben je gewoon benieuwd wat Sjögren nou precies is en wat het met je lijf doet. Hoe dan ook, je bent hier op de juiste plek. In deze FAQ duiken we in alles wat je moet (en misschien niet eens wílt) weten over dit eigenwijze auto-immuunprobleem. Geen droge opsommingen, maar gewoon lekker helder uitgelegd.

Heb je vragen die niet in deze lijst staan? Dan ben je niet de enige. Sjögren is namelijk zo’n ziekte waar vaak nét iets te weinig over bekend is, zelfs bij artsen. Dus pak een glas water (altijd handig met Sjögren) en scroll rustig door deze uitgebreide verzameling veelgestelde vragen!

Vraag	Antwoord
Wat is het syndroom van Sjögren eigenlijk?	Het is een auto-immuunziekte waarbij je eigen afweersysteem je vochtproducerende klieren aanvalt. Resultaat? Droge ogen, droge mond en een heleboel andere ongemakken. Alsof je lichaam per se een woestijn wil worden.
Waarom heb ik altijd zo'n droge mond?	Die speekselklieren worden aangevallen door je eigen immuunsysteem, waardoor ze niet meer goed hun werk doen. Minder speeksel betekent droge mond, moeite met slikken en soms zelfs tandproblemen. Water drinken helpt, maar lost het probleem niet op.
Is Sjögren erfelijk?	Niet echt 1-op-1 overdraagbaar zoals blauwe ogen of sproeten, maar er is wel een genetische component. Familiekwestie? Misschien. Garantie dat je het krijgt als je moeder het heeft? Nee.
Hoe kom ik eraan?	Geen idee. Echt, artsen tasten nog een beetje in het duister. Het is een mix van genetica, omgevingsfactoren en misschien een infectie die alles in gang zet. Pech? Ja, eigenlijk wel.
Zijn droge ogen het enige symptoom?	Was het maar zo simpel. Naast droge ogen en een droge mond kan je last hebben van vermoeidheid, gewrichtspijn, huidproblemen, spijsverteringsproblemen, en soms zelfs aantasting van organen. Kortom: een hele lijst waar je niet op zit te wachten.
Hoe wordt Sjögren vastgesteld?	Een dokter kijkt naar je klachten, doet wat testjes (zoals een Schirmer-test om te meten hoeveel traanvocht je produceert), en soms een lipbiopsie om te checken of er ontstekingen in je speekselklieren zitten. Bloedonderzoek kan ook aanwijzingen geven.
Wat kan ik eraan doen?	Echte genezing is er niet, maar je kunt de klachten wel beheersbaar maken. Kunsttranen, speekselvervangers, ontstekingsremmers en soms medicijnen zoals hydroxychloroquine. En uiteraard: goed voor jezelf zorgen.
Is het besmettelijk?	Nee joh! Dit is geen virus dat je van iemand overneemt. Het is je eigen immuunsysteem dat zich vergist en je lichaam aanvalt.
Waarom ben ik zo moe?	Auto-immuunziekten vragen veel energie van je lichaam. Je immuunsysteem is continu in de aanval, ook als er eigenlijk niks te bestrijden valt. Dat vreet energie en kan voelen alsof je door nat zand loopt.
Kan ik gewoon blijven werken met Sjögren?	Ligt eraan. Sommige mensen kunnen prima doorwerken, anderen moeten hun werk aanpassen of zelfs minder gaan werken. Luister naar je lichaam, en probeer niet koste wat kost door te denderen.
Is Sjögren gevaarlijk?	Meestal niet dodelijk, maar het kan wél complicaties geven. Je loopt bijvoorbeeld meer risico op infecties, tandproblemen en in zeldzame gevallen ernstige problemen met organen of bloedvaten.
Kan ik Sjögren genezen?	Helaas niet. Het is een chronische ziekte, wat betekent dat je er je leven lang mee moet dealen. Gelukkig zijn er behandelingen om de symptomen te verminderen.
Mag ik nog alcohol drinken?	Kan, maar droge mond + alcohol = extra uitdroging. Matigen is sowieso slim. En let op: sommige medicijnen die je misschien slikt, combineren niet lekker met drank.
Is er een dieet dat helpt?	Geen standaard Sjögren-dieet, maar sommige mensen merken dat minder suiker en ontstekingsremmende voeding (zoals vette vis, groenten en noten) helpt. Luister naar je eigen lijf en experimenteer een beetje.
Wat als ik geen speeksel meer heb?	Dat is flink balen, want speeksel is cruciaal voor je gebit en spijsvertering. Kunstspeeksel en suikervrije kauwgom kunnen helpen. En extra aandacht voor mondhygiëne is een must.
Zijn mijn gewrichtspijn en Sjögren gerelateerd?	Grote kans. Veel mensen met Sjögren hebben last van hun gewrichten. Soms zelfs zo erg dat het lijkt op reuma. Pijnstillers en ontstekingsremmers kunnen verlichting geven.
Kan ik sporten met Sjögren?	Ja, en het is zelfs aan te raden. Beweging kan helpen tegen vermoeidheid en stijfheid. Maar: luister naar je lichaam en forceer niks.
Moet ik bang zijn voor kanker?	Mensen met Sjögren hebben een iets hoger risico op lymfeklierkanker, maar het blijft een kleine kans. Gewoon goed in de gaten houden en bij rare symptomen naar de dokter.
Hoe vertel ik mijn omgeving over mijn ziekte?	Gewoon eerlijk zijn. Veel mensen snappen niet wat Sjögren inhoudt, dus uitleggen kan helpen. En nee, 'maar je ziet er helemaal niet ziek uit' is geen compliment.
Kan ik zwanger worden met Sjögren?	Ja, maar overleg met je arts. Sommige medicijnen moet je misschien aanpassen en er zijn wat extra risico's waar je rekening mee moet houden.
Wordt Sjögren erger met de tijd?	Soms wel, soms niet. Bij sommige mensen blijven de klachten mild, bij anderen verergert het. Het is lastig te voorspellen. Blijf in elk geval goed in contact met je arts.
Waarom doet mijn huid zo raar?	Droog, schilferig, jeuk? Yup, dat hoort er helaas bij. Door de verminderde vochtproductie kan je huid uitdrogen. Goede hydraterende crèmes zijn je beste vriend.
Heeft stress invloed op Sjögren?	Absoluut. Stress kan de symptomen verergeren en opflakkeringen uitlokken. Ontspanningsoefeningen, yoga of gewoon even een stapje terugdoen kan echt verschil maken.
Welke arts moet ik zien voor Sjögren?	Meestal een reumatoloog, omdat Sjögren onder de auto-immuunziekten valt. Maar soms ook een oogarts, tandarts of dermatoloog, afhankelijk van je klachten.
Wat is een flare-up?	Een periode waarin de klachten ineens veel erger worden. Ogen droger, gewrichten pijnlijker, energie op nul. Vaak door stress, infecties of gewoon, omdat Sjögren dat blijkbaar nodig vindt.
Kan ik supplementen slikken?	Mag, maar check altijd met je arts. Omega-3, vitamine D en B12 worden vaak aangeraden, maar niet alles is wetenschappelijk bewezen. Experimenteren met gezond verstand dus.
Waarom begrijpen artsen mijn klachten niet altijd?	Sjögren is minder bekend dan bijvoorbeeld reuma of MS. Sommige artsen denken te snel aan 'gewoon wat droge ogen' en missen het bredere plaatje. Blijf aandringen als je klachten serieus zijn!

Twee vormen

Er worden twee vormen van het syndroom van Sjögren onderscheiden:

Primaire syndroom van Sjögren

Het primaire syndroom van Sjögren ontstaat vanzelf, niet als gevolg van een andere gezondheidstoestand.

Secundaire syndroom van Sjögren

Het secundaire syndroom van Sjögren ontwikkelt zich naast andere auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, lupus en artritis psoriatica, een vorm van ontstekingsreuma waarbij je tegelijk ook de huidziekte psoriasis hebt.

Wie krijgt het?

Deze auto-immuunstoornis treft mensen van alle etniciteiten en leeftijden. Vrouwen hebben echter negen keer meer kans om deze aandoening te ontwikkelen dan mannen. Hoe kan dat? Dit verschil komt waarschijnlijk door hormonale en genetische factoren. Vrouwelijke geslachtshormonen zijn mogelijk van invloed op het immuunsysteem. Genetische aanleg speelt mogelijk een rol kan bij het vergroten van de vatbaarheid van vrouwen voor auto-immuunziekten zoals Sjögren.

Symptomen syndroom van Sjögren

Veel mensen met het syndroom van Sjögren hebben last van droge ogen, een droge mond, vermoeidheid en gewrichtspijn. De ziekte kan echter ook disfunctie van organen veroorzaken, zoals de nieren, het maagdarmstelsel, de bloedvaten, de longen, de lever, de alvleesklier en het centrale zenuwstelsel. Je hebt ook een grotere kans op het ontwikkelen van lymfoom. Dit is een kanker die zich ontwikkelt uit bepaalde witte bloedlichaampjes.

De symptomen van het syndroom van Sjögren variëren van persoon tot persoon, maar kunnen bestaan uit:

• Neurologische problemen, concentratie/geheugenverlies, brain fog of hersenmist (een gevoel van mentale traagheid en wazigheid in je hoofd), dysautonomie (hetgeen duidt op het niet goed werken van het autonome zenuwstelsel), hoofdpijn
• Droge ogen, hoornvlieszweren en infecties
• Droge neus, terugkerende sinusitis (bijholteontsteking), neusbloedingen
• Droge mond, zweertjes in de mond, tandbederf, problemen met kauwen, spraak en smaak
• Gezwollen, pijnlijke speekselklieren
• Moeite met slikken, brandend maagzuur, reflux, oesofagitis (slokdarmontsteking)
• Vermoeidheid, vasculitis, lymfoom, droge huid, gevoeligheid van de huid voor UV-licht
• Terugkerende bronchitis, interstitiële longziekte (longlijden tussen de longblaasjes en de bloedvaatjes (het interstitium)), longontsteking
• Artritis, gewrichtspijn en spierpijn
• Abnormale leverfunctietesten, chronische actieve auto-immuunhepatitis, primaire biliaire cholangitis
• Perifere neuropathie (een dysfunctie van één of meerdere perifere zenuwen), fenomeen van Raynaud (hierbij worden de kleine bloedvaten in de vingers en soms in de tenen tijdelijk afgesloten of vernauwd)
• Maagklachten, gastroparese (een maagstoornis waarbij het voedsel vertraagd wordt verteerd), auto-immuun pancreatitis (alvleesklierontsteking)
• Prikkelbaredarmsyndroom (PDS), auto-immune gastro-intestinale motiliteitsstoornissen (aandoeningen waarbij het immuunsysteem de normale bewegingen van het spijsverteringskanaal verstoort)
• Interstitiële cystitis (IC) of het blaaspijnsyndroom, interstitiële nefritis (een ontsteking van de weefsels tussen de nierfilters, wat kan leiden tot nierproblemen en verminderde nierfunctie) inclusief renale tubulaire acidose (een aandoening waarbij de nieren problemen hebben om het zuur-base-evenwicht in het lichaam te handhaven, wat kan leiden tot een verstoorde zuurgraad in het bloed), glomerulonefritis (nierfiklterontsteking)
• Vaginale droogheid, vulvodynie (pijn aan de vulva); chronische prostatitis (prostaatontsteking)

Hoe begint Sjögren?

Dit is hoe Sjögren doorgaans begint:

1. Initiële symptomen:
   • De aanvang van Sjögren wordt gemarkeerd door milde klachten die vaak worden genegeerd of als vanzelfsprekend worden beschouwd.
2. Droge ogen en mond:
   • Een vroeg teken is vaak droge ogen, gevolgd door een gevoel van droogte in de mond.
3. Oogirritatie:
   • Irritatie in de ogen, zoals jeuk en een branderig gevoel, kan aanhouden.
4. Mondproblemen:
   • Problemen met slikken en spreken als gevolg van een droge mond kunnen zich manifesteren.
5. Vermoeidheid en pijn:
   • Je kan last krijgen van toenemende vermoeidheid en mogelijk geleidelijk verergerende gewrichtspijn.
6. Andere symptomen:
   • je kunt last krijgen van bijkomende symptomen, zoals droge huid, alsmede neus- en keelproblemen.
7. Systemische effecten:
   • In latere stadia kunnen systemische effecten optreden, zoals problemen met organen zoals de longen en lever.
8. Geleidelijke progressie:
   • Over het algemeen ontwikkelt Sjögren zich langzaam. De ernst van de symptomen neemt in de loop van de tijd toe.

Complicaties

Complicaties van het syndroom van Sjögren bestaan hoofdzakelijk uit problemen met ogen en mond, zoals gaatjes door verminderd speeksel (droge mond), schimmelinfecties in de mond en zichtproblemen. Minder vaak treden complicaties op in longen, nieren, lever en lymfeklieren, terwijl ook zenuwproblemen kunnen ontstaan, zoals gevoelloosheid en tintelingen in handen en voeten.

Oorzaak syndroom van Sjögren

Het is anno 2025 niet bekend waardoor het syndroom van Sjögren wordt veroorzaakt. Het lijkt erop dat je genen een rol spelen, gecombineerd met een externe trigger zoals een bacterie of virus. Dit suggereert dat bepaalde infecties het immuunsysteem kunnen activeren en bijdragen aan het starten of verergeren van de symptomen bij genetisch reeds vatbare personen. Dit is een veelvoorkomend patroon in auto-immuunziekten.

Het is ook waarschijnlijker dat dit syndroom mensen treft die aandoeningen hebben zoals reumatoïde artritis (RA), sclerodermie en lupus. Dit wijst erop dat er een zekere overlap is in de mechanismen die aan deze auto-immuunziekten ten grondslag onderliggen. Het kan zijn dat bepaalde gemeenschappelijke biologische processen de ontwikkeling van deze aandoeningen bevorderen. Maar ook dat iemand met één van deze aandoeningen vatbaarder is voor het ontwikkelen van andere auto-immuunziekten.

Onderzoek en diagnose

Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn belangrijk om toekomstige complicaties te voorkomen.

Het is geen sinecure om het syndroom van Sjögren te diagnosticeren, omdat de symptomen die van andere aandoeningen zoals lupus en fibromyalgie kunnen imiteren. Droge mond en ogen kunnen ook de bijwerkingen zijn van medicijnen voor andere problemen, zoals depressie en hoge bloeddruk.

De diagnose van het syndroom van Sjögren wordt vaak gedaan door een reumatoloog en bestaat vaak uit een aantal tests, waaronder:

• De schirmertest toont aan of het oog voldoende tranen produceert.
• Oogonderzoek.
• Biopsie, waarbij een klein stukje speekselklierweefsel wordt verwijderd (meestal van de lip) en onder een microscoop wordt onderzocht op afwijkingen.
• Bloedonderzoek kan worden gebruikt om de concentraties van bepaalde cellen van het immuunsysteem in het bloed te controleren en om eventuele problemen aangaande je nieren of lever op te sporen.

Behandeling syndroom van Sjögren

Medische behandeling

Het syndroom van Sjögren is een chronische ziekte en tot op heden is er geen medicijn dat de klachten en verschijnselen kan doen verdwijnen. Voor het syndroom van Sjögren is er tot nu toe dan ook alleen symptomatische behandeling beschikbaar: zo kunnen kunsttranen en kunstspeeksel de klachten van droogte doen afnemen. Als er ontstekingen in andere organen ontstaan, is in bepaalde gevallen ontstekingsremmende medicatie aangewezen.

Zelfzorg

Zelfzorgmaatregelen zijn:

• Voldoende drinken: Drink voldoende water om uitdroging tegen te gaan en voldoende gehydrateerd te blijven.
• Goede oogzorg: Gebruik kunsttranen om droge ogen tegen te gaan.
• Mondverzorging: Kauw suikervrije kauwgom en gebruik kunstspeeksel.
• Oogbescherming: Draag buiten een zonnebril teneinde oogirritatie te verminderen.
• Gezonde leefstijl: Eet gezond en gevarieerd, vermijd roken en beperkt het gebruik van alcohol.
• Vermijd stress: Stress kan symptomen verergeren, zorg daarom voor voldoende ontspanning.
• Regelmatige controles: Houd je aan de afspraken met je specialist.
• Medicatie: Wees medicatietrouw.

Prognose

De prognose voor het syndroom van Sjögren varieert sterk tussen de ene en de andere persoon met deze ziekte. Sommige mensen met het syndroom ervaren milde symptomen die goed beheersbaar zijn met behandeling, terwijl anderen ernstigere complicaties ontwikkelen, zoals ontstekingen van organen. Regelmatige medische controle en opvolgen van de voorgeschreven behandeling zijn van karidnaal belang om de langetermijnprognose te verbeteren.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het syndroom van Sjögren, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.