Last Updated on 10 mei 2023 by M.G. Sulman
De slokdarm (oesofagus) is een ongeveer 25 cm lange transportbuis die de mond of keelholte met de maag verbindt. Bij volwassenen reikt de slokdarm tot in de buikholte, maar bij een baby eindigt de slokdarm hoger, namelijk op de overgang van borstholte naar buikholte. Door de peristaltische bewegingen (kneedbewegingen) wordt het voedsel voortgestuwd richting de maag. Een ontsteking van de binnenbekleding van de slokdarm -het slijmvlies van de slokdarm- wordt oesophagitis genoemd. Een slokdarmontsteking kan worden veroorzaakt door verschillende factoren. Slokdarmontsteking door terugvloeiing van maagzuur wordt refluxoesofagitis genoemd. Bij deze aandoening vloeit het in de maag aanwezige zuur terug naar de slokdarm. Het zuur irriteert het onderste deel van de slokdarm, als gevolg waarvan een ontsteking ontstaat. Een ernstige of langdurige ontsteking kan leiden tot vernauwing van de slokdarm. In dit artikel gaan we nader in op de aandoening refluxoesofagitis.
Wat is een slokdarmontsteking?
Een slokdarmontsteking duidt op een ontsteking van het slijmvlies van de slokdarm. De meeste gevallen van oesofagitis zijn te wijten aan terugvloeiing van maagzuur dat de binnenkant van de slokdarm irriteert.
Oorzaken van slokdarmontsteking
Er zijn veel oorzaken voor slokdarmontsteking:
Refluxoesofagitis
Deze vorm van slokdarmontsteking treedt op wanneer er een probleem is in de onderste slokdarmsfincter (de onderste sluitspier in de slokdarm), wat ervoor zorgt dat het zuur in de maag ver weg is van de slokdarm. Als dit niet goed werkt en het zich opent of sluit wanneer het niet hoort, keert de maaginhoud terug naar de slokdarm. Dit staat bekend als gastro-oesofageale reflux. Gastro-oesofageale refluxziekte, afgekort als GORD, is een aandoening waarbij de zure maaginhoud terugvloeit in je slokdarm. Dit is een veel voorkomende en aanhoudende ziekte. Het belangrijkste probleem is dat het slokdarmweefsels chronisch beschadigd kan raken.
Brandend maagzuur
Refluxoesofagitis wordt veelal veroorzaakt door het frequent terugvloeien van maagzuur in de slokdarm, brandend maagzuur genoemd. Doorgeslikt voedsel gaat via de slokdarm naar de maag. Op het einde van de slokdarm bevindt zich een een sluitspier of sfincter, die zich even opent als er voedsel passeert en zich nadien hermetisch sluit. Deze barrière tussen slokdarm en maag voorkomt dat het voedsel de verkeerde kant opgaat en maagzuur in contact komt met de slokdarm. Maagzuur in de slokdarm zorgt voor irritatie, aangezien de bekleding van de slokdarm niet bestand is tegen dit bijtende zuur, zoals de maag dat wel is.
Verslapte slokdarmsfincter
De sfincter kan bij sommige mensen verzwakken, waardoor reflux kan optreden. Zwangere vrouwen en zwaarlijvige mensen hebben er het meeste last van. Dit komt door verhoogde druk in de buik. Roken is een andere factor die zorgt voor disfunctioneren van de kringspier van de slokdarm. De stoffen die in sigaretten aanwezig zijn verslappen de spier van de sfincter, waardoor zuur makkelijker uit de maag terugstroomt naar de slokdarm. De sluitspier kan ook verslappen door overmatig gebruik van alcohol, chocolade en pepermunt.
Andere oorzaken
Refluxoesofagitis kan ook worden veroorzaakt door regelmatig of aanhoudend overgeven of braken. Een middenrifbreuk, ook wel hernia diaphragmatica genoemd, kan ook leiden tot refluxoesofagitis. De slokdarm bereikt de maag via een opening in het middenrif, maar bij een breuk in het middenrif werkt de afsluiting tussen de slokdarm en je maag niet goed meer. Als gevolg daarvan kan een deel van de maag door deze opening naar boven glippen.
Eosinofiele oesofagitis
Een eosinofiele oesofagitis duidt op een chronische slokdarmontsteking die zeer waarschijnlijk het gevolg is van een allergische reactie. Eosinofielen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij allergische reacties. Eosinofiele oesofagitis treedt op wanneer er een concentratie van witte bloedcellen in de slokdarm is als reactie op een allergeen. Sommige voedingsmiddelen die dit kunnen veroorzaken, zijn onder meer melk, eieren, tarwe, rundvlees en rogge.
Lymfocytische oesofagitis
Dit is een zeldzame vorm van slokdarmontsteking, waarbij er een hoog aantal lymfocyten in de slokdarmwand aanwezig is.
Door geneesmiddelen veroorzaakte oesofagitis
Sommige medicijnen kunnen weefselschade veroorzaken. Een voorbeeld hiervan is het slikken van een pil zonder water. De medicijnen kunnen ontstekingsremmende pijnstillers, antibiotica, kaliumchloride, bisfosfonaten of kinidine zijn.
Infectieuze oesofagitis
Hierbij is er sprake van een bacteriële of virale infectie in de slokdarm. Deze vorm van slokdarmontsteking komt zelden voor.
Symptomen van een ontstoken slokdarm
Verschijnselen
Symptomen van een slokdarmontsteking zijn onder meer:
- moeite met slikken
- pijn bij het slikken
- scherpe pijn bij het eten
- voedsel dat vast komt te zitten in de slokdarm
- brandend maagzuur
- heesheid, hese stem
- keelpijn
- hoesten
- zure oprispingen
Symptomen van refluxoesofagitis
Refluxoesofagitis gaat gepaard met brandend maagzuur, dat een branderig gevoel in de bovenbuik, achter het borstbeen geeft. Soms straalt de pijn uit naar de rug of de schouderbladen. Niet zelden gaat het samen met een zure smaak in de keel. Dit komt door het oprispen van zurig materiaal tot in de mond, regurgitatie genaamd. De pijn verergert bij het eten, maar ook als je bukt, tilt of hoest. Bij hevige emoties en het drinken van koffie kun je er ook flink last van hebben. Alcohol, roken, pepermunt, chocola en dranken met citrusvruchtbestanddelen (zoals sinaasappelsap) kunnen de klachten ook doen verergeren. Terugvloeiing van voedsel uit de maag kan soms ook aanleiding geven tot misselijkheid en overgeven (braken). Zuurbranden kan vaak adequaat worden bestreden door het drinken van melk. Inname van een zuurbindend middel, zoals een Rennie, kan ook verlichting van de klachten geven.
Een veel voorkomend verschijnsel van een slokdarmontsteking is pijn bij het slikken. Bij ernstige beschadiging van het slokdarmslijmvlies kan de passage van voedsel naar de maag moeilijker verlopen, zodat het achter het borstbeen blijft steken. Bij een infectie kunnen koorts en rillingen optreden.
Risicofactoren die het risico op GORZ of gastro-oesofageale reflux kunnen verhogen, zijn onder meer:
- overgewicht of obesitas
- zwangerschap (de groter wordende baarmoeder met het kindje er in drukt op de maag)
- eten voor het slapen gaan of voordat je gaat liggen
- overmatige consumptie van alcohol, cafeïne, chocolade en voedsel met pepermunt
- grote of vette maaltijden eten
- roken
Een aantal voedingsmiddelen kan de symptomen van GORZ of refluxoesofagitis verergeren, waaronder:
- alcohol
- cafeïne
- chocola
- citrusvruchten of -sappen
- knoflook en uien
- pepermunt
- pittig of gekruid voedsel
- voedsel op basis van tomaten
Voedingsmiddelen, zoals chocola, pepermunt en alcohol kunnen ervoor zorgen dat het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag verslapt en de maag niet meer goed afsluit. Nicotine heeft hetzelfde effect als chocola, pepermunt en alcohol.
Klachten van eosinofiele oesofagitis
Eosinofielen zijn gespecialiseerde witte bloedcellen die een rol spelen bij allergische reacties. Wanneer iemand met eosinofiele oesofagitis in aanraking komt met een allergeen (een bepaald voedingsmiddel), dan reageert het lichaam overdreven op zijn aanwezigheid en probeert het vervolgens te bestrijden. Hierdoor worden eosinofielen afgezet in het slijmvlies van de slokdarm.
Naar schatting treft deze vorm van slokdarmontsteking ongeveer 1 op de 1000 mensen. Het aantal gevallen lijkt echter toe te nemen, evenals het aantal gevallen van mensen met een allergie.
Ongeveer 75% van de mensen met deze vorm van slokdarmontsteking heeft andere allergische aandoeningen, zoals astma of hooikoorts. Veel voorkomende triggers van eosinofiele oesofagitis zijn onder meer:
- eieren
- melk
- pinda’s
- stuifmeel
- schaal- en schelpdieren
- soja
- boomnoten
- tarwe
Symptomen van lymfocytische oesofagitis
Lymfocytische oesofagitis is een anno 2023 nog slecht begrepen vorm van chronische oesofagitis die in veel opzichten eosinofiele oesofagitis nabootst in presentatie en symptomen, maar verschilt wat betreft het ontstekingsproces. Terwijl eosinofiele oesofagitis wordt veroorzaakt door de afzetting van eosinofielen, wordt lymfatische oesofagitis veroorzaakt door de zwelling en de aanwezigheid van een verhoogd aantal lymfocyten (gespecialiseerde witte bloedcellen gerelateerd aan het lymfestelsel) in de bekleding van de slokdarm.
De exacte oorzaak van lymfocytische oesofagitis is anno 2023 onbekend, maar sommige onderzoeken hebben enig verband aangetoond met andere inflammatoire aandoeningen of slokdarmaandoeningen, waaronder gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ) en de ziekte van Crohn, een chronische ontsteking in het hele spijsverteringskanaal.
Symptomen van door geneesmiddelen geïnduceerde oesofagitis
Een aantal verschillende medicijnen die je via de mond inneemt kan irritatie of schade aan het weefsel van de slokdarm veroorzaken als ze te lang in contact blijven met je slokdarm. Het slikken van pillen met weinig of geen water, of het niet goed naspoelen na het gebruik van bepaalde medicijnen kan de pil of restanten van de medicatie gedurende langere tijd in de slokdarm achterlaten.
Andere mogelijke risicofactoren voor door geneesmiddelen veroorzaakte oesofagitis zijn onder meer het nemen van medicijnen tijdens het liggen, het innemen van medicijnen onmiddellijk voor het slapengaan, het ouder worden of het nemen van grote of vreemd gevormde pillen.
Medicijnen die geassocieerd worden met door geneesmiddelen veroorzaakte oesofagitis zijn onder meer:
- Antibiotica: doxycycline, tetracycline en andere.
- Bisfosfonaten: meestal gebruikt bij de behandeling van osteoporose.
- Pijnstillers: aspirine, ibuprofen en naproxen (NSAID’s).
- Kaliumchloride: gebruikt om kaliumtekort te behandelen.
- Kinidine: dit medicijn laat het hart langzamer en regelmatiger kloppen. Het wordt gebruikt bij hartritmestoornissen.
Klachten van infectieuze slokdarmontsteking
Infectieuze oesofagitis komt meestal voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv/aids of mensen die chemotherapie of bestraling ondergaan voor kanker. Elke virale, bacteriële of schimmelinfectie kan in potentie infectieuze oesofagitis veroorzaken.
Een van de meest voorkomende oorzaken van infectieuze slokdarmontsteking is Candida albicans, een schimmel die in de mond leeft. Dit soort infectie wordt meestal geassocieerd met een verzwakt immuunsysteem, diabetes, kanker of het gebruik van antibiotica of corticosteroïden, waarvan de bekendste prednison is.
Naast hiv/aids en kankerbehandelingen kunnen immunosuppressieve medicatie die wordt gebruikt na een een transplantatie of om mensen met auto-immuunziekten zoals lupus te helpen, ook het risico op infectieuze oesofagitis verhogen.
Complicaties
Onbehandeld, kan een slokdarmontsteking leiden tot veranderingen in de structuur van de slokdarm. Mogelijke complicaties zijn onder meer:
- Littekens of vernauwing (strictuur) van de slokdarm (slokdarmvernauwing).
- Scheuren van het slokdarmweefsel door kokhalzen (als voedsel vast komt te zitten) of tijdens endoscopie (als gevolg van een ontsteking).
- Barrett-slokdarm (Barrett oesophagus), waarbij een deel van de slokdarm is bekleed met ander weefsel dan normaal, waardoor het risico op slokdarmkanker toeneemt.
Huisarts raadplegen
Een onbehandelde oesofagitis kan aanleiding geven tot complicaties, zoals een ernstige ontsteking en vernauwing (strictuur) van de slokdarm. Daarom is het belangrijk om bij slokdarmklachten naar de huisarts te gaan.
Onderzoek en diagnose
Voordat de behandeling kan aanvangen, moet de onderliggende oorzaak van de slokdarmontsteking worden vastgesteld. Voor het stellen van een diagnose kan het nodig zijn dat je een aantal onderzoeken ondergaat, waaronder de navolgende:
Bariumsliktest
De slokdarm is op een gewone röntgenfoto niet zichtbaar. Door contrastmiddel (bariumpap) te slikken wordt je slokdarm wel zichtbaar. Voor deze test moet je een bariumoplossing drinken. De barium bedekt het slijmvlies van de slokdarm en de maag, zodat er goed röntgenfoto’s van kunnen worden gemaakt. Hierdoor kan de arts eventuele vernauwingen van de slokdarm, tumoren of andere structurele veranderingen en afwijkingen identificeren die mogelijk verantwoordelijk zijn voor de slokdarmontsteking.
Endoscopie
Hierbij wordt een lange dunne buis met een camera aan het uiteinde (een endoscoop) via de keel naar de slokdarm en maag geleid, waardoor een gastro-enteroloog de slokdarm kan bekijken en op zoek kan naar veranderingen in het uiterlijk of eventuele schade. Tijdens dit onderzoek kan de arts ook meteen een weefselmonsters nemen als dat nodig is. Hierdoor kan de arts kan testen op kankerachtige of precancereuze cellen, evenals de aanwezigheid van of reactie op allergenen of medicijnen.
Behandeling van slokdarmontsteking
De behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak.
Behandeling van refluxoesofagitis
Slokdarmontsteking kan effectief behandeld worden met geneesmiddelen als zuurremmers (antacida en H2-receptorantagonisten) en protonpompremmers. Zuurremmers remmen de afscheiding van zuur in de maag. Protonpompremmers, zoals esomeprazol, lansoprazol, omeprazol, pantoprazol en rabeprazol, verminderen de aanmaak van zuur in de maag. Er komt door deze geneesmiddelen minder zuur in de maag en dus ook minder zuur in de slokdarm, waardoor de ontstoken en beschadigde bekleding van de slokdarm beter kan genezen. Wanneer de klachten zijn verdwenen, kan de dosering worden verminderd of kan er mogelijke helemaal worden gestopt.
Langdurig gebruik van zuurremmers is in veel gevallen niet nodig. Veel patiënten gaan vaak over op langdurig onnodig gebruik van de middelen. Dit komt doordat ze tevreden zijn met de behandeling (het werkt vaak goed), de geringe bijwerkingen en omdat huisartsen gemakkelijk herhaalrecepten afgeven en zich onvoldoende afvragen of het nog nodig is. Dosisvermindering wordt aanbevolen, niet alleen uit financiële overwegingen maar ook om onnodig gebruik en negatieve bijwerkingen door langdurig gebruik tegen te gaan.
Bij ernstige refluxoesofagitis kan besloten worden de reflux op te heffen door operatief ingrijpen. Deze operatie wordt fundoplicatie genoemd. Hierbij wordt de onderste slokdarmkringspier verstevigd met een maagplooi. Er ontstaat zodoende een soort ventiel dat terugvloeiing van de maaginhoud tegengaat.
Behandeling van eosinofiele oesofagitis
De behandeling van eosinofiele oesofagitis draait om het identificeren en vermijden van de allergenen die de eosinofiele reactie veroorzaken, evenals het gebruik van medicijnen die de ernst van allergische reacties verminderen.
Als de reactie te wijten is aan een voedselallergie, kan een allergie-eliminatiebehandeling nodig zijn. Omdat er geen manier is om gemakkelijk vast te stellen voor welk voedingsmiddel of additief je allergisch is, zal een arts doorgaans alle veelvoorkomende allergenen uit je dieet verwijderen en ze vervolgens langzaam een voor een opnieuw introduceren om de boosdoener te vinden.
Behandeling van lymfocytische oesofagitis
De behandeling is gericht op het beperken of beheersen van symptomen, zoals het gebruik van protonpompremmers (maagzuurremmers) om brandend maagzuur te verminderen, een van de meest voorkomende symptomen.
Behandeling van door geneesmiddelen geïnduceerde oesofagitis
De primaire behandeling voor door geneesmiddelen veroorzaakte slokdarmontsteking is het vermijden van de medicatie die het probleem veroorzaakt of het overschakelen op een ander medicijn. Als dit niet mogelijk is, is het aan te raden om de volgende maatregelen in acht te nemen:
- Een vol glas water drinken bij het slikken van een pil.
- Ten minste 30 minuten blijven zitten of staan na inname van medicatie.
- Een vloeibare versie van de medicatie nemen in plaats van een pil (en daarna water drinken om de slokdarm door te spoelen)
Behandeling van infectieuze oesofagitis
Medicatie om de infectie te behandelen is de voorgeschreven behandeling van infectieuze oesofagitis. Afhankelijk van de oorzaak van de infectie ( een virus, bacterie of schimmel), zal de medicatie variëren.
Gember en honing
Een artikel in de Indian Journal of Medical research beschrijft een studie waaruit blijkt dat Ginseng bescherming biedt tegen refluxoesofagitis bij ratten doordat het geneeskrachtige kruid ontstekingsreacties en oxidatieve stress vermindert.1Math MV, Khadkikar RM, Kattimani YR. Honey–a nutrient with medicinal property in reflux. Indian J Med Res. 2013 Dec;138(6):1020-1. PMID: 24521651; PMCID: PMC3978955.
Ook heeft honing cytoprotectieve eigenschappen. Cytoprotectieve eigenschappen zijn eigenschappen van bepaalde stoffen of mechanismen die de cellen van het lichaam beschermen tegen schade en degeneratie. De term “cyto” verwijst naar cellen en “protectief” verwijst naar bescherming. Dus cytoprotectieve eigenschappen verwijzen naar de eigenschappen van stoffen of mechanismen die de cellen in het lichaam beschermen tegen schadelijke invloeden, zoals oxidatieve stress, ontstekingsreacties, blootstelling aan toxische stoffen, etc. Stoffen met cytoprotectieve eigenschappen zijn onder meer antioxidanten, ontstekingsremmende middelen en bepaalde vitamines en mineralen.
Vanwege de ontstekingsremmende en antimicrobiële eigenschappen van honing wordt het sinds de oudheid gebruikt om wonden te behandelen. Het gele goedje zit boordevol antioxidanten, zoals fenolen, enzymen en flavonoïden. Deze stoffen bestrijden vrije radicalen. Dit zijn, kort door de bocht gezegd, bijproducten van je lichaam. Honing gaat de productie van schadelijke reactieve zuurstofsoorten (reactive oxygen species, afgekort als ROS) tegen.
Deze natuurlijke vloeibare zoete substantie werkt ontstekingsremmend. Honing kan daarom heel goed gebruikt worden ter behandeling van slokdarmontsteking. Pure honing blijft vanwege zijn viscositeit (stroperigheid) lang op het slijmvlies van de slokdarm zitten. Al die tijd kan het zijn ontstekingsremmende werk doen. Al met al is honing een uitstekend natuurlijk medicijn ter behandeling van refluxoesofagitis, maar het komt uiteraard niet in de plaats van reguliere behandeling. Honing is een prima aanvulling op de reguliere behandeling van slokdarmontsteking.
Prognose
Onbehandelde slokdarmontsteking kan leiden tot zweren, littekens en ernstige vernauwing van de slokdarm. Uw behandelingsopties en vooruitzichten zijn afhankelijk van de oorzaak van de ontsteking. De meeste gezonde mensen verbeteren binnen twee tot vier weken nadat de juiste behandeling is ingezet.
Chronische oesofagitis kan zonder behandeling vernauwing van de slokdarm of weefselschade veroorzaken. Je kans op het ontwikkelen van slokdarmkanker is groter als de cellen aan de binnenkant van uw slokdarm zijn veranderd als gevolg van chronische blootstelling aan zuur.
Je kunt het risico op een hernieuwde slokdarmontsteking (een recidief) verlagen door de uitlokkende factoren te vermijden.
De prognose is afhankelijk van de oorzaak van de ontsteking en van je algehele gezondheid. De meeste mensen verbeteren met de juiste behandeling. Het herstel kan langer duren als je een verzwakt immuunsysteem hebt. Je immuunsysteem is dan minder goed in staat om ongewenste microben snel en effectief op te ruimen. In ernstige en/of chronische gevallen wordt dit ook wel een immuundeficiëntie genoemd.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een slokdarmontsteking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
