Middenrifbreuk: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 9 oktober 2024 by M.G. Sulman

Een middenrifbreuk, ook bekend als een hernia diafragmatica, treedt op als de opening tussen borst- en buikholte wat wijder is dan normaal. Het middenrif is de spier aan de onderkant van de ribbenkast en deze speelt een cruciale rol bij de ademhaling. Het middenrif is je belangrijkste ademhalingsspier. Meestal is een verworven middenrifbreuk het gevolg van lichamelijk trauma of verwonding. Een middenrifbreuk kan het gevolg zijn van stomp of penetrerend trauma en komt voor in ongeveer 5% van de gevallen van ernstig stomp trauma aan de romp. De benaming ‘middenrifbreuk’ (Latijn: hernia diafragmatica) wordt officieel alleen gebruikt bij de aangeboren variant. Dit wordt ‘Congenitale Hernia Diafragmatica’ (CHD) genoemd. Congenitaal betekent aangeboren. Als de diagnose op latere leeftijd wordt gesteld en dus verworven is, dan wordt het een ‘hiatus hernia’ genoemd. In 1579 maakte de Franse arts Ambroise Paré de eerste beschrijving van een middenrifbreuk bij een artilleriekapitein.

Veelgestelde vragen

Middenrifbreuk

Wat is een middenrifbreuk?

Het middenrif of diafragma is een grote platte koepelvormige spier met een centraal peesblad die de scheiding vormt tussen borst- en buikholte. Het scheidt je hart en longen van de buikorganen (maag, darmen, milt en lever). Een middenrifbreuk treedt op wanneer een of meer van je buikorganen via een te wijde opening in het middenrif omhoog de borstholte in bewegen. In het middenrif zit normaliter een smalle opening waar de slokdarm doorheen loopt van borstholte naar buikholte. Bij een middenrifbreuk is die opening tussen borst- en buikholte wat wijder dan normaal. Dit kan bij de geboorte reeds aanwezig zijn (congenitaal) of later in het leven worden opgelopen (verworven). Het is altijd een medisch noodgeval en vereist een snelle operatie ter correctie.

Hoeveel mensen hebben er last van?

Het exacte aantal mensen met een middenrifbreuk is anno 2024 niet bekend, aangezien veel mensen geen klachten hebben. Het vermoeden bestaat dat het vaak voorkomt. Sommige onderzoeken suggereren dat tot de helft van de mensen die indigestie (dyspepsie) hebben, lijden aan een middenrifbreuk. Bij een indigestie of dyspepsie heb je een probleem met je spijsvertering. Een aantal kenmerkende symptomen zijn:

• pijn of een brandend gevoel in het bovenste deel van de maag
• misselijkheid
• opgeblazen gevoel
• soms ongecontroleerd boeren
• maagzuur (zuurbranden)

Symptomen van een middenrifbreuk

De symptomen bij een verworven middenrifbreuk kunnen variëren, afhankelijk van de ernst, de oorzaak en de betrokken organen.

Verschijnselen

De middenrifbreuk zelf veroorzaakt geen symptomen. Een middenrifbreuk kan er echter wel voor zorgen dat maagzuur terugvloeit in de slokdarm, wat voor klachten zorgt.
Op de overgang van slokdarm naar de maag zit een sluitspiertje en deze overgang bevindt zich op de plaats waar de slokdarm door het middenrif gaat. Het sluitspiertje gaat open als er voedsel vanuit de slokdarm naar de maag gaat. Daarna sluit het zich weer. Op deze plaats maakt de slokdarm een scherpe hoek. Dit wordt de hoek van His genoemd. Deze hoek wordt scherper wanneer de maag gevuld wordt met voedsel en het middenrif samentrekt waardoor deze hoek als een soort klep gaat functioneren. Hierdoor wordt voorkomen dat maaginhoud in de slokdarm kan stromen. Bij een te wijde opening van het middenrif, is deze natuurlijke ‘hoekstand’ tussen de maag en slokdarm echter verstoord en kan maaginhoud gemakkelijker teruglopen in de slokdarm en klachten veroorzaken.

Wanneer de onderste kringspier niet meer goed dichtgaat kan maaginhoud in de slokdarm komen. De normale druk van de middenrifspier op de slokdarm gaat verloren. Daarom heb je meer kans dat zuur in de maag weer omhoog gaat (reflux) in je slokdarm. Het terugvloeiende zuur kan een ontsteking van het onderste deel van de slokdarm veroorzaken, een zogeheten slokdarmontsteking. Dit kan een of meer van de volgende symptomen veroorzaken:

• Brandend maagzuur (zuurbranden), met een branderig gevoel dat vanuit de bovenbuik naar boven stijgt.
• Pijn in de bovenbuik en borst.
• Algehele malaise.
• Een vieze, zure smaak in de mond.
• Opgeblazen gevoel.
• (Zure) boeren / oprispingen.
• Moeite met slikken / slikklachten.
• Een brandende pijn bij het drinken van warme dranken.

Deze symptomen komen en gaan en zijn meestal heviger na een maaltijd.

Je kunt ook last krijgen van andere symptomen, zoals een aanhoudende (chronische) hoest, vooral ‘s nachts, wat wordt veroorzaakt doordat het terugvloeiende zuur de luchtpijp irriteert. Astma-achtige symptomen van hoesten en piepende ademhaling kunnen soms te wijten zijn aan zure reflux.

Andere mond- en keelklachten komen soms voor, zoals tandvleesproblemen, slechte adem, keelpijn, heesheid en het gevoel van een brok in de keel. Dit wordt een globusgevoel genoemd. Bij een globusgevoel voelt het alsof er iets in je keel zit, terwijl dit in werkelijkheid niet het geval is.

In sommige gevallen ontwikkelt zich ernstige pijn op de borst, hetgeen kan worden aangezien voor een hartaanval, waardoor je op de afdeling spoedeisende hulp (SEH) van het ziekenhuis terechtkomt.

In zeldzame gevallen kunnen bij mensen met een para-oesofageale hernia klachten ontstaan doordat een deel van de darm geblokkeerd is. In dit geval is er sprake van ernstige buikpijn of pijn op de borst, met braakzucht en braken.

Darmgeluiden in de borst

Dit fenomeen treedt op wanneer je darmen omhoog gaan richting de borstholte. De arts kan dit mogelijk horen met een stethoscoop.

Minder volle buik

De buik kan minder vol zijn dan bij palpatie (onderzoek van het lichaam door de arts door op bepaalde gebieden te drukken). Dit komt doordat buikorganen in de borstholte worden geduwd en er dus meer ruimte ontstaat in de buikholte.

Verloop

Bij sommige mensen verergert een middenrifbreuk langzaam in de loop van de tijd en moet het uiteindelijk worden behandeld. Bij andere mensen veroorzaakt de aandoening echter nooit symptomen, wordt het nooit erger en zal het nooit wezenlijk van invloed zijn op je gezondheid of het dagelijkse leven.

Soorten middenrifbreuken

Er worden drie soorten middenrifbreuken onderscheiden:

Sliding hernia

Een zogeheten ‘sliding hernia’, ook bekend als glijdende breuk of glijdende hiatus hernia, is het meest voorkomende type. In deze situatie steekt de sluitspier onderaan de slokdarm en de bovenkant van de maag door het gat (hiatus) in het middenrif. De opening kan op en neer glijden, in en uit de onderkant van de borstholte. Het is vaak vrij klein. Dit type hiatus hernia wordt meestal geassocieerd met symptomen van zure reflux (zuurbranden).

Para-oesofageale hernia

Para-oesofageale hernia, ook wel ‘rolling hernia’ genoemd, komt minder vaak voor. In deze situatie steekt een deel van de maag omhoog door het gat in het middenrif naast de slokdarm. Andere organen uit de buik kunnen in sommige gevallen ook door het gat uitsteken. Dit kan de alvleesklier, de milt of de bovenste deel van de darm (dunne darm) zijn. Dit is niet het normale type hiatus hernia en het komt veel minder vaak voor dan een glijdende hiatus hernia. Het is riskanter, omdat er meer kans is dat het uitstekende orgaan vast kan komen te zitten, waardoor een blokkering (obstructie) ontstaat.

Mengvorm

Er wordt nog weleens een deder type hiatus hernia beschreven, waarbij het gaat om een combinatie van bovenstaande twee middenrifbreukvarianten.

Oorzaken van een middenrifbreuk

Verworven middenrifbreuk

Een verworven middenrifbreuk – ofwel een hernia diafragmatica die niet aangeboren is maar zich in de loop der tijd ontwikkelt – is een aandoening die vaak pas op latere leeftijd de kop opsteekt. Hoewel we in 2024 nog steeds niet alle oorzaken en mechanieken achter deze breuk volledig begrijpen, weten we wel dat leeftijd, druk op de buik en genetische aanleg een sleutelrol spelen in het ontstaan van deze ongemakkelijke aandoening.

Wat gebeurt er bij een verworven middenrifbreuk?

Naarmate we ouder worden, is het niet ongewoon dat onze spieren en weefsels wat van hun kracht en elasticiteit verliezen. Dit geldt ook voor het middenrif – die krachtige spier die onze borstholte van onze buikholte scheidt en essentieel is voor het ademhalen. Wanneer het middenrif verzwakt, ontstaat er ruimte voor een deel van de maag om omhoog te bewegen, door een opening in het middenrif, en de borstholte binnen te dringen. Dit kan leiden tot een scala aan symptomen, variërend van brandend maagzuur tot ernstige ademhalingsproblemen. Deze breuken worden vaak geleidelijk erger en kunnen een steeds grotere impact hebben op het dagelijks leven.

Stel je voor: Piet (55) heeft al jaren last van brandend maagzuur, vooral na zware maaltijden. Hij wuifde het altijd weg als een teken van ouder worden. Maar nadat het ongemak verergerde en hij last kreeg van kortademigheid, ontdekte hij dat hij een middenrifbreuk had ontwikkeld. Het bleek dat zijn maag deels door het middenrif was geschoten en druk uitoefende op zijn longen.

Wie loopt het meeste risico?

Hoewel de precieze oorzaken nog niet volledig zijn ontrafeld, lijkt leeftijd een belangrijke factor te zijn. Verworven middenrifbreuken komen vooral voor bij mensen boven de 50 jaar. De verzwakking van het spierweefsel door de jaren heen maakt het makkelijker voor de maag om door te dringen in de borstholte. Maar leeftijd is niet het enige risico. Het verhogen van de druk in de buik, bijvoorbeeld door herhaaldelijk zwaar te tillen, chronisch hoesten, of overgewicht, kan het risico op een middenrifbreuk aanzienlijk vergroten. Het is alsof je constant spanning zet op een fragiel stuk weefsel – op een gegeven moment moet het wel bezwijken.

Wist je dat? Obesitas speelt een bijzonder grote rol bij het ontwikkelen van middenrifbreuken. Het overtollige gewicht zorgt voor aanhoudende druk op het middenrif, waardoor het kwetsbaarder wordt voor scheuren of verplaatsing van de maag.

Daarnaast is er een genetische component. Als een van je naaste familieleden bekend is met een middenrifbreuk, loop je zelf een grotere kans om dezelfde aandoening te ontwikkelen. Deze genetische aanleg kan gepaard gaan met een zwakkere bindweefselstructuur, wat bijdraagt aan de vorming van een breuk.

Een andere boosdoener: Operaties en houdingsafwijkingen

Een andere belangrijke oorzaak van verworven middenrifbreuken is eerdere operaties rond de maag of slokdarm. Wanneer er in deze gebieden een chirurgische ingreep plaatsvindt, kan dat de structuur van het middenrif verzwakken, waardoor de kans op een zogenaamde para-oesofageale hernia toeneemt. Dit type hernia, waarbij een deel van de maag naast de slokdarm omhoog schuift, komt vooral voor bij mensen die eerder een operatie hebben ondergaan aan de slokdarm of het bovenste deel van de maag.

En dan zijn er nog mensen met afwijkingen in hun lichaamshouding, zoals scoliose of kyfose, die een verhoogd risico lopen. Bij scoliose, een zijwaartse verkromming van de wervelkolom, en kyfose, een abnormale voorwaartse kromming die tot een bochel leidt, ontstaat er een ongewone drukverdeling in de romp. Deze drukverdeling kan ervoor zorgen dat het middenrif op een abnormale manier belast wordt, waardoor het risico op een middenrifbreuk toeneemt.

Voorbeeldje: Maria (60) heeft al jaren last van scoliose, wat ervoor zorgde dat haar wervelkolom scheef stond. Na een periode van aanhoudend ongemak in haar bovenbuik en borst, werd bij haar een para-oesofageale hernia vastgesteld. Het bleek dat haar abnormale houding een constante druk op haar middenrif had veroorzaakt, waardoor een deel van haar maag in haar borstholte was beland.

Traumatische middenrifbreuk

Hoewel een verworven middenrifbreuk soms kan ontstaan door factoren als veroudering of genetische aanleg, is het meest voorkomende scenario waarin zo’n breuk optreedt het gevolg van fysiek trauma of een ernstige verwonding. Dit type breuk, ook wel een traumatische middenrifbreuk genoemd, is een directe reactie van het lichaam op een krachtige impact of een penetrerend letsel. Denk aan auto-ongelukken, sportongevallen, valpartijen of zelfs steek- of schotwonden. Deze gebeurtenissen kunnen letterlijk scheuren veroorzaken in het middenrif, met alle ernstige gevolgen van dien.

Het middenrif is een robuuste spier, maar zelfs de sterkste structuren kunnen scheuren wanneer ze worden blootgesteld aan extreme krachten. Bij een harde klap op de borst of buik – bijvoorbeeld bij een verkeersongeval waarbij de veiligheidsgordel de buik stevig indrukt, of wanneer iemand van grote hoogte valt – kan de druk op het middenrif zo groot worden dat er een scheur ontstaat. Hierdoor kunnen organen zoals de maag, darmen of zelfs de lever door de opening in de borstholte worden geperst. Dit kan leiden tot ademhalingsproblemen en een scala aan andere complicaties.

Voorbeeldje: Na een ernstig motorongeluk waarbij hij hard op zijn borst landde, merkte Bas (35) dat hij moeite had met ademhalen. Wat eerst leek op een eenvoudige kneuzing, bleek een traumatische middenrifbreuk te zijn. Zijn maag was door het scheurtje in zijn middenrif in de borstholte terechtgekomen, waardoor zijn longen in de verdrukking kwamen.

Het verraderlijke aan een traumatische middenrifbreuk is dat het vaak niet meteen opvalt. De onmiddellijke focus na een ongeluk ligt meestal op zichtbare verwondingen, en de scheur in het middenrif kan in eerste instantie onopgemerkt blijven. Patiënten kunnen pas dagen of weken later symptomen gaan vertonen zoals ademnood, pijn op de borst of spijsverteringsproblemen. Tegen die tijd kunnen de verplaatste organen al aanzienlijke schade hebben aangericht. Daarom is het cruciaal om bij elk trauma waarbij de borst of buik betrokken is, het middenrif goed te onderzoeken.

Cijferfeitje: Tot wel 8% van alle patiënten met ernstig trauma aan de buikholte of borst ontwikkelt een traumatische middenrifbreuk.

Naast stomp trauma, kunnen ook penetrerende verwondingen zoals schot- of steekwonden een middenrifbreuk veroorzaken. Wanneer een scherp object door de borst of buik dringt, kan het het middenrif beschadigen en een directe doorgang creëren voor de organen naar de borstholte. Het risico op ernstige complicaties is hier nog groter, omdat de beschadiging van het middenrif gepaard kan gaan met bloeding of infecties.

Een complexe mix van factoren

Het ontwikkelen van een verworven middenrifbreuk is vaak het gevolg van een combinatie van verschillende factoren. Leeftijd, genetica, drukverhogende activiteiten, letsel, eerdere operaties en zelfs je houding kunnen allemaal bijdragen aan deze aandoening. De symptomen kunnen variëren van mild ongemak tot ernstige complicaties, afhankelijk van hoe groot de breuk is en hoeveel druk er op de longen of maag ontstaat.

Hoewel het verleidelijk kan zijn om de eerste symptomen – zoals brandend maagzuur, een opgeblazen gevoel of kortademigheid – te negeren, is het belangrijk om alert te blijven. Deze signalen kunnen wijzen op iets dat meer aandacht verdient, vooral als je risicofactoren hebt zoals obesitas of eerdere buikoperaties. Tijdige diagnose en behandeling kunnen ernstige complicaties voorkomen, en soms is een kleine chirurgische ingreep al voldoende om de breuk te herstellen.

Aangeboren middenrifbreuk

Stel je voor: een baby komt ter wereld, klaar om zijn allereerste ademhaling te nemen, maar in plaats van een soepele start, begint het leven met een verborgen uitdaging. Een aangeboren middenrifbreuk, een aandoening die al aanwezig is vanaf de geboorte, kan het eerste moment van ademhalen tot een gevecht maken. Hoewel zeldzaam, is deze vorm van middenrifbreuk een serieuze en vaak onverwachte complicatie voor zowel ouders als artsen. Het is een complexe aangeboren afwijking waarbij het middenrif – de spier die de borstholte van de buikholte scheidt – niet volledig of correct is gevormd. Dit opent de deur voor de organen uit de buik om zich een weg naar boven te banen, de borstholte binnen te dringen en zo de longen te verdringen voordat de eerste adem zelfs is genomen.

Wat betekent een aangeboren middenrifbreuk precies?

Bij een aangeboren middenrifbreuk is er al tijdens de zwangerschap iets misgegaan met de ontwikkeling van het middenrif. Normaal gesproken sluit deze spier zich volledig en vormt zo een barrière tussen de borstholte en de buikholte. Maar bij baby’s met een aangeboren breuk is er een opening, meestal aan de achterkant of zijkant van het middenrif. Door deze opening kunnen organen zoals de maag, darmen of zelfs de lever naar boven schuiven, en zich in de borstholte nestelen. Het gevolg? De longen hebben simpelweg niet de ruimte om zich volledig te ontwikkelen of uit te zetten, wat ernstige ademhalingsproblemen veroorzaakt zodra de baby wordt geboren.

Denk aan: Een baby wordt geboren, maar de eerste ademteug, die normaal gesproken een levensbevestigend moment is, verloopt moeizaam. De longen zijn letterlijk in de verdrukking gebracht door organen die daar niet horen te zijn, en de ademhaling stokt. Het is een beangstigende start van het leven, en een snelle diagnose en interventie zijn cruciaal.

Soorten aangeboren middenrifbreuken

Ofschoon aangeboren middenrifbreuken zeldzaam zijn, zijn er een paar verschillende typen die we kunnen onderscheiden. De meest voorkomende is de hernia van Bochdalek, genoemd naar de arts die deze aandoening voor het eerst beschreef. Bij deze vorm zit de opening meestal aan de achterkant van het middenrif en kunnen de organen uit de buikholte naar de borstholte verplaatsen. Dit type komt vaker voor aan de linkerkant, omdat de lever aan de rechterkant meestal bescherming biedt tegen verplaatsing.

Een andere, minder voorkomende variant is de hernia van Morgagni, waarbij de opening zich aan de voorkant van het middenrif bevindt, dicht bij het borstbeen. Hoewel dit type vaak minder ernstige symptomen veroorzaakt, kan het nog steeds leiden tot ademhalingsproblemen en spijsverteringsklachten.

Wat veroorzaakt deze breuk?

Hoewel de exacte oorzaken van een aangeboren middenrifbreuk niet altijd bekend zijn, wordt gedacht dat genetische factoren en verstoringen in de vroege ontwikkeling van de foetus een rol spelen. Het middenrif ontwikkelt zich in de eerste weken van de zwangerschap, en elke afwijking in dit proces kan leiden tot een breuk. In sommige gevallen kan een aangeboren middenrifbreuk onderdeel zijn van een breder spectrum van aangeboren afwijkingen, maar vaak treedt het op zonder duidelijke genetische oorzaak.

Cijferfeitje: Aangeboren middenrifbreuken komen voor bij ongeveer 1 op de 2.500 geboortes. Hoewel zeldzaam, kan de impact groot zijn, en vereist deze aandoening vaak onmiddellijke medische zorg.

De impact op de pasgeborene

De grootste uitdaging bij een aangeboren middenrifbreuk is dat de longen van de baby zich vaak niet volledig kunnen ontwikkelen vanwege de druk die de verplaatste organen uitoefenen. Dit staat bekend als longhypoplasie. Zonder voldoende ruimte om te groeien, blijven de longen onderontwikkeld, wat de ademhaling van de pasgeborene ernstig belemmert. De symptomen van een aangeboren middenrifbreuk verschijnen meestal direct na de geboorte of zelfs al tijdens de zwangerschap, en omvatten ernstige ademhalingsproblemen, blauwe verkleuring van de huid (cyanose), en een opvallend teruggetrokken buik, doordat de organen zich in de borstholte bevinden.

Voorbeeldje: Kleine Sophie werd geboren met een hernia van Bochdalek. Direct na haar geboorte werd het duidelijk dat haar ademhaling moeizaam ging. De artsen handelden snel en brachten haar meteen naar de neonatale intensive care voor beademing en verdere behandeling. Een spoedoperatie volgde, waarbij de verplaatste organen naar hun juiste plek werden teruggebracht en de opening in het middenrif werd gesloten. Na weken van herstel was Sophie eindelijk sterk genoeg om haar eerste stapjes te zetten in een leven vol nieuwe kansen.

De behandeling: een race tegen de klok

Bij de diagnose van een aangeboren middenrifbreuk is tijd van cruciaal belang. Na de geboorte wordt de baby vaak onmiddellijk geïntubeerd om te helpen bij de ademhaling. Zodra de toestand van de baby stabiel genoeg is, volgt een operatie om de verplaatste organen terug te plaatsen in de buikholte en de opening in het middenrif te sluiten. Deze ingreep is complex, maar kan in veel gevallen levensreddend zijn.

Vooruitzichten: hoopvol, maar intensief

Hoewel de eerste dagen na de geboorte cruciaal zijn, bieden moderne medische technologieën hoop voor baby’s die met een aangeboren middenrifbreuk worden geboren. De combinatie van snelle diagnose, beademingstechnieken, en geavanceerde chirurgische ingrepen betekent dat steeds meer pasgeborenen een goede kans hebben op herstel. De lange termijn vooruitzichten hangen af van de ernst van de longhypoplasie en eventuele andere complicaties, maar met de juiste zorg kunnen veel kinderen met een aangeboren middenrifbreuk een normaal, gezond leven leiden.

Risicofactoren

Er kunnen meerdere risicofactoren worden onderscheiden ten aanzien van een verworven middenrifbreuk.

Lichaamspositie

Bij een sliding hernia kan de bovenkant van de maag in de borstholte komen en weer (min of meer) terugschuiven. Het glijdt heen en weer tussen de borst- en de buikholte. De buikorganen verschuiven voornamelijk tijdens het liggen of wanneer het bovenlichaam lager is dan de onderbuik. Als je nochtans rechtop staat, keren de verplaatste delen onder invloed van de zwaartekracht terug naar de buik.

Persen en aanspannen van de buikspieren

De kans op een middenrifbreuk neemt toe als de buikspieren aangespannen zijn. Dit ‘persen’ verhoogt de druk in de buik. Hierdoor wordt de maag, die direct onder het middenrif ligt, door het verzwakte of defecte middenrif omhoog geduwd. Het risico neemt ook toe bij geforceerd snel uitademen, buikkrampen en hard persen bij het poepen, bijvoorbeeld bij obstipatie (verstopping).

Leeftijd

Met het voortschrijden der jaren loop je meer kans op een middenrifbreuk. Het bindweefsel van het middenrif of diafragma wordt mettertijd zwakker en de slokdarmspleet verwijdt De slokdarmspleet of hiatus oesophageus is de doorgang van de slokdarm (oesofagus) door het middenrif. De ligamenten tussen de maag en het middenrif worden ook losser op de plek waar de slokdarm de maag ontmoet. Als gevolg hiervan komt de slokdarm dichter bij de maag te liggen dan normaal. Artsen spreken van een open slokdarm-maagovergang, waardoor het risico op een middenrifbreuk toeneemt.

Overgewicht en zwangerschap

Net als bij het aanspannen van de buikspierem en persen verhogen fors overgewicht (obesitas) en zwangerschap ook het risico op een middenrifbreuk. Een te grote hoeveelheid vetweefsel in de buik verhoogt de druk op de organen, vooral tijdens het liggen, waardoor ze naar boven worden gedrukt. Tijdens de zwangerschap neemt de omvang van de baarmoeder toe naarmate het ongeboren kindje groeit en de baarmoeder heeft daardoor steeds meer ruimte nodig in de buikholte. De organen worden naar boven geduwd. In de regel verdwijnt een middenrifbreuk als gevolg van de zwangerschap zonder noemenswaardige problemen na de geboorte.

Onderzoek en diagnose

Een middenrifbreuk wordt vaak bij toeval ontdekt wanneer een arts een röntgenfoto maakt of een gastroscopie uitvoert. Meestal wordt dit gedaan door een gastro-enteroloog die gespecialiseerd is in interne geneeskunde, en soms een longarts. Sommige mensen hebben last van brandend maagzuur als gevolg van een middenrifbreuk en zij melden zich bij de huisarts die verder onderzoek instelt.

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Als je met refluxklachten je huisarts bezoekt, dan zal hij informeren naar je klachten die je ervaart: welke klachten heb je, wanneer treden de klachten op , in welke situaties doen ze zich voor waardoor ze mogelijk verergeren. Ook zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna volgt lichamelijk onderzoek met onder andere stetoscopisch onderzoek. Bij het onderzoek zijn er soms darmgeluiden in de borstkas te horen.

Vervolgonderzoek

Ten behoeve van de diagnose voert de arts verder onderzoek uit, zoals:

Röntgenfoto’s

Als op een röntgenfoto van de borstkas een middenrifbreuk zichtbaar is, zie je vaak een luchtbel achter het hart en boven het middenrif. Tijdens dit onderzoek krijg je een contrastmiddel toegediend. Vervolgens wordt een röntgenfoto gemaakt. Door een contrastmiddel kunnen weefsels in het lichaam zichtbaar worden gemaakt die anders op de foto niet zichtbaar zouden zijn.

Oesofago-gastro-duodenoscopie

Een oesofago-gastro-duodenoscopie is een (inwendig) kijkonderzoek waarbij de arts het slijmvlies van de slokdarm, maag en twaalfvingerige darm bekijkt

Drukmeting in de slokdarm (oesophagus manometrie)

Dit onderzoek bepaalt de druk in de slokdarm en geeft zo informatie over mogelijke bewegingsstoornissen die kunnen worden veroorzaakt door een middenrifbreuk. Met dit onderzoek kan het functioneren van de twee sluitspieren en de slokdarm zelf goed worden onderzocht. ten behoeve van dit onderzoek wordt een dun slangetje (een zogeheten katheter), die verbonden is met een computer, via je neus, keelholte en slokdarm in de maag gebracht. Tijdens het onderzoek wordt de katheter steeds een centimeter teruggetrokken waarbij aan je zal worden gevraagd om af en toe diep te zuchten teneinde plaats en druk in de onderste sluitspier te meten. Ook moet je tien keer een slokje water drinken, zodat de druk in de slokdarm kan worden gemeten.

CT-scan of MRI-scan

Door middel van een CT-scan met een contrastmiddel kan de middenrifbreuk gedetailleerder in kaart worden gebracht en onderzocht.

Behandeling van een breuk in het middenrif

De meeste mensen met een middenrifbreuk ervaren geen tekenen of symptomen en hebben geen behandeling nodig. Als je echter tekenen en symptomen ervaart, zoals terugkerende brandend maagzuur en zure reflux, heb je mogelijk medicatie of een operatie nodig.

Medicijnen

Als je last hebt van brandend maagzuur en zure reflux, kan de arts medicijnen voorschrijven om de klachten te bestrijden:

• Antacida die maagzuur neutraliseren.
• Medicijnen om de zuurproductie te verminderen (histamine-2-receptor-blokkers).
• Medicijnen die de zuurproductie blokkeren en de slokdarm genezen (protonpompremmers).

Omeprazol

Vaak wordt het medicijn omeprazol voorgeschreven. Dit zorgt voor minder maagzuur. Het wordt gebruikt om maagzuurbranden te voorkomen door een middenrifbreuk. Het werkt goed en langdurig.

Operatie

Soms is er bij een middenrifbreuk een operatie nodig. Over het algemeen wordt een operatieve ingreep overwogen als je onvoldoende baat hebt bij medicijnen om brandend maagzuur en zure reflux te verlichten, of bij complicaties zoals ernstige ontsteking of vernauwing van de slokdarm.

Bij een operatie zal de maag naar beneden in de buikholte worden getrokken en wordt eerst de eventueel bestaande middenrifbeuk hersteld. Daarna wordt er vaak een laparoscopische ‘Toupet fundoplicatie’ uitgevoerd. Hierbij wordt een zogenaamde manchet, ofwel plooiing van de maag, driekwart rondom de maag-slokdarm-overgang gemaakt. Op deze manier ontstaat er een afsluiting waardoor het terugstromen van maag- en galsappen, wat reflux wordt genoemd, kan worden voorkomen. Deze manchet laat natuurlijk wel toe dat het voedsel van de slokdarm in de maag komt.

De chirurg kan een kleine camera en speciaal chirurgisch gereedschap inbrengen via verschillende kleine incisies in de buik. De operatie wordt vervolgens uitgevoerd terwijl de chirurg beelden van binnenuit je lichaam bekijkt die op een monitor worden weergegeven. Dit staat bekend als laparoscopische chirurgie. Een laparoscopische operatie wordt in de volksmond ook wel een ‘kijkoperatie’ genoemd. Soms wordt een operatie uitgevoerd met een enkele incisie in de borstwand (thoracotomie). Hierbij maakt de arts aan de zijkant tussen de ribben een ingang.

Leefstijlveranderingen en huismiddeltjes (zelfzorg)

Je kunt een middenrifbreuk niet natuurlijk genezen, maar door een aantal leefstijlveranderingen aan te brengen, kunnen de klachten vaak onder controle worden gehouden. De volgende zelfzorgmaatregelen kunnen hierbij helpen:

• Eet gedurende de dag meerdere kleinere maaltijden in plaats van een aantal grote maaltijden.
• Vermijd voedsel dat brandend maagzuur veroorzaakt, zoals vet of gefrituurd voedsel, tomatensaus, alcohol, chocolade, munt, knoflook, ui en cafeïne.
• Ga niet liggen na een maaltijd en eet niet laat op de dag nog een flinke maaltijd.
• Eet minstens twee tot drie uur voor het slapen gaan niets meer.
• Streef naar een gezond gewicht.
• Stop met roken.
• Verhoog het hoofdeinde van je bed met ongeveer 15 centimeter.
• Eet niet liggend of halfliggend, maar zit rechtop op een rechte stoel als je eet.
• Vermijd strak zittende kleding of een te strakke broekriem.
• Vermijd overmatige stress, aangezien dit van invloed is op je maag en de zuurproductie kan verhogen.

Complicaties

Mogelijke complicaties kunnen optreden als er langdurig maagzuur in de slokdarm terugvloeit, wat in sommige gevallen voorkomt. Complicaties kunnen bestaan uit:

Slokdarmontsteking

Een slokdarmontsteking of oesofagitis is een ontsteking van het slijmvlies van de slokdarm, hetgeen wordt veroorzaakt door het maagzuur dat er door reflux tegenaan komt. Dit kan meestal worden behandeld met protonpompremmers (PPI’s).

Aanhoudende hoest

Soms kan de zure reflux toenemen en het strottenhoofd aantasten en een chronische kriebelhoest veroorzaken. Dit kan ook met succes worden behandeld met antirefluxmedicijnen.

Vernauwde slokdarm

Een ernstige en langdurige ontsteking kan littekens en vernauwing van het onderste deel van de slokdarm veroorzaken. Dit staat bekend als een vernauwde slokdarm of slokdarmstrictuur.

Volvulus van de maag

Een volvulus van de maag is een abnormale verdraaiing van dit orgaan. Dit is een zeldzame complicatie die kan optreden bij een para-oesofageale hernia.

Barrett-slokdarm

Een Barrett-slokdarm duidt op een aandoening van het onderste deel van de slokdarm waarbij het slijmvlies is veranderd. De veranderde cellen zijn vatbaarder dan normaal om kwaadaardig te worden. Ongeveer 1 op de 20 mannen en 1 op de 33 vrouwen met Barrett-slokdarm ontwikkelen slokdarmkanker.

Slokdarmkanker

Het risico op het ontwikkelen van slokdarmkanker is licht verhoogd in vergelijking met het normale risico als je langdurig last hebt van zure reflux. Dit kleine verhoogde risico is nog iets hoger bij mensen met reflux die een middenrifbreuk hebben. Dit komt omdat refluxproblemen gemiddeld ernstiger zijn bij mensen met een middenrifbreuk in vergelijking met mensen die dit euvel niet hebben.

Prognose

De vooruitzichten van ene middenrifbreuk zijn over het algemeen uitstekend. De meeste mensen met een middenrifbreuk hebben weinig of geen symptomen. Eventuele symptomen worden meestal onder controle gehouden met medicijnen of een operatieve ingreep.

Preventie

Het is moeilijk om een middenrifbreuk te voorkomen. Je kunt het risico echter verminderen door een gezond gewicht te behouden en niet te roken. Om een ​​middenrifbreuk te voorkomen die gepaard gaat met verhoogde buikdruk, moet je activiteiten vermijden die buikbelasting veroorzaken, in het bijzonder zwaar tillen. Vermijd ook om te persen bij het poepen. Raadpleeg je huisarts als je regelmatig last heb van obstipatie of verstopping. Hij kan ontlastingverzachtende middelen voorschrijven of adviezen geven om je dieet aan te passen, zoals meer vezelrijk voedsel eten. De huisarts kan bijvoorbeeld macrogol voorschrijven. Dit middel houdt water in de darm vast, waardoor je poep zachter wordt. Hierdoor kun je makkelijker naar het toilet.

Geraadpleegde literatuur

• Alrijne. Toupet fundoplicatie. https://www.alrijne.nl/aandoeningen-behandelingen/behandelingen/toupet-fundoplicatie (ingezien op 21-8-2023)
• Dr. J.A.H. Eekhof, dr. A. Knuistingh Neven, dr. W. Opstelten: Kleine kwalen in de huisartspraktijk, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, vijfde geheel herziene druk, 2010.
• Dr. Jannes J.E. van Everdingen (hoofdredactie): Het medisch handboek; Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, vijfde volledig herziene druk 2006.
• Prof. dr. C.J.H. van de Velde e.a. (red.). Oncologie. Bohn Stafleu van Loghum, achtste herziene druk, Houten, 2011.
• Prof. dr. R.O.B. Gans, prof. dr. P.E.Y. Van Schil, prof. dr. J.P. Vandenbroucke, prof. dr. C. van Weel (hoofdred.). Codex Medicus. Reed Business, Amsterdam, 13e geheel herziene en opnieuw bewerkte druk, 2009, tweede en derde oplage 2010 en 2012.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een middenrifbreuk, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.