Pijn in bovenbuik midden, rechts of links: oorzaken

Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman

Het bovenste deel van je buik, dat onder je ribbenkast zit, staat bekend als de bovenbuik. Pijn in de bovenbuik wordt ook wel epigastrische pijn genoemd. Je alvleesklier ligt in dit gebied, evenals delen van je dunne darm, maag en lever. Pijn of ongemak onder je ribben in dit deel van de bovenbuik wordt epigastrische pijn genoemd. Naast de epigastrische pijn kun je ook enkele andere symptomen krijgen, waaronder brandend maagzuur (indigestie), een opgeblazen gevoel in de maag en overmatig gasvorming.

Pijn in de bovenbuik

Elke vorm van pijn of ongemak die optreedt in het gebied van de ribbenboog tot de navel wordt ongemak van de bovenbuik genoemd. De bovenbuik is verdeeld in drie secties: de rechter bovenbuik, de centrale bovenbuik (het midden) en de linker bovenbuik. Pijn die optreedt in een bepaald deel van de bovenbuik kan wijzen op ziekten van verschillende organen. Pijn in de centrale bovenbuik komt minder vaak voor dan klachten in de rechter bovenbuik, maar het vereist wel een dringende diagnose door een arts. In de meeste gevallen wordt deze pijn veroorzaakt door ziekten van de maag, die in dit gebied gelokaliseerd is, of door abnormale veranderingen in de alvleesklier.

Veelvoorkomende oorzaken van epigastrische pijn

Vanwege de organen die zich in het epigastrische gebied bevinden, wordt pijn in de bovenbuik vaak veroorzaakt door de volgende factoren:

Alvleesklierontsteking (pancreatitis)

De alvleesklier of pancreas produceert  pancreassap (spijsverteringsenzymen) dat via kleine afvoerbuisjes die samenkomen tot één grote afvoerbuis (pancreasbuis) wordt afgevoerd naar de twaalfvingerige darm.  Deze enzymen helpen bij het verteren van voedsel. De alvleesklier produceert tevens twee hormonen die belangrijk zijn voor de stofwisseling van suikers en koolhydraten, namelijk glucagon en insuline.

Deze spijsverteringsenzymen verlaten de pancreas en worden actief in de dunne darm. Als de enzymen actief worden in de pancreas, kunnen ze alvleesklierontsteking veroorzaken, die medisch bekend staat als pancreatitis. Acute en hevige buikpijn is de meest kenmerkende klacht bij acute pancreatitis. De pijn kan uitstralen naar je rug (rugpijn), je zij (flankpijn) en de schouders (schouderpijn). Tevens kun je last krijgen van verminderde eetlust, misselijkheid en braken. Koorts en een versnelde ademhaling kunnen ook optreden. Na een maaltijd verergeren de klachten vaak.

Galstenen

De galblaas is een klein peervormig orgaan aan de rechterkant van je buik onder en achter de lever. De galblaas slaat gal op die vrijkomt in de dunne darm wanneer je eet. Gal breekt de vetten af ​​in het voedsel. Wanneer de galbestanddelen uit balans raken, kunnen zich galstenen vormen. Galstenen kunnen vast komen te zitten in de opening van de galblaas. Dit kan dit ernstige epigastrische pijn veroorzaken. Dit kan gepaard gaan met geelzucht en koorts. Als de galstenen in de alvleesklier terechtkomen, kan er een alvleesklierontsteking optreden.

Maagzweer

Een maagzweer is een zweer die in het maagslijmvlies voorkomt of na de uitgang van de maag, in het eerste stukje darm na de maag (de twaalfvingerige darm). Deze zweren treden op als gevolg van een onbalans van spijsverteringsvloeistoffen in de maag of dunne darm. Naast het veroorzaken van bovenbuikpijn, kunnen er andere symptomen optreden, zoals dyspepsie (indigestie), brandend maagzuur, misselijkheid,  teerachtige zwarte ontlasting of het braken van bloed.

Maagslijmvliesontsteking (gastritis)

Maagslijmvliesontsteking of gastritis is een ontsteking of irritatie van het maagslijmvlies. Overmatig alcoholgebruik, chronisch braken, stress of het regelmatig gebruik van NSAID’s kunnen gastritis veroorzaken. Naast pijn in de bovenbuik zijn andere symptomen een opgeblazen gevoel, braken, misselijkheid, indigestie, verlies van eetlust en bloed overgeven.

Andere oorzaken van bovenbuikpijn

Oorzaken die niet verband houden met de organen in het epigastrische gebied zijn onder meer:

Gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ)

Als maagzuur terugstroomt van de maag naar de slokdarm, wordt dit zure reflux genoemd. Dit zuur kan dan de slokdarmwand irriteren, wat pijn in de bovenbuik of epigastrische pijn veroorzaakt, resulterend in GORZ. Gastro-oesofageale reflux betekent simpelweg het terugkomen van de maaginhoud in de slokdarm en soms in de keel. Andere klachten zijn onder meer een branderig gevoel op de borst na het eten, dat ’s nachts erger kan zijn, pijn op de borst, moeite met slikken en oprispingen van voedsel.

Gastro-enteritis (buikgriep)

Gastro-enteritis of buikgriep ontstaat meestal door een virus, soms door een bacterie. Klachten zijn diarree, misselijkheid, overgeven en buikpijn. Soms treedt er ook koorts op.

Wie loopt er risico op pijn in de bovenbuik?

Risicofactoren voor epigastrische pijn zijn onder meer een voorgeschiedenis van maagzweren, regelmatige inname van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), waaronder aspirine, zwaar alcoholgebruik en te veel en/of te vet eten.

Zelfzorg

Medicijnen

De volgende middelen kunnen helpen, afhankelijk van de oorzaak van pijn in de bovenbuik:

• Antacida ofwel maagzuurremmers neutraliseren het maagzuur. Hierdoor stijgt de pH in de maag.
• Zuurblokkers (H2-blokkers of H2-antagonisten) verminderen de zuurproductie. je kan hierbij denken aan de volgende middelen:
  • cimetidine (merknaam: Tagamet)
  • famotidine (merknaam: Pepcid)
  • nizatidine (merknaam: Axid)
  • ranitidine (merknaam: Zantac)
  • roxatidine (merknaam: Roxit)
• Maagzuurremmers zoals omeprazol , esomeprazol , pantoprazol , lansoprazol of rabeprazol. Deze medicijnen heten protonpompremmers of PPI’s. (PPI’s) verminderen de zuurproductie op een andere manier dan de blokkers. Je zult merken dat ze beter werken, maar het kan iets langer duren voordat ze effect hebben.
• Neem geen NSAID’s zoals ibuprofen of naproxen. Aspirine kan ook problemen veroorzaken, maar als je het gebruikt vanwege je hart of om andere medische redenen, neem dan eerst contact op met je huisarts voordat je ermee stopt.

Voeding en andere maatregelen

de volgende maatregelen kunnen refluxklachten tegengaan:

• Als bepaalde voedingsmiddelen de pijn in de bovenbuik lijken te veroorzaken, vermijd deze dan.
• Eet zoveel mogelijk groente, fruit en onbewerkte voedingsmiddelen.
• Beperk of vermijd vet, gefrituurd en gekruid voedsel, evenals koffie, chocolade, pepermunt en voedsel met een hoog zuurgehalte zoals tomaten en citrusvruchten en sappen (sinaasappel, grapefruit, citroen).
• Eet langzaam en kauw goed.
• Drink geen alcohol. Alcohol kan de maagwand irriteren.
• Gebruik geen cafeïne.
• Niet roken of stoppen met roken.
• Probeer kleinere maaltijden te eten met tussendoortjes.
• Eet geen grote maaltijden voor het slapengaan.
• zorg voor een lege maag 2 tot 3 uur voordat je gaat liggen.
• Zorg voor een gezond gewicht. Overgewicht veroorzaakt terugvloei van maagzuur door druk op de maag.
• Hoogstand van het hoofdeinde van het bed kan ook helpen. Nachtelijke terugvloei van zuur wordt vermeden door het hoofdeinde van het bed te verhogen.

Wanneer contact met een arts opnemen?

Bel onmiddellijk je huisarts of de avond- of weekendarts als een van de volgende situaties zich voordoet (naast pijn in de bovenbuik):

• Maagpijn verergert of verplaatst zich naar rechtsonder in de buik.
• Je krijgt last van pijn op de borst.
• Pijn in de bovenbuik verergert of breidt zich uit naar de borst, rug, nek, schouder of arm.
• Frequent braken.
• Bloed in de ontlasting of braaksel.
• Je zwak of duizelig voelen, flauwvallen of moeite hebben met ademhalen.
• Koorts.
• Gezwollen buik.
• Verergerende symptomen of nieuwe symptomen.

Behandeling van pijn in de bovenbuik

Behandeling voor pijn in de bovenbuik is afhankelijk van de oorzaak. Als de pijn die je ervaart het gevolg is van je dieet of te veel en/of te vet eten, kan de arts je aanraden je dieet of algehele leefstijl te veranderen. Dit kan betekenen dat je moet afvallen, dagelijks moet bewegen en gezonder voedsel eet. Het eten van voedsel zoals gember en het nemen van vitamine B-supplementen kan symptomen zoals misselijkheid en overgeven helpen verlichten.

Als de pijn het gevolg is van het nemen van bepaalde medicijnen, zoals NSAID’s, dan kan de arts je aanraden om te stoppen met het gebruik van deze medicijnen en je helpen een andere manier te vinden om pijn onder controle te krijgen. Ook kan de arts antacida of zelfs zuurremmende geneesmiddelen aanbevelen om de pijn te verlichten. Een maagzweer wordt behandeld met maagzuurremmende medicatie.

Bij een acute alvleesklierontsteking word je meestal opgenomen in het ziekenhuis.

De meest effectieve behandeling bij galstenen is het verwijderen van de galblaas middels een operatie. Dit staat bekend als ‘cholecystectomie’. Dat kan op twee manieren plaatsvinden:

• met een kijkoperatie (een laparoscopische galblaasoperatie)
• een klassieke galblaasoperatie, waarbij een grotere snede in de buik wordt gemaakt

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over pijn in de bovenbuik, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.