Milt: functie, taken en ligging

Last Updated on 1 februari 2024 by M.G. Sulman

De milt is een vuistgroot orgaan. Het heeft de vorm van een koffieboon. Je hebt één milt. Deze ligt niet rechts, maar links in je lichaam. Namelijk linksboven in de buikholte, tussen lever en maag, vlak onder de ribbenboog. De milt heeft een belangrijke functie, het zorgt voor goede afweer tegen bacteriën. Het orgaan heeft verschillende taken. De milt maak bijvoorbeeld antistoffen tegen bepaalde bacteriën, maar het verwijdert ook oude of abnormale rode bloedcellen.

Milt
Ligging van de milt in het lichaam / Bron: Decade3d/Schutterstock.com

Ligging van de milt

De milt bevindt zich in de linkerbovenbuik, onder het middenrif en achter de maag. De volgende organen liggen in de buurt van dit orgaantje:

  • Maag: De milt ligt in de linkerbovenbuik, achter de maag.
  • Linkernier: De linkernier bevindt zich aan de linkerzijde van de buikholte en in de buurt van de milt
  • Alvleesklier: De milt grenst aan de alvleesklier of pancreas, die ook in de linkerbovenbuik gelokaliseerd is.
  • Dikke darm: Het opstijgende deel (colon ascendens) van d edikke darm, dat is het gedeelte dat vanaf de dunne darm in de rechter buikhelft naar boven loopt, ligt in de buurt van de milt.

Wat is de milt?

Je milt is een klein orgaan, gelegen linksboven in de buik, achter de maag en vlakbij het middenrif. Bij volwassenen is de milt ongeveer zo groot als een avocado. Het orgaantje maakt deel uit van je lymfestelsel.  Je lymfestelsel is een heel belangrijk onderdeel van je immuunsysteem of afweersysteem. Hiermee wordt het verdedigingssysteem van je lichaam tegen ziekte bedoeld. De milt vervult verschillende taken om je lichaam gezond te houden.

Veel verschillende aandoeningen, ziekten en verwondingen zijn van invloed op het functioneren van je milt. Er zijn diverse miltaandoeningen. Indien nodig kan een chirurg de milt verwijderen tijdens een procedure die splenectomie (miltverwijdering) wordt genoemd. Zonder milt loop je wel een grotere kans op levensbedreigende infecties.

Een medische 3D-animatie van de milt en ligging van de milt / Bron: Wikimedia Commons

Functie en taken van de milt

Afweer tegen bacteriën

De milt is een belangrijk orgaan dat zorgt voor een goede afweer tegen bacteriën. Dit kleine orgaan doet verbazingwekkende dingen: je hele bloedvolume – tot zes liter bij een volwassene – wordt honderden keren per dag door de milt gepompt. Niet zonder reden: de milt speelt, net als de lever en de nieren, een belangrijke rol bij het reinigen van het bloed. In tegenstelling tot je lever en nieren is de milt echter geen vitaal orgaan. Als je milt operatief verwijderd moet worden, kun je zonder grote beperkingen verder leven. Het niet hebben van een milt heeft echter vaak merkbare gevolgen voor het functioneren van de afweer van het lichaam.

Rode en witte pulpa

Maar wat doet de milt precies? De rode en witte pulpa spelen de beslissende rol bij de taken van de milt. Het orgaan bevat twee soorten weefsel:

  • rode pulpa, wat afval uit het bloed haalt; en
  • witte pulpa, wat meehelpt om virussen en bacteriën uit te schakelen

Functie van de milt in de bloedsomloop

Welke functie heeft de milt. Dit orgaan heeft de volgende taken:

Bloedvorming

In de prenatale fase en de eerste zes levensjaren is de milt betrokken bij de bloedvorming voordat deze functie volledig wordt overgedragen naar het beenmerg.

Bloedzuivering

Niet-functionerende en oude erytrocyten (rode bloedcellen), bacteriën, tumorcellen en kleine bloedstolsels worden uit het bloed gefilterd en afgebroken in de milt. De macrofagen (type van wit bloedlichaampje) zorgen vervolgens voor hun verwijdering. De milt deelt deze taak met de lever en het beenmerg.

Bloedopslag

De milt heeft constant een bepaalde hoeveelheid bloed in opslag. Het is derhalve in staat om rode bloedcellen, bloedplaatjes (trombocyten) en lymfocyten in het lichaam af te geven wanneer dat nodig is.

Immuunsysteem

De milt is een van de secundaire lymfatische organen. Om die reden vormt het een ​​belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. Naast macrofagen worden in de milt ook lymfocyten (T-cellen) gevormd. Deze worden vervolgens afgezet met de zogenaamde dendritische cellen rond de fijne bloedvaten in het miltweefsel. Daar vormen ze samen met de B-cellen de witte pulpa. Als de dendritische cellen verdachte deeltjes in het bloed ontdekken, presenteren ze deze aan de T-cellen, die op hun beurt de antilichaam-producerende B-cellen activeren. Eenmaal gemarkeerd met antilichamen, zijn de vreemde stoffen gemakkelijk door de macrofagen te herkennen en te vernietigen.

Een dendritische cel / Bron: Wikimedia Commons

Miltaandoeningen

Er zijn verschillende miltaandoeningen, waaronder de volgende:

Vergrote milt (splenomegalie)

Een vergrote milt wordt meestal veroorzaakt door klierkoorts (ziekte van Pfeiffer), een leverziekte, bloedkanker (lymfoom en leukemie) of andere aandoeningen.

Gescheurde milt (miltruptuur)

De milt is kwetsbaar voor verwondingen. Een gescheurde milt kan ernstige levensbedreigende interne bloedingen veroorzaken. Het is een levensbedreigende noodsituatie. Een milt kan onmiddellijk na een verwonding scheuren, of in sommige gevallen pas dagen of weken na een verwonding.

CT-scan van een gescheurde milt (miltruptuur) / Bron: Wikimedia Commons

Miltinfarct

Een miltinfarct treedt op als een gevolg van blokkering of gebrek aan een goede bloedcirculatie in de milt. Kenmerkende verschijnselen zijn pijn in de linkerbovenbuik vaak uitstralend naar de linkerschouder.

Miltinfarct, zichtbaar op een CT-scan / Bron: Wikimedia Commons

Sikkelcelziekte

Sikkelcelziekte is een ernstige en erfelijke vorm van chronische bloedarmoede. Bij deze erfelijke vorm van bloedarmoede blokkeren abnormale rode bloedcellen de bloedstroom. Dit kan leiden tot orgaanschade, waaronder schade aan de milt.

Trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes)

Er wordt van een tekort aan bloedplaatjes gesproken als het aantal bloedplaatjes in je bloed lager is dan 150 x 109/l. De medische benaming hiervan is trombocytopenie. Een vergrote milt slaat soms een te groot aantal bloedplaatjes in het lichaam op. Splenomegalie kan ertoe leiden dat er veel te weinig bloedplaatjes in de bloedbaan circuleren.

Accessoire milt (extra milt)

Grofweg 10% van de mensen heeft een kleine extra milt, soms meerdere. Dit fenomeen staat bekend als ‘accessoire milt’ of ‘bijmilt’. Dit veroorzaakt normaliter geen problemen en wordt als normaal beschouwd.

CT-scan van een accessoire milt of bijmilt (in het midden van de afbeelding) tussen de milt en de linkernier / Bron: Wikimedia Commons

Oorzaken van miltziekten

De volgende oorzaken kunnen achter een miltziekte zitten:

Ziekten van andere organen

De poortader is het bloedvat dat de lever met de bloedvaten van de darmen, milt, alvleesklier en galblaas verbindt. Als de bloedstroom in de poortader naar de gal wordt belemmerd door bijvoorbeeld hartfalen of levercirrose, dan hoopt het bloed zich op in de milt. Hierdoor wordt de milt groter.

Infecties

Sommige virussen en bacteriën veroorzaken ernstige infectieziekten zoals malaria, tuberculose (tbc) of klierkoorts. Wanneer het lichaam deze ziekteverwekkers bestrijdt, kan de milt opzwellen.

Auto-immuunziekten

Systemische auto-immuunziekten zoals lupus erythematosus, sarcoïdose of reumatoïde artritis kunnen ook het miltweefsel aantasten en miltvergroting (splenomegalie) veroorzaken. Omgekeerd kunnen orgaanspecifieke auto-immuunziekten van het maagdarmkanaal, zoals coeliakie (glutenintolerantie) of colitis ulcerosa, resulteren in een krimp van de milt. Waarom dit gebeurt is anno 2024 nog niet duidelijk.

Kanker

Wanneer een tumor het miltweefsel binnendringt, kan de milt vergroot raken. Bij buikpalpatie wordt dan een massa/vergrote milt gevoeld.

Bloedziekten

Als er zich te veel rode bloedcellen (erytrocyten) ophopen in de milt als gevolg van overproductie van het beenmerg of een veranderde structuur van de rode bloedcellen, dan neemt de milt in volume toe. Naast aangeboren afwijkingen zoals thalassemie en sikkelcelanemie of de zeer zeldzame myelofibrose, kunnen kankers van het hematopoëtische systeem, ook pathologische weefselveranderingen veroorzaken. Bijvoorbeeld leukemie en lymfoom.

Onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Sommige miltproblemen, zoals een vergrote milt, kunnen worden opgespoord door een lichamelijk onderzoek dat door de arts wordt uitgevoerd. Bij lichamelijk onderzoek kan de arts een flink vergrote milt voelen bij palpatie van de buik. Er wordt dan door de arts een gladde zwelling links in de buik gevoeld.

Beeldvormend onderzoek

De arts kan ook een echografie of CT-scan uitvoeren om de grootte van de milt te beoordelen. Een MRI-scan kan ook tumoren en cysten detecteren, of kan worden gebruikt om de bloedstroom door de milt te controleren.

Bloedonderzoek

Een bloedtest kan ook worden gebruikt om de leverfunctie te onderzoeken (verhoogde leverwaarden). Of om te bepalen of je te hoge niveaus van witte bloedcellen in je lichaam hebt, wat op een infectie kan duiden.

Behandeling van miltklachten

Behandeling hangt uiteraard af van de oorzaak van de miltklachten. Er zijn veel behandelingsopties beschikbaar zijn voor miltproblemen, waaronder:

Waakzaam wachten

De arts kan voorstellen om gecontroleerd af te wachten of de problemen met de milt vanzelf verdwijnen. De arts kan aanbevelen om je toestand binnen een paar maanden opnieuw te onderzoeken, of eerder als je last krijgt van klachten.

Medicijnen

Bepaalde medicijnen, zoals antibiotica, kunnen worden gebruikt om een onderliggende infectie te behandelen die een vergrote milt kan veroorzaken.

Veranderingen in voeding en levensstijl

Het aanbrengen van wijzigingen in je dieet en leefstijl kan helpen bij het verbeteren van bepaalde aandoeningen die miltproblemen kunnen veroorzaken, zoals levercirrose of reumatoïde artritis. Over het algemeen houdt dit in dat je gezond en gevarieerd eet, de inname van natrium beperkt en regelmatig aan lichaamsbeweging doet.

Chirurgie

In ernstige gevallen kan miltverwijdering (splenectomie) nodig zijn, vooral als de vergrote milt ernstige complicaties veroorzaakt of andere behandelingsopties beperkt zijn.

Preventie

Er zijn ook verschillende manieren om een ​​vergrote milt te voorkomen, bijvoorbeeld door infecties of verwondingen te vermijden die de milt zouden kunnen beschadigen. Bijvoorbeeld:

  • Deel geen persoonlijke spullen zoals bestek, tandenborstels of bekers met andere mensen. Gebruik je eigen bestek, borden, bekers en glazen.
  • Bij contactsporten is het belangrijk om goede sportkleding te dragen om je milt en andere organen te beschermen tegen letsel.
  • Drink geen alcohol of drink zeer matig alcohol om je lever te beschermen en levercirrose te voorkomen.
  • Draag een veiligheidsgordel wanneer je autorijdt.

Kun je zonder milt leven?

Je milt is een zeer nuttig orgaan, maar het is niet essentieel. De lever is dat bijvoorbeeld wel. Soms moet de milt van iemand operatief worden verwijderd. Dit kan zijn omdat de milt gewond is geraakt. Andere delen van je lichaam, zoals je lymfeklieren en je lever, kunnen veel van de functies van je milt overnemen.

Aangezien de milt zo belangrijk is voor je immuunsysteem, ben je zonder milt kwetsbaarder voor infecties. Daarom kan je arts je aanraden om extra voorzorgsmaatregelen te nemen, zoals vaccinaties, nadat je milt is verwijderd. Je krijgt ook orale antibiotica voorgeschreven om dagelijks in te nemen; dit is een andere manier om infecties te voorkomen. Na een miltverwijdering krijg je in principe 2 jaar lang dagelijks antibiotica (feniticilline) als voorzorgsmaatregel om je te beschermen tegen infecties.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over je milt, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.