Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
Wanneer je leverenzymen verhoogd zijn, spreekt men van verhoogde leverwaarden. Dit betekent dit dat er schade is aangericht aan je lever. Hoge leverenzymwaarden kunnen tijdelijk zijn, of ze kunnen een teken zijn van een onderliggende aandoening zoals hepatitis of een andere leverziekte. Bepaalde medicijnen kunnen ook verhoogde leverwaarden veroorzaken.
Wat zijn leverenzymen?
Uitleg en betekenis
Leverenzymen zijn eiwitten die chemische reacties in je lichaam versnellen. Het gaat hierbij om het produceren van gal en stoffen die nodig zijn voor de bloedstolling. Maar ook stoffen die nodig zijn het afbreken van voedsel en gifstoffen en het bestrijden van infecties. Veel voorkomende leverenzymen zijn:
- ALAT (Alanine-Amino-Transferase)
- ASAT (Aspartaat-Amino-Transferase)
- LDH (melkzuurdehydrogenase)
Als levercellen beschadigd zijn, lekken er enzymen weg uit de lever. Het resultaat is een verhoogd gehalte van deze enzymen in het bloed. Dus verhoogde leverwaarden.
ALAT (Alanine-Amino-Transferase)
Dit is een enzym dat voornamelijk in de lever aanwezig is. Verhoogde ALAT-waarden duiden meestal op leverbeschadiging of leverziekte, zoals leverontsteking (hepatitis) of leververvetting. ’t Kan ook verhoogd zijn bij alcoholmisbruik, levercirrose, leverkanker of bij het gebruik van bepaalde medicijnen.
ASAT (Aspartaat-Amino-Transferase)
Dit enzym is met name in de lever en spieren aanwezig. Verhoogde ASAT-waarden kunnen duiden op leverschade, leverziekte, spierschade of hartproblemen, zoals een hartinfarct. Het kan echter ook verhoogd zijn bij alcoholmisbruik, levercirrose, hepatitis of bepaalde medicijnen.
LDH (Melkzuurdehydrogenase)
Dit is een enzym dat in veel weefsels in het lichaam voorkomt, waaronder het hart, de lever, de spieren en de rode bloedcellen. Verhoogde LDH-waarden wijzen op weefselbeschadiging, ontsteking, infectie, bloedarmoede, hartinfarct, leverziekte, spierschade of kanker. Het is dus niet specifiek voor een bepaalde aandoening. Verdere onderzoeken zijn daarom vaak nodig om de onderliggende oorzaak te achterhalen.
Waarom worden je leverwaarden onderzocht?
Je huisarts of behandelend arts kan je leverwaarden controleren met een leverfunctietest. Dit is een soort bloedonderzoek. Dit kan worden aangevraagd als je risico loopt op leverschade of -ziekte of als je symptomen van leverschade hebt.
Oorzaken van verhoogde leverwaarden
Er zijn tal van factoren die kunnen leiden tot een leveraandoening. Het kan erfelijk zijn, of veroorzaakt worden door factoren die de lever beschadigen. denk hierbij aan virussen (bijvoorbeeld het hepatitis C-virus), gifstoffen, geneesmiddelen, alcoholmisbruik of auto-immuunaandoeningen. Alle stoffen die je binnenkrijgt via je eten en drinken of door het te slikken (medicijnen), komen langs de lever. Het werkt als een filter dat is ingebouwd tussen het spijsverteringskanaal en de rest van de bloedsomloop. De lever pikt alles wat niet goed is voor je lichaam eruit en zet het om in onschadelijke stoffen.
Voeding
Wie voornamelijk voedingsmiddelen eet met een hoog vetgehalte, dierlijke eiwitten, lege koolhydraten (dus koolhydraten met geen of weinig voedingsvezels) zoals witte bloem, veel snoep en (zwaar) bewerkte voedingsmiddelen, riskeert hoge leverwaarden en een leververvetting. Te veel fructose, een enkelvoudige koolhydraat dat in veel industrieel geproduceerde voedingsmiddelen zit, heeft ook een negatief effect op je lichaam. Suikerbommen zoals mueslirepen en vruchtensappen overweldigen de lever en kunnen snel worden opgeslagen als vet. Mensen eten gemiddeld 120 gram vet per dag, dat is het dubbele van wat als gezond beschouwd wordt.
Stress
De lever kan ook lijden onder aanhoudende stress. Psychische stress zet je lever onder druk. De afgifte van het stresshormoon cortisol is van invloed op je hele lichaamssysteem en bevordert de vetopslag in de lever.
Alcohol
Als je lange tijd veel alcohol drinkt, kan de lever ziek worden. Door de alcohol raakt je lever beschadigd. De vetstofwisseling in de lever raakt erdoor verstoord. Het gevolg is dat er zich vet ophoopt in de levercellen (vetstapeling). Dit is leververvetting en is omkeerbaar door te stoppen met drinken. Wanneer de levercellen door alcoholgebruik beschadigd worden, kan er een ontsteking ontstaan. Dit noemt men alcoholische hepatitis. Vaak gaat deze aandoening aan levercirrose vooraf.
Medicatie
Medicijnen worden ook via de lever afgebroken. Leverschade door geneesmiddelen is de belangrijkste oorzaak van levensbedreigend acuut leverfalen in Nederland. Dit kan optreden als je bijvoorbeeld te veel van een bepaald medicijn neemt, bijvoorbeeld paracetamol. Leverbeschadiging door geneesmiddelen komt vaak doordat iemand niet tegen een specifiek geneesmiddel kan, bijvoorbeeld door allergie of door de stofwisseling; de lever zet het medicijn bijvoorbeeld om in een giftige stof.
Aandoening van de galblaas of galwegen
De gal en de lever vormen een organisatorische eenheid. De lever produceert tot wel één liter gal per dag, wat nodig is voor een goede vetvertering. Bij vet voedsel en veel alcohol moet de lever aanzienlijk meer van deze spijsverteringsafscheiding produceren. Te veel ervan leidt tot galsteenvorming.
Genetische factoren
Door een genetische verandering kunnen bepaalde bloedwaarden blijvend licht verhoogd zijn, zonder enige symptomen of stoornissen. Daarom worden afwijkende waarden altijd beschouwd vanuit je medische situatie en voorgeschiedenis.
Virale infecties
Verschillende hepatitisvirussen (A tot E) veroorzaken leverontsteking en zorgen zo voor een verhoging van de leverwaarden. Ze kunnen worden overgedragen via poep, lichaamsvloeistoffen en voedsel. Hoewel de meeste infecties meestal vanzelf genezen, blijven sommige permanent en moeten ze worden behandeld.
Levercirrose
Levercirrose is het eindstadium van een chronische leverziekte. Het wordt beschouwd als een onomkeerbaar proces, dat vaak wordt voorafgegaan door jarenlange klachten. De levercellen sterven af en worden vervangen door bindweefsel dat de taken van de lever niet kan uitvoeren. Deze functionele beperking van de lever leidt tot aanzienlijke stofwisselings-, bloedstollings- en hormonale stoornissen, omdat toxines niet voldoende kunnen worden afgebroken.
Verhoogde lever- en aanverwante waarden in vogelvlucht
Dit is een schematische en sterk vereenvoudigde weergave van verhoogde leverwaarden:
- Verhoogde ASAT (Aspartaataminotransferase) en ALAT (Alanineaminotransferase):
- Mogelijke oorzaken: Leverontsteking (hepatitis), leververvetting, alcoholmisbruik, levercirrose, leverkanker, leverbeschadiging door medicijnen of toxines.
- Verhoogde AF (Alkalische fosfatase):
- Mogelijke oorzaken: Galwegobstructie (bijvoorbeeld galstenen), leverbeschadiging, botafwijkingen, bepaalde medicijnen, zwangerschap.
- Verhoogd GGT (Gamma-glutamyltransferase):
- Mogelijke oorzaken: Alcoholmisbruik, leverziekten (zoals levercirrose, hepatitis), galwegobstructie, bepaalde medicijnen.
- Verhoogd bilirubine:
- Mogelijke oorzaken: Leverziekte (bijvoorbeeld hepatitis, levercirrose), galwegobstructie, hemolytische anemie (versnelde afbraak van rode bloedcellen), galstenen.
ALP staat voor Alkalische fosfatase. Dit is een enzym dat voornamelijk aanwezig is in de lever, botten, galwegen en andere weefsels. Het speelt een rol bij de afbraak van bepaalde stoffen in het lichaam. Een meting van de ALP-waarden in het bloed ksn zinvol zijn bij het diagnosticeren van lever- en botgerelateerde aandoeningen.
GGT staat voor Gamma-glutamyltransferase, een enzym dat betrokken is bij de afbraak en synthese van stoffen in het lichaam, met name in de lever. GGT wordt voornamelijk aangetroffen in de lever, galwegen, nieren en alvleesklier. Het meten van de GGT-waarden in het bloed kan helpen bij het opsporen van leverziekten, galwegobstructie en alcoholmisbruik. Verhoogde GGT-waarden kunnen ook wijzen op andere aandoeningen, maar ze zijn vaak geassocieerd met levergerelateerde problemen.
Bilirubine is de geelrode pigmentstof die ontstaat uit de afsbraak van rode bloedcellen in de lever. Verhoogde bilirubinewaarden in het bloed wijzen op leverziekten, galwegobstructie of andere aandoeningen. Geelzucht (gele ogen en huid) is een veelvoorkomend symptoom. Meten van bilirubinewaarden helpt bij beoordeling van leverfunctie en identificeren van onderliggende gezondheidsproblemen.
Risicofactoren
Risicofactoren voor verhoogde leverwaarden zijn onder meer:
- alcoholmisbruik
- bepaalde medicijnen, kruiden- en vitaminesupplementen
- diabetes
- familiegeschiedenis van leverziekte
- hepatitis of blootstelling aan hepatitis
Symptomen van verhoogde leverwaarden
Er zijn enkele aspecifieke symptomen:
- vermoeidheid
- concentratieproblemen
- verlies van eetlust
- jeuk
Er zijn echter ook enkele symptomen die duidelijker wijzen op verhoogde waarden en leverschade. Dit zijn pijn in de rechter bovenbuik, bleke, kleikleurige ontlasting en bierbruine urine. Vooral gelige verkleuring van de huid en ogen (geelzicht) is een zeer sterke aanwijzing voor een leverziekte.
Behandeling van te hoge leverwaarden
Grofweg één op de drie personen met verhoogde leverwaarden zal na twee tot vier weken were normale waarden hebben. Als de waarden evenwel hoog blijven, kan de arts meer bloedonderzoeken of beeldvormende onderzoeken zoals echografie, CT-scan of MRI-scan laten uitvoeren. je kan ook verwezen worden naar een MLD-arts (maag-darm-leverarts). Deze specialist onderzoekt en behandelt aandoeningen van de spijsverteringsorganen. De behandeling hangt af van de oorzaak van de verhoogde leverenzymen.
Preventie
Sommige medische aandoeningen die tot verhoogde leerwaarden leiden, kunnen niet worden voorkomen. Je kunt echter ene aantal maatregelen nemen om je lever in een goede conditie te houden:
- Drink geen alcohol of drink met mate, dat wil zeggen hooguit één alcoholische consumptie per dag.
- Deel geen naalden of voorwerpen die besmet zijn met bloed.
- Eet gezond en gevarieerd.
- Laat je vaccineren tegen hepatitis.
- Houd je bloedsuikerspiegel onder controle als je diabetes hebt.
- Kijk uit met het gebruik van medicijnen, kruiden en supplementen. Vraag je apotheker naar eventuele interacties en lees altijd eerst de bijsluiter.
- Let op je gewicht. Val af bij overgewicht.
- Beweeg dagelijks. Vermijd een sedentair bestaan. Een persoon met een sedentaire leefstijl zit bijna de hele dag en beweegt dus (te) weinig.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over verhoogde leverwaarden, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
