Last Updated on 5 december 2023 by M.G. Sulman
De milt is een vuistgroot orgaan van ongeveer 11 cm tot 13 cm. Het heeft de vorm van een koffieboon. de milt ligt linksboven in de buikholte ligt, tussen lever en maag, vlak onder de ribbenboog. Het orgaan speelt een belangrijke rol in het immuunsysteem. De milt beschermt je tegen bacteriën en virussen en zorgt ervoor dat oude en functieloze bloedcellen worden afgebroken. De milt kan om verschillende redenen groter zijn dan normaal. de medische benaming van een vergrote milt is ‘splenomegalie’. Dit kan veroorzaakt worden door infecties of chronische ziekten, maar ook door leukemie of reumatische aandoeningen. Een vergrote milt kan ook pijn veroorzaken.
Inhoud
Wat is een vergrote milt?
Splenomegalie is de medische term voor een vergrote milt, ongeacht de oorzaak. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Een vergrote milt wordt meestal geassocieerd met een overactief orgaan (hypersplenisme). De milt slaat te veel rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes (trombocyten) op en breekt daardoor te veel van deze bloedcellen af. Bloedarmoede en een tekort aan bloedplaatjes kunnen het gevolg zijn.
Oorzaken van een vergrote milt
Een vergrote milt kan verschillende oorzaken hebben. Het is geen op zichzelf staande ziekte, maar treedt op als gevolg van andere onderliggende ziekten of infecties, waaronder:
Infectieziekten
Typische oorzaken voor een vergrote milt zijn infectieziekten zoals klierkoorts, bacteriële sepsis, malaria of syfilis (een soa).
Bloedziekte
Zowel goedaardige als kwaadaardige bloedziekten kunnen de oorzaak zijn van een vergrote milt. De goedaardige omvatten bijvoorbeeld aangeboren afwijkingen in de rode bloedcellen. Veranderingen in hun structuur kunnen ertoe leiden dat ze vast komen te zitten in de milt en daar worden afgebroken. Terwijl ze zich in de milt opstapelen, wordt dit orgaan groter. Een kwaadaardige bloedziekte die splenomegalie veroorzaakt, is leukemie.
Schade aan de poortader
De leverpoortader, ook kortweg poortader, is een ader die bloed van de darmen, maag, milt en alvleesklier naar de lever vervoert. Wanneer bloed in de poortader van de lever niet kan wegvloeien, stroomt het terug naar de milt. Dit proces zorgt ervoor dat de milt opzwelt. De oorzaken kunnen fibrose van de lever en levercirrose, hartfalen of poortadertrombose zijn.
Bepaalde auto-immuunziekten
Bepaalde auto-immuunziekten kunnen ook verantwoordelijk zijn voor een vergrote milt. Deze omvatten bijvoorbeeld chronische granulomatose ziekte (CGD) of de ziekte van Kawasaki. Bij CGD zijn je witte bloedcellen niet goed in staat om bacteriën en schimmels af te breken. De ziekte van Kawasaki is een ontsteking van de bloedvaten die vooral bij kinderen van vijf jaar of jonger voorkomt.
Stofwisselingsstoornissen
De ziekte van Gaucher kan ook voor een vergrote milt zorgen. Dit is een zeldzame erfelijke stofwisselingsziekte. Dit geldt ook voor de erfelijke stofwisselingsziekte ziekte van Niemann-Pick.
Overige oorzaken
Ook (kwaadaardige) tumoren in het orgaan zelf kunnen de oorzaak zijn. Bindweefselaandoeningen zoals de ziekte van Still of de ontstekingsziekte sarcoïd zijn ook mogelijke triggers.
Symptomen van splenomegalie
Bijkomende klachten
Een vergrote milt veroorzaakt veelal nauwelijks klachten. Als de milt echter zo groot wordt dat deze op de maag of andere organen in de buik drukt, kan dit aanleiding geven tot een vol gevoel, algehele malaise of misselijkheid en braken. In sommige gevallen treedt dit ongemak op tijdens het eten, in andere gevallen echter zelfs zonder te eten. Daarnaast manifesteert miltpijn zich in de vorm van buikpijn en/of rugpijn in de miltstreek. Bij sommige mensen breidt de pijn zich uit naar de linkerschouder, borst of rug.
Klachten door onderliggende ziekte
De ziekte of stoornis die aan de miltvergroting ten grondslag ligt, kan ook voor klachten zorgen. de belangrijkste klachten zijn:\
- koorts (bijvoorbeeld bij infecties)
- pijnlijke gezwollen lymfeklieren in de hals (bijvoorbeeld bij klierkoorts)
- gewrichtsproblemen (bij reumatische aandoeningen)
Hyperspleniesyndroom
Bovendien kan een vergrote milt leiden tot hyperfunctie (hyperspleniesyndroom), en leiden tot een overmatige afbraak van bloedcellen, wat vaak gepaard gaat met typische symptomen van bloedarmoede zoals bleekheid, vermoeidheid, een gevoel van zwakte of hartkloppingen. Als er een tekort aan witte bloedcellen is, dan ben je ook vatbaarder voor infectieziekten. Bij een tekort aan bloedplaatjes (trombocyten) kun je sneller getroffen worden door een bloedneus.
Een vergrote milt en nachtzweten
Een vergrote milt en nachtzweten kunnen soms met elkaar te maken hebben. Dat is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Er zijn enkele mogelijke scenario’s waarbij deze twee symptomen samen kunnen optreden:
- Infecties: Virale, bacteriële of parasitaire infecties kunnen zowel een vergrote milt als nachtelijk transpireren in de hand werken. ‘s Nachts zwaten kan optreden als reactie op de infectie, terwijl de vergrote milt een gevolg kan zijn van het immunologische afweermechanisme van het lichaam tegen de (pathogene) indringers.
- Bloedziekten: Specifieke bloedziekten, zoals een lymfoom (een kanker die zich ontwikkelt uit bepaalde witte bloedlichaampjes) of leukemie (kanker van de witte bloedcellen), kunnen eveneens miltvergroting en nachtzweten teweegbrengen. Het nachtzweten kan een symptoom zijn van de onderliggende ziekte, terwijl de vergrote milt voortvloeit uit de opeenhoping van abnormale cellen in dit orgaan.
- Auto-immuunziekten: Bepaalde auto-immuunziekten, zoals systemische lupus erythematosus (SLE, beter bekend als ‘lupus’) of reumatoïde artritis (RA), kunnen zowel een vergrote milt als nachtelijk transpireren veroorzaken. Nachtelijk transpireren kan een symptoom zijn van de ontstekingsreactie in je lichaam, terwijl de vergrote milt het gevolg is van de immuunrespons van je lichaam. Bij een chronisch verlopende gewrichtsontsteking in het kader van RA, merk je dat je steeds meer pijn krijgt in een of meer gewrichten. en dat je deze ook steeds minder goed kan bewegen. Het gewricht kan warm aanvoelen en is soms rood. Verder kun je klachten hebben als koorts, nachtzweten of vermageren. In Nederland lijden sommige reumapatiënten aan ‘superartritis’. Zij hebben niet alleen last van chronische gewrichtsontstekingen. Ook de milt is vergroot en het aantal witte bloedcellen verlaagd.
Risicofactoren
Iedere man of vrouw kan op elke leeftijd een vergrote milt krijgen, Er zijn echter bepaalde groepen die meer risico lopen, zoals:
- Kinderen en jongvolwassenen met infecties, zoals klierkoorts.
- Mensen met de ziekte van Gaucher, de ziekte van Niemann-Pick en verschillende andere erfelijke stofwisselingsstoornissen die de lever en milt treffen.
- Mensen die wonen in of reizen naar gebieden waar malaria veel voorkomt
Complicaties
Mogelijke complicaties van een vergrote milt zijn:
Infectie
Een vergrote milt kan het aantal gezonde rode bloedcellen, bloedplaatjes en witte bloedcellen in je bloed verminderen. Hierdoor ben je vatvaarder voor infecties. Bloedarmoede en sneller bloeden (sneller blauwe plekken krijgen) zijn ook mogelijk.
Gescheurde milt
De kans op een miltruptuur is veel groter als de milt vergroot is. Een gescheurde milt kan levensbedreigende bloedingen in je buik veroorzaken. Direct medisch ingrijpen is noodzakelijk. Een van de meest voorkomende symptomen van miltruptuur is pijn in de linker bovenbuik, die ook naar de linkerschouder kan uitstralen (het zogeheten teken van Kehr).
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts zal eerst allerlei vragen stellen over de klachten die je ervaart en hij zal tevens je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek om splenomegalie vast te stellen. In tegenstelling tot een gezonde milt kan een vergrote milt links onder de ribbenboog worden gevoeld wanneer je diep inademt.
Echografie en bloedonderzoek
Een echografisch onderzoek (echografie) of ander beeldvormend onderzoek, zoals computertomografie (CT-scan), kunnen informatie verschaffen over de grootte van de milt en de oorzaak van de vergroting. De arts zal vaak ook bloedonderzoek laten doen naar de grootte en vorm van de bloedcellen. Een beenmergonderzoek kan bloedkanker zoals leukemie of lymfoom of een ophoping van ongewenste stoffen aan het licht brengen ( stapelingsziekte). Met behulp van een meting van het eiwitgehalte in het bloed kunnen ook ziekten als malaria en tuberculose (tbc) worden uitgesloten.
Scintigrafie
Een andere mogelijkheid om splenomegalie of hyperfunctie van de milt (hyperspleniesyndroom) te identificeren, is de zogenaamde ‘scintigrafie’. Dit is een afbeeldingstechniek, waarbij er gebruik wordt gemaakt van een radioactieve stof. Afwijkingen in je lever en milt kunnen op deze manier in beeld worden gebracht.
Behandeling van een vergrote milt
De behandeling van miltaandoeningen hangt af van de onderliggende oorzaak. Het is allereerst van belang om alle activiteiten te staken waardoor je milt zou kunnen scheuren, zoals contactsporten. Een gescheurde milt kan veel bloedverlies veroorzaken en levensbedreigend zijn.
Onbehandeld kan een vergrote milt tot ernstige complicaties leiden. In de meeste gevallen kan behandeling van de onderliggende oorzaak van de vergrote milt het verwijderen van de milt voorkomen. In sommige gevallen moet de milt operatief worden verwijderd. Deze procedure staat bekend als ‘splenectomie’.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een vergrote milt, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.