Last Updated on 2 april 2023 by M.G. Sulman
Bij hartfalen, ook bekend als congestief hartfalen, is de pompfunctie van je hart minder goed. Je hart kan het bloed niet goed meer rondpompen. Zonder voldoende doorbloeding worden alle belangrijke lichaamsfuncties verstoord. Hartfalen kan de rechter- of linkerkant van het hart treffen, of beide tegelijk. Het kan zowel een acute (kortdurende) als een chronische (voortdurende) aandoening zijn. Bij acuut hartfalen treden de klachten plotseling op, maar verdwijnen ze vrij snel. Acuut hartfalen komt vaak voor na een hartaanval. Het kan ook het gevolg zijn van een probleem met de hartkleppen die de bloedstroom in het hart regelen. Bij chronisch hartfalen daarentegen zijn de symptomen continu aanwezig en verbeteren ze niet in de loop van de tijd. De overgrote meerderheid van de gevallen van hartfalen is chronisch. In 2019 waren er naar schatting 238.700 mensen bij wie de huisarts hartfalen heeft vastgesteld: 112.600 mannen en 126.000 vrouwen (13,1 per 1.000 mannen en 14,4 per 1.000 vrouwen).
Wat is hartfalen?
Hartfalen is een aandoening of een verzameling van symptomen waarbij de hartspier verzwakt is. Het hart is niet meer in staat is om voldoende zuurstofrijk bloed rond te pompen. Hierdoor hoopt zich vocht op in de benen, longen en andere weefsels in het lichaam.
Synoniemen
Hartfalen staat ook bekend als decompensatio cordis. Soms wordt ook de term hartzwakte gebezigd. Hartfalen staat ook wel bekend als hartinsufficiëntie.
Soorten hartfalen
Acuut hartfalen
Acuut hartfalen ontwikkelt zich acuut, dat wil zeggen plotseling en de symptomen zijn aanvankelijk ernstig. Acuut hartfalen kan volgen op een hartaanval, hetgeen schade heeft veroorzaakt aan een deel van je hart. Het kan ook worden veroorzaakt door een dan de mechanismen van het lichaam om chronisch hartfalen te compenseren. Het tekortschieten van de pompfunctie leidt tot compensatiemechanismen die heel geschikt zijn
voor de korte termijn, maar op de lange termijn destructief zijn aangezien ze te veel van het
verzwakte hart vergen.
Als je acuut hartfalen krijgt, kan dit aanvankelijk ernstig zijn. Dit kan slechts voor een korte periode zijn, waarna de situatie snel verbetert. Het vereist meestal een medische behandeling.
Chronisch hartfalen
Chronisch hartfalen komt veel voor en ontslaat geleidelijk. Je hart pompt hoe langer hoe minder krachtig. De klachten worden geleidelijk erger. Als symptomen, zoals kortademigheid, bij chronisch hartfalen in zeer korte tijd verergeren, dan is er sprake van een episode van acute decompensatie.
Linkszijdig hartfalen
Linkszijdig hartfalen betekent dat de kracht van de linker hartkamer, die bloed door het lichaam pompt, wordt verminderd. Als gevolg hiervan moet de linkerkamer harder werken om dezelfde hoeveelheid bloed te pompen. Bij linkszijdig hartfalen hoopt zich vocht op in de longen.
Er zijn twee soorten linkszijdig hartfalen: diastolische en systolisch hartfalen.
Diastolisch hartfalen
Diastolisch hartfalen, is een vorm van hartfalen waarbij de hartspier zich niet goed genoeg ontspant. het wordt ook wel HFpEF genoemd, voluit: heart failure with preserved ejection fraction. Diastolisch hartfalen treedt op wanneer de hartspier stijver wordt dan normaal. De stijfheid, die meestal te wijten is aan hartaandoeningen, betekent dat je hart zich niet gemakkelijk met bloed vult. Dit staat bekend als diastolische disfunctie. Het leidt tot een gebrek aan bloedtoevoer naar de rest van de organen in je lichaam.
Diastolisch hartfalen komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Systolisch hartfalen
Systolisch hartfalen treedt op wanneer de hartspier zijn vermogen om samen te trekken verliest. De samentrekkingen van het hart zijn nodig om zuurstofrijk bloed naar de weefsels en organen in het lichaam te pompen. Dit probleem staat bekend als systolische disfunctie en ontwikkelt zich meestal wanneer je hart zwak en vergroot is (vergroot hart).
Zowel diastolisch als systolisch hartfalen kan aan de linker- of rechterkant van het hart voorkomen. Het kan ook aan beide zijden van het hart optreden.
Rechtszijdig hartfalen
Bij rechtszijdig hartfalen is de rechterkamer, die bloed naar de longen pompt, getroffen. Dit kan te wijten zijn aan spierletsel, zoals een hartaanval waarbij schade in de rechterkant van het hart is ontstaan, schade aan de kleppen in de rechterkant van het hart of verhoogde druk in de longen, bijvoorbeeld door pulmonale hypertensie. Dit is een aandoening waarbij de druk in de bloedvaten van de longen te hoog is. Vaak is dat een gevolg van een vernauwing van die bloedvaten.
Biventriculair hartfalen
Hartfalen treft veelal beide zijden van het hart. Het wordt dan biventriculair hartfalen genoemd.
Symptomen van hartfalen
Waaraan kun je hartfalen herkennen? Hartfalen kan aanleiding geven tot de volgende symptomen:
- kortademigheid bij inspanning of kortademigheid zonder inspanning, bijvoorbeeld ’s nachts in bed
- vermoeidheid en een gevoel van zwakte
- gezwollen benen, enkels en voeten
- snelle of onregelmatige hartslag
- aanhoudende hoest of piepende ademhaling met mogelijk helder, wit of roze schuimend sputum (wat door longoedeem (vochtophoping in de longen) door linkerhartfalen kan ontstaan)
- gezwollen buik (ascites of waterbuik)
- zeer snelle gewichtstoename door vochtophoping
- misselijkheid en gebrek aan eetlust
- moeite met concentreren of verminderde alertheid
- pijn op de borst als hartfalen wordt veroorzaakt door een hartaanval
Oorzaken van hartfalen
Hartfalen is vaak het gevolg van een aantal problemen die tegelijkertijd het hart belasten. Aandoeningen die kunnen leiden tot hartfalen zijn onder meer:
- coronaire hartziekte (kransslagaderaandoening): dit is een hartaandoening waarbij een vernauwing van de kransslagaders ontstaat als gevolg van atherosclerose (slagaderverkalking)
- hoge bloeddruk: een verhoogde bloeddruk kan het hart extra belasten, wat na verloop van tijd kan leiden tot hartfalen
- cardiomyopathie: een verzamelnaam voor ziekten van de hartspier
- hartritmeproblemen (aritmieën), zoals voorkamerfibrillatie (ook wel VKF of atriale fibrillatie genoemd), een hartritmestoornis die zorgt voor een onregelmatige en vaak te snelle hartslag
- schade aan of andere problemen met de hartkleppen
- aangeboren hartziekte: geboorteafwijkingen die van invloed zijn op de normale werking van het hart
- soms kan bloedarmoede, te veel alcohol drinken, een overactieve schildklier of hoge druk in de longen (pulmonale hypertensie) ook leiden tot hartfalen
Risicofactoren
Hartfalen kan iedereen treffen. Bepaalde factoren kunnen echter het risico op het ontwikkelen van deze aandoening vergroten.
Hartziekten
Mensen met ziekten die het hart beschadigen, lopen een verhoogd risico. Deze hierbij aan:
- bloedarmoede
- te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie)
- te langzaam werkende schildklier (hypothyreoïdie)
- longemfyseem (een longziekte die valt onder COPD)
Leefstijl
Bepaald gedrag kan ook het risico op het ontwikkelen van hartfalen verhogen, waaronder:
- roken
- het eten van voedsel met veel vet of cholesterol
- niet genoeg beweging krijgen
- slechte gewichtsbeheersing
Onderzoek en diagnose
Er zijn een aantal tests die de arts kan doen om hartfalen te diagnosticeren.
Echocardiogram
Bij een echo van het hart word je aangesloten op een ECG-apparaat. De arts meet de dikte van de hartspier op verschillende plaatsen. Voorts observeert hij hoe de gespierde wanden samentrekken.
Elektrocardiogram (ECG)
Een zogeheten hartfilmpje (ECG) is een van de eerste onderzoeken die je krijgt bij klachten in de borststreek. Het kan worden gebruikt om een hartaanval of abnormale hartritmes (aritmieën genoemd) te diagnosticeren.
Angiogram
Angiografie is een onderzoek van de bloedvaten. Het staat ook bekend als bloedvatkatheterisatie. Dit is een speciale röntgenfoto die laat zien of je kransslagaders vernauwd of geblokkeerd zijn.
Thoraxfoto
Een röntgenfoto van hart en longen wordt een thoraxfoto genoemd. Hierop kun je de vorm en grootte van het hart zien, evenals of er vocht in de longen aanwezig is.
Behandeling van hartfalen
Behandeling voor hartfalen is er meestal gericht op het onder controle krijgen van de klachten en het vertragen van het verloop van de ziekten. Veel voorkomende behandelingen zijn:
- leefstijlveranderingen, zoals gezond en gevarieerd eten, regelmatig bewegen afvallen bij overgewicht en stoppen met roken
- medicijnen: een scala aan medicijnen kan helpen
- eventueel een bypassoperatie of een harttransplantatie
De behandeling (met medicijnen) duurt meestal jaren en soms zelfs levenslang, Genezing is alleen mogelijk wanneer hartfalen een behandelbare oorzaak heeft. Als je hartkleppen bijvoorbeeld beschadigd zijn, kan het vervangen of repareren ervan de aandoening genezen.
Prognose
Stadia van hartfalen
De prognose van hartfalen hangt af van het stadium en de oorzaak van ervan, evenals van je leeftijd, geslacht, je algehele conditie en sociaaleconomische status. De stadia van hartfalen variëren van A tot D:
- Stadium A: hoog risico op hartfalen, maar zonder structurele hartziekte of symptomen van hartfalen
- Stadium B: structurele hartziekte, maar zonder tekenen of symptomen van hartfalen
- Stadium C: structurele hartziekte met eerdere of huidige symptomen van hartfalen
- Stadium D: gevorderd hartfalen
5-jaars overleving
De vijfjaarlijkse overleving van hartfalen per stadium is:
- Fase A: 97%
- Fase B: 95,7%
- Stadium C: 74,6%
- Fase D: 20%
Preventie
De volgende maatregelen kunnen je risico op hartfalen verminderen:
Dagelijks bewegen
Probeer dagelijks te bewegen. Bouw lage tot matige intensiteit aërobe oefening in. Hierbij krijg je een hartslag van ongeveer 50 tot 70% van je maximale hartslag. Probeer niet langer dan 2 uur per dag te zitten. Dat kan je risico op hartfalen verhogen.
Gebruik geen drugs
Zelfs incidenteel gebruik van cocaïne, amfetamine, methamfetamine en ecstasy (XTC) kan je hart schaden:
- XTC heeft als werkzame stof MDMA. MDMA versnelt de hartslag en verhoogt de bloeddruk.
- Cocaïne leidt tot vernauwing van bloedvaten, verhoogde hartslag en verhoogde bloeddruk.
- Speed versnelt de hartslag en verhoogt de bloeddruk.
Bepaalde drugs kunnen je hartslag en bloeddruk doen stijgen. Het kan ook leiden tot verharding van je bloedvaten. Al deze problemen verhogen je risico op hartfalen.
Behandel hartziekten en andere aandoeningen
Andere hartproblemen, zoals een hartaanval, verhoogt je kans op hartfalen. Belangrijke waarden om in de gaten te houden zijn je bloeddruk, cholesterol, bloedsuiker en je BMI.
Niet roken
Als je rookt, stop dan met roken. Roken beschadigt je bloedvaten, wat helpt de weg te plaveien naar hartfalen.
Eet gezond en gevarieerd
gezonde en gevarieerde voeding is belangrijk als je hartfalen wilt voorkomen. Beperk verzadigde vetten, transvetten, (overdaad aan) suiker en zout in je dieet. Kies in plaats daarvan voor fruit en groenten, magere zuivelproducten en magere eiwitten. Kies ook voor ‘goede vetten’ (onverzadigd vetten) in olijfolie, walnoten, avocado’s en vis zoals zalm, sardines of tonijn.
Drink geen of matig alcohol
Drink geen alcohol, of in ieder geval niet meer dan één glas per dag, zo luidt het advies van de Gezondheidsraad. Alcohol heeft een giftige werking op hartspiercellen en eiwitten die van belang zijn voor de pompfunctie van het hart. Overmatig alcoholgebruik kan om die reden op de langere termijn leiden tot een ernstig verzwakte hartspier. Dit staat bekend als cardiomyopathie. Uiteindelijk kan dit hartfalen tot gevolg hebben.
Streef naar een gezond gewicht
Behoud een gezond gewicht en verlies gewicht als je te zwaar bent. Streef naar een body mass index (BMI) tussen 18,5 en 24,9. En let vooral op buikvet, dat het risico op hartaandoeningen nog meer kan verhogen dan vet op andere delen van je lichaam. Zelfs met een gering gewichtsverlies kun je al een behoorlijke gezondheidswinst behalen.
Ga goed om met stress
Stress kan je bloeddruk verhogen. Probeer daarom geestelijke evenwichtig te leven en stress te reduceren. Doe ontspanningsoefeningen of bid en mediteer dagelijks op een Bijbelsvers.
Zorg voor goede nachtrust
De onderbreking van het normale ademhalingsritme tijdens de slaap, kan een oorzaak zijn van hartfalen. Als je het hebt, laat je dan behandelen. En neem maatregelen om beter te slapen, zoals elke avond op dezelfde tijd naar bed gaan en opstaan, en elektronica (tv, mobiele telefoon, laptop, etc.) buiten de slaapkamer te houden.
Video over hartfalen
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over hartfalen, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
