Vergroot hart (cardiomegalie): symptomen en behandeling

Last Updated on 14 augustus 2023 by M.G. Sulman

Een vergroot hart, ook wel ‘cardiomegalie’ genoemd, is een aandoening die optreedt wanneer een hart vergroot raakt als gevolg van factoren zoals infectie, een kortstondige belasting van het lichaam zoals zwangerschap, of een medische aandoening, zoals verzwakking van de hartspier, coronaire hartziekte, hartklepproblemen of abnormaal hartritme (dysritmie). Mensen hebben vaak de rest van hun leven behandeling voor deze aandoening nodig. Er is echter vaak geen oorzaak bekend van een vergroot hart. Symptomen van een vergroot hart kunnen verbeteren, maar meestal is behandeling nodig om de oorzaak van de vergroting te corrigeren.

Huisarts of arts
Gesprek met de arts / Bron: Syda Productions/Shutterstock.com

Wat is een vergroot hart?

Cardiomegalie is een medische aandoening waarbij het hart vergroot is. Als zodanig wordt het vaker eenvoudigweg ‘een vergroot hart’ genoemd. Een vergroot hart kan verschillende oorzaken hebben. waaronder hoge bloeddruk en coronaire hartziekte. Het hart kan het bloed niet effectief pompen, wat congestief hartfalen kan veroorzaken. Het kan in de loop van de tijd verbeteren. Maar de meeste mensen met een vergroot hart hebben een levenslange behandeling met medicijnen nodig.

Typen vergroot hart
Typen vergroot hart / Bron: Wikimedia Commons

Typen cardiomealgie

Het hart wordt groter door beschadiging van de hartspier. Tot op zekere hoogte kan een vergroot hart nog steeds normaal bloed rondpompen. Naarmate de toestand vordert en het hart groter wordt, neemt het pompvermogen van het hart echter navenant af.

Gedilateerde cardiomyopathie

Gedilateerde cardiomyopathie (DCM) is het belangrijkste type vergroot hart. Hierbij is de hartspierwand dunner en slapper geworden en is de omvang van het hart vergroot.

Hypertrofische cardiomyopathie

Bij de andere typen wordt de linker hartkamer (één van de vier holten in het hart) erg dik. Hoge bloeddruk kan ervoor zorgen dat je linkerventrikel of linkerkamer groter wordt. Dit type staat bekend als hypertrofie. De verdikking, die hypertrofische cardiomyopathie (HCM) genoemd wordt, kan erfelijk zijn.

Normaal hart versus vergroot hart
Normaal hart versus vergroot hart (hypertrofische cardiomyopathie) (/ Bron: Wikimedia Commons

Symptomen van een vergroot hart

Een vergroot hart leidt niet altijd tot klachten en symptomen. Het kan ook zijn dat de klachten in het begin onopgemerkt blijven en naarmate de aandoening langzaam vordert, je steeds meer klachten krijgt. Mogelijke symptomen van een vergroot hart zijn:

  • kortademigheid of een schorre stem kan optreden wanneer je lichamelijk actief bent of plat ligt
  • overslaande hartslagen of hartkloppingen
  • zwelling van het been
  • vermoeidheid
  • gewichtstoename rond de buik

Als je de volgende symptomen hebt, zoek dan onmiddellijk medische hulp omdat je mogelijk een hartaanval krijgt:

  • pijn op de borst
  • ernstige ademhalingsmoeilijkheden
  • (bijna) flauwvallen

Complicaties: is het gevaarlijk?

De gevaren, gezondheidsrisico’s en complicaties van een vergroot hart zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Ze zijn ook afhankelijk van welk deel van uw hart vergroot is. Mogelijke complicaties van een vergroot hart zijn:

  • Bloedstolsels, die de bloedstroom kunnen blokkeren en kunnen leiden tot een hartaanval, beroerte of longembolie.
  • Hartfalen, als de linkerkant van je hart vergroot is (linkerventrikelhypertrofie, afgekort als LVH:  is de verdikking van de wand van de linkerventrikel ofwel linkerhartkamer).
  • Hartgeruis, die zijn te horen met een stethoscoop, indien je hartkleppen niet goed sluiten.
  • Plotse hartdood: een onverwachte hartstilstand. Dit kan plaatsvinden als door een vergroot hart je hart te langzaam of te snel klopt.

Oorzaken van cardiomegalie

In vogelvlucht

De mogelijke oorzaken van een vergroot hart of cardiomegalie zijn onder meer:

  • hoge bloeddruk
  • coronaire hartziekte (een kransslagaderaandoening)
  • hartklepaandoening
  • cardiomyopathie (een aandoening van de hartspier)
  • hartaanval
  • pulmonale hypertensie (een abnormale hoge bloeddruk in de longen, wat gevolgen heeft voor de werking van het hart)
  • infecties van het hart (het hart kan soms een bacteriële infectie oplopen, of besmet worden door een schimmel of een parasiet)
  • hiv-infectie
  • schildklieraandoeningen
  • nierziekten
  • genetische of erfelijke aandoeningen
  • zwangerschap (peripartum cardiomyopathie of postpartum cardiomyopathie, een zeldzame vorm van hartfalen welke in de laatste maand voor de bevalling of in de maanden daarna optreedt)

Coronaire hartziekte

Een coronaire hartziekte oftewel kransslagaderaandoening,  is een aandoening aan het hart waardoor de bloedtoevoer naar de hartspier belemmerd word. Het wordt veroorzaakt door vetafzettingen of plaques die zich ophopen in een of meer van de kransslagaders. Dit ‘dichtslibben’ van de kranslagaders wordt atherosclerose genoemd en resulteert in een vernauwing van de slagader. Dit vermindert de zuurstoftoevoer naar het hart wat van invloed is op de pompkracht.

Hoge bloeddruk

Bij ene verhoogde bloeddruk stroomt het bloed met meer kracht dan normaal door de slagaders, waardoor het hart wordt belast. Oorzaken van hoge bloeddruk zijn onder meer obesitas en een sedentaire (zittende) levensstijl.

Cardiomyopathie

Cardiomyopathie is een ziekte van de hartspier. Het hart kan minder goed samentrekken of ontspannen, waardoor het bloed minder goed rond kan pompen. Dit kan resulteren in ene vergroot hart. Het meest voorkomende symptoom dat patiënten met cardiomyopathie krijgen is kortademigheid en zwelling van de enkels. Zeldzamere symptomen zijn duizeligheid en pijn op de borst

Myocarditis

Myocarditis duidt op een ontsteking van de hartspier. De ontsteking ontstaat meestal door een virus. Je kan eerst eerst een virale ziekte hebben en later symptomen van congestief hartfalen.

Hartklepaandoening

Neem nu een lekkende mitralisklep (mitralisinsufficiëntie). Dit is een veel voorkomende hartklepaandoening. Een defecte mitralisklep zorgt er voor dat het bloed naar achteren kan stromen, wat betekent dat de aangetaste hartkamer met meer kracht moet samentrekken dan normaal. Dit kan leiden tot een vergroot hart.

Cardiale ischemie

Dit duidt op een verminderde bloedtoevoer naar het hart. Deze aandoening kan hartpijn (angina pectoris) veroorzaken.

Eerdere hartaanval

Een verzwakte hartspier kan groter worden om te voldoen aan de eisen van het rondpompen van bloed door het lichaam.

Schildklieraandoening

De schildklier heeft veel verschillende functies. Het orgaantje is de metabole thermostaat van het lichaam: het reguleert de lichaamstemperatuur, energieverbruik en bij kinderen de groeisnelheid. Onbehandeld kan een schildklieraandoening leiden tot hoge bloeddruk, hoog cholesterolgehalte in het bloed, onregelmatige hartslag en een vergroting van het hart.

Overgewicht of obesitas

Overgewicht of obesitas is een risicofactor voor hoge bloeddruk, waardoor het hart kan vergroten.

Gebrek aan lichaamsbeweging

Het leiden van een sedentaire (zittende) levensstijl is een bekende risicofactor voor een reeks aandoeningen, waaronder coronaire hartziekte en hoge bloeddruk.

Ouderdom

Met het voortschrijden der jaren verliezen je slagaders een deel van hun elasticiteit. Deze ‘verstijving’ van de bloedvaten veroorzaakt hoge bloeddruk, wat een risicofactor is voor een vergroot hart.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Een vroege diagnose van een vergroot hart is van kardinaal belang om de aandoening onder controle te brengen. Tijdens een lichamelijk onderzoek kan een arts abnormale hartgeluiden of vocht in de longen horen, of zwelling in de benen, enkels of buik zien. Daarna kan vervolgonderzoek ingezet worden.

Bloedonderzoek

Uit de bloedtest komt een waarde voor het totale cholesterol. Daarnaast worden ook het LDL-, HDL- en het triglyceridengehalte van het bloed gemeten. Tevens kan de waarde van het troponine bepaald worden. Troponine is een eiwit dat er normaal voor zorgt dat de hartspier kan samentrekken. Als het hart en hartweefsel gezond zijn, is de hoeveelheid troponine in het bloed laag. Ook kan de hoeveelheid glucose worden gemeten. Te veel glucose in het bloed kan mogelijk een gevaarlijk effect hebben op het hart en de bloeddruk.

Bloedonderzoek
Bloedonderzoek / Bron: Science photo/Shutterstock.com

Hartkatheterisatie

Een lange, dunne flexibele buis wordt door een bloedvat in de arm of lies naar het hart en de kransslagaders gebracht. Tijdens een hartkatheterisatie worden het hart en de kransslagaders onderzocht met een katheter, een dun slangetje. Na het inspuiten van contrastvloeistof wordt op een röntgenscherm zichtbaar hoe deze vloeistof door de kransslagaders stroomt en waar eventueel vernauwingen aanwezig zijn.

Röntgenfoto van de borstkas

Met röntgenfoto’s van de borstkas (X thorax) kan de omvang en de ligging van je hart bekeken worden. Ook worden eventuele onvolkomenheden in de longen zichtbaar.

CT-angiografie

Een CT-angiografie is een CT-scan van de bloedvaten met contrastvloeistof. Hierbij worden voornamelijk de bloedvaten zo optimaal mogelijk in beeld gebracht.  Doch niet alleen de kransslagaders, maar ook van de andere structuren zoals hartspier en hartkleppen, kunnen in beeld worden gebracht.

Echocardiogram

Dit echografisch onderzoek maakt gebruik van geluidsgolven om bewegende beelden te maken van de hartkamers en kleppen.

Elektrocardiogram (ECG)

Een ECG meet de elektrische activiteit van het hart en kan een vergroot hart detecteren en bepalen of een hart overwerkt of beschadigd is. De elektrische stromen van het hart worden gedetecteerd door 12 tot 15 elektroden die met plakband aan de armen, benen en borst zijn bevestigd. In de volksmond staat dit onderzoek bekend als ‘hartfilmpje’.

Inspannings-ECG

Het inspannings-electrocardiogram, kortweg ‘fietstest’ genoemd, is een hartfilmpje dat gemaakt wordt terwijl je je inspant op een speciale hometrainer.

MRI-scan van het hart

Een MRI (Magnetic Resonance Imaging) van het hart wordt gemaakt om de pompfunctie en doorbloeding van de hartspier, de verschillende hartkleppen of de aorta in beeld te brengen.

Behandeling van een vergroot hart

De behandeling van een vergroot hart hangt af van de onderliggende oorzaak, maar kan bestaan uit onder meer:

  • medicijnen om te voorkomen dat het hart verder vergroot
  • het onderliggende probleem aanpakken (bijvoorbeeld door middel van een dieet, stoppen met roken, lichaamsbeweging en medicatie om de hoge bloeddruk onder controle te houden, of een operatie om een defecte hartklep te vervangen)
  • regelmatige cardiovasculaire oefeningen voor het verbeteren van je conditie
  • een vetarm dieet volgen
  • dieetaanpassingen om het cholesterolgehalte in het bloed te verlagen
  • regelmatige medische controles om er zeker van te zijn dat de behandeling en leefstijlaanpassingen aanslaan

Prognose

Kun je herstellen van een vergroot hart? Afhankelijk van de aandoening kan een vergroot hart tijdelijk of permanent zijn. Een vergroot hart kan worden behandeld door de oorzaak te corrigeren. Behandeling voor een vergroot hart kan bestaan uit medicijnen, leefstijlaanpassingen, medische procedures of een operatieve ingreep.

Preventie

Als er sprake is van een familiegeschiedenis van aandoeningen die een vergroot hart kunnen veroorzaken, zoals cardiomyopathie, dan is het belangrijk om je huisarts daarover te informeren. Als cardiomyopathie of andere hartaandoeningen vroegtijdig worden gediagnosticeerd, kan adequate behandeling voorkomen dat de ziekte verergert.

Het onder controle brengen van risicofactoren voor coronaire hartziekte, zoals roken, hoge bloeddruk, hoog cholesterol en diabetes, vermindert het risico op een vergroot hart en hartfalen door het risico op een hartaanval te verkleinen.

Je kan het risico op hartfalen verkleinen door gezond en gevarieerd te eten, geen of matig alcohol te gebruiken en geen illegale (stimulerende) drugs te gebruiken. Het onder controle houden van hoge bloeddruk met een dieet, lichaamsbeweging en mogelijk medicijnen voorkomt ook dat veel mensen met een vergroot hart hartfalen ontwikkelen.

Video met uitleg over een vergroot hart

In deze video bespreekt cardioloog dr. Sanjay Gupta wat het betekent om een vergroot hart te hebben. Een cardioloog is iemand met kennis over het hart: een zogeheten ‘hartspecialist’.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een vergroot hart, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.