Last Updated on 6 december 2023 by M.G. Sulman
Ontdek hyperthyreoïdie: een overactieve schildklier die te veel schildklierhormoon produceert, waardoor de stofwisseling versnelt. Een te snel werkende schildklier kan leiden tot symptomen zoals gewichtsverlies, handtrillingen en een snelle hartslag. Gelukkig zijn er diverse behandelingen beschikbaar, waaronder anti-schildkliermedicijnen en radioactief jodium om hormoonproductie te reguleren. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn. Belangrijk om te weten dat, afhankelijk van de oorzaak, hyperthyreoïdie soms spontaan verbetert zonder specifieke behandeling.
Wat is hyperthyreoïdie?
Hyperthyreoïdie is een aandoening waarbij de schildklier overmatige hoeveelheden schildklierhormonen produceert. Dit leidt tot thyrotoxicose: een lichamelijke toestand waarbij er te veel schildklierhormoon in het bloed aanwezig is.
De schildklier
Gelegen aan de voorkant van de hals, lijkt de vlindervormige schildklier. Een klein orgaan. Het heeft echter een enorme invloed op het lichaam. Dit orgaantje is erantwoordelijk voor de regulatie van de stofwisseling. Het produceert twee cruciale hormonen: thyroxine (T-4) en triiodothyronine (T-3). Deze zijn van invloed op elke cel in je lichaam.
Deze hormonen spelen een sleutelrol in verschillende lichaamsprocessen, waaronder het gebruik van vetten en koolhydraten, de controle van de lichaamstemperatuur, de hartslag en de eiwitproductie. Hyperthyreoïdie ontstaat wanneer de schildklier overactief wordt en overmatige hoeveelheden hormonen in de bloedbaan vrijgeeft.
Vóórkomen
In Nederland treft hyperthyreoïdie 1,2% van de bevolking en wereldwijd 2,5% van de volwassenen. Het komt vaker voor bij vrouwen (2-10 keer) en manifesteert zich meestal tussen 20 en 50 jaar, met een hogere prevalentie bij mensen ouder dan 60 jaar.
Symptomen van een te snel werkende schildklier
De variërende symptomen omvatten prikkelbaarheid, spierzwakte, snelle hartslag, hitte-intolerantie, vergroting van de schildklier (struma) en gewichtsverlies. Ouderen en zwangere vrouwen ervaren doorgaans mildere symptomen.
Veel voorkomende symptomen zijn onder andere:
Algemene symptomen:
- Overgevoeligheid voor warmte
- Overmatig zweten
- Aanhoudende vermoeidheid
- Spierzwakte
- Verminderde conditie
- Trillende handen
- Gewichtsverlies, zelfs bij een normale eetlust
- Toegenomen dorst en vaak plassen
- Stoornissen in de menstruatiecyclus
Huidsymptomen:
- Warme en vochtige huid
Spijsverteringsklachten:
- Diarree
- Verhoogde darmwerking
- Slikklachten door druk van de vergrote schildklier op de slokdarm
Hartklachten:
- Hartritmestoornissen
- Versnelde hartslag
Psychische klachten:
- Prikkelbaarheid
- Nervositeit
- Slapeloosheid
Oogafwijkingen (bij de ziekte van Graves-Basedow)
- Uitpuilende ogen (exophthalmos), mogelijk gepaard met pijn en verminderd zicht
Deze symptomen kunnen seperaat of in combinatie voorkomen. Het ziektebeeld kan variëren. Vooral bij ouderen is het mogelijk dat slechts één symptoom aanwezig is, zoals hartkloppingen of gewichtsverlies.
Schildklierstorm: een levensbedreigende complicatie
In zeldzame gevallen kan een schildklierstorm of thyreotoxische crisis optreden, waarbij infectie leidt tot ernstige symptomen zoals verwarring en hoge koorts, vaak resulterend in fatale afloop.
Oorzaken van hyperthyreoïdie
De ziekte van Graves is verantwoordelijk voor 50% tot 80% van de gevallen van een te snel werkende schildklier. Deze auto-immuunziekte zet het immuunsysteem aan tot een aanval op de schildklier. Dit resulteert in overproductie van schildklierhormonen.
Ook overactieve schildklierknobbeltjes, bekend als toxisch adenoom (of toxisch multinodulair struma dan wel de ziekte van Plummer), kunnen door overmatige hormoonproductie leiden tot hyperthyreoïdie.
Een andere mogelijke oorzaak is schildklierontsteking, waarbij ontsteking de opgeslagen schildklierhormonen in de bloedbaan kan brengen met een hyperthyreoïdie tot gevolg.
Risicofactoren
Verschillende factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van hyperthyreoïdie verhogen:
- Familiegeschiedenis: Een familiegeschiedenis van schildklieraandoeningen kan het risico vergroten.
- Medische geschiedenis: Onderliggende aandoeningen zoals pernicieuze anemie, diabetes type 1 en primaire bijnierinsufficiëntie (ziekte van Addison) kunnen het risico verhogen.
- Dieet met overmatige jodiuminname: Een dieet dat rijk is aan jodium kan het risico vergroten.
- Zwangerschap: Dit is voor vrouwen ook een risicofactor.
Onderzoek en diagnose
Bloedonderzoek toont vaak lage TSH en verhoogde T3- of T4-waarden. Radioactief jodiumopname, schildklierscans en meting van antilichamen tegen de schildklier kunnen de diagnose bevestigen.
Behandeling van hyperthyreoïdie
De behandeling varieert en is afhankelijk van oorzaak en ernst. Behandleingsmogelijkkheden bestaan uit radioactief jodiumtherapie, medicijnen en schildklierchirurgie.
Zelfzorg
Medicatie volgens voorschrift
Bij de behandeling van hyperthyreoïdie speelt zelfzorg een beperkte rol, vooral in het trouw innemen van voorgeschreven medicatie. Belangrijk is om aandacht te besteden aan mogelijke bijwerkingen, zoals koorts en keelpijn, die kunnen wijzen op een abnormale afbraak van witte bloedcellen, hetgeen van invloed kan zijn op je natuurlijke afweersysteem.
Kinderwens en voorzorgsmaatregelen
Bij een kinderwens is overleg met de arts essentieel, aangezien te veel of te weinig schildklierhormoon schadelijk kan zijn voor het ongeboren kind. Zwangerschap wordt afgeraden, vooral tijdens behandelingen met bepaalde schildkliermedicatie of radioactief jodium, tot minstens zes maanden na de behandeling.
Voeding
Voor mensen met auto-immuunhyperthyreoïdie, zoals bij de ziekte van Graves, is het vermijden van jodiumrijk voedsel zoals zeewier en zeevruchten belangrijk. Dit komt doordat jodium de schildklierwerking kan beïnvloeden en het risico op complicaties kan vergroten.
Artsgerichte behandeling: Stapsgewijze aanpak
Medicatie en opvolging
De huisarts start de behandeling met medicatie, meestal een thyreostaticum, dat de schildklierwerking afremt. Indien nodig kan dit gecombineerd worden met een bètablokker om het hartritme te vertragen. De behandeling wordt nauwgezet opgevolgd met bloedafnames om de effectiviteit te meten en bijwerkingen op te sporen.
Keuze van verdere behandeling
Na normalisatie van de schildklierhormonen wordt de vervolgbehandeling bepaald op basis van verschillende factoren, waaronder de grootte van de schildklier, ernst van symptomen, zwangerschap, leeftijd en eventuele andere gezondheidsproblemen. Opties omvatten voortzetting van medicatie, behandeling met radioactief jodium, of chirurgie.
Behandelingsopties en ôverwegingen
Medicatievoortzetting
Indien medicatie wordt voortgezet, kan een thyreostaticum voor langere duur worden voorgeschreven, vaak gedurende 12 tot 18 maanden. In sommige gevallen, vooral bij een blijvende vergroting van de schildklier (goiter), moet de medicatie levenslang worden ingenomen.
Radioactief jodiumbehandeling
Deze behandeling, een soort plaatselijke bestraling, vernietigt selectief schildklierweefsel en wordt vaak gebruikt bij een vergrote schildklier. Een nadeel is dat de schildklier na behandeling vaak onvoldoende functioneel is, wat levenslang schildklierhormoongebruik vereist. Niet geschikt bij oogsymptomen.
Chirurgische ingrijpen
Chirurgie is een optie bij aanzienlijke vergroting van de schildklier die druk uitoefent op de luchtpijp. Na de operatie is schildklierhormooninname noodzakelijk. Complicaties, zoals stembandverlamming (2-4% kans), benadrukken het belang van gespecialiseerde centra voor schildklierchirurgie.
Prognose
Hyperthyreoïdie is een behandelbare aandoening. De meeste mensen doen het goed met behandeling. Hoewel sommige behandelingen levenslange medicatie vereisen, zullen de schildklierhormoonspiegels normaal zijn.
Helaas kan onbehandelde hyperthyreoïdie die wordt veroorzaakt door de ziekte van Graves in de loop der tijd verergeren en complicaties veroorzaken.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een te snelle schildklierwerking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
