Last Updated on 7 maart 2024 by M.G. Sulman
Jouw schildklier is een mega-belangrijk onderdeel van je lichaam. Het is een klier dat bepaalde hormonen aanmaakt en loslaat. Het hoofddoel? Jouw metabolisme in de gaten houden – oftewel hoe jouw lichaam energie inzet. Soms hapert de schildklier. Dit kan klachten geven. Geen paniek, dat gebeurt vaker dan je denkt. En het is nog te behandelen ook!
Wat is de schildklier?
De schildklier bevindt zich aan de voorzijde van de hals, direct boven het strottenhoofd. Deze klier heeft de vorm van een vlinder. Bij een gezonde schildklier is deze meestal niet zichtbaar of voelbaar. Tijdens het slikken beweegt je schildklier synchroon met het strottenhoofd.
Het gewicht van de schildklier varieert en ligt ergens tussen de tien en twintig gram.
Anatomisch gezien bestaat de schildklier uit twee kwabben die met elkaar zijn verbonden door een smalle brug. Deze kwabben bevatten kleine blaasjes, de zogenaamde follikels. Ze liggen aan weerszijden van de luchtpijp en meten bij volwassenen ongeveer twee centimeter in breedte en vier centimeter in hoogte.
De schildklier is verantwoordelijk voor de productie van schildklierhormonen. Deze hormonen spelen een essentiële rol bij de groei, de ontwikkeling van cognitieve functies en talloze stofwisselingsprocessen in het lichaam.
Het komt regelmatig voor dat de schildklier uit balans is en te veel of te weinig schildklierhormonen produceert. Dit is dan het gevolg van een schildklieraandoening. Ongeveer vijf procent van de Nederlandse bevolking heeft te maken met een dergelijke aandoening. Het kan allerlei klachten tot gevolg hebben.
Ligging van de schildklier
De schildklier zit onderaan aan de voorkant van de hals, net voor de luchtpijp. Het heeft de vorm van een vlinder. 🦋
Het hormonale (= endocriene) stelsel
je schildklier is een teamspeler in het endocriene systeem. Dit systeem bestaat uit verschillende klieren die hormonen aanmaken en afgeven in de bloedbaan.
Klieren zijn als mini-fabriekjes die stoffen produceren. Of het nu gaat om hormonen, spijsverteringssappen, zweet, of tranen. De endocriene klieren, zoals je schildklier, geven hun hormonen direct in de bloedbaan af.
Hormonen zijn als chemische boodschappers die door je bloed naar organen, huid, spieren en andere weefsels reizen. Ze geven signalen af aan je lichaam en zeggen: “Dit is wat je moet doen en wanneer je het moet doen.”
In het team van het endocriene systeem heb je spelers zoals de hypothalamus, hypofyse, schildklier, bijschildklieren, bijnieren, pijnappelklier, alvleesklier, eierstokken en testikels (teelballen). Samen zorgen ze ervoor dat je lichaam als een goed geoliede machine werkt!
Functie van de schildklier
Je schildklier is als een regisseur voor een hoop belangrijke processen in je lijf! Hieronder een samenvatting van wat jouw schildklier precies uitspookt:
Productie van hormonen:
- Thyroxine (T4): Het primaire schildklierhormoon, niet super invloedrijk op je stofwisseling. Maar, het kan omgezet worden in het actievere T3.
- Triiodothyronine (T3): Kleine hoeveelheden, maar een grote impact op je metabolisme.
- Reverse tri-joodthyronine (RT3): Kleine hoeveelheden, draait de effecten van T3 om.
- Calcitonine: Reguleert het calciumniveau in je bloed.
Om deze hormonen te maken, heeft je schildklier jodium nodig, dat je uit voedsel (vaak gejodeerd zout) en water haalt.
Lichaamsfuncties die beïnvloed worden:
- Metabolisme: Hoe je lichaam energie gebruikt.
- Hartslag, ademhaling en spijsvertering: Basic maar essentieel.
- Lichaamstemperatuur: Houdt je warm.
- Hersenontwikkeling, mentale activiteit: Denkkracht!
- Onderhoud van huid en botten: Zorgt voor die glow en sterke botten.
- Vruchtbaarheid: Speelt een rol in je vruchtbaarheid.
Werking van de schildklier
De schildklier, dat kleine vlindervormige orgaan in je hals, speelt een enorme rol in je lichaam. Hier is een korte samenvatting van hoe het allemaal werkt:
- Schildklierhormonen: De schildklier produceert twee hoofdhormonen: T4 (thyroxine) en T3 (tri-joodthyronine). Deze hormonen worden in de bloedbaan vrijgegeven en reizen naar alle organen en weefsels.
- Hersenen aan het stuur: De werking van de schildklier wordt aangestuurd door de hersenen, met name de hypothalamus en de hypofyse. Als er te weinig schildklierhormoon is, geven ze signalen aan de schildklier om meer te produceren, en vice versa.
- Terugkoppelingsmechanisme: Vergelijk het met een thermostaat. Als het te koud is, gaat de verwarming aan. Als er te weinig schildklierhormoon is, zet de schildklier de productie op. Bij te veel remt het af.
- Jodium en tyrosine: Om schildklierhormoon te maken, heeft de schildklier jodium nodig, dat uit voeding komt. Tyrosine, een aminozuur, is ook essentieel en zit in eiwitrijke voedingsmiddelen.
- Follikels en opslag: Gevormde schildklierhormonen worden opgeslagen in follikels. Dit is als een voorraad die de schildklier aan het bloed afgeeft wanneer nodig.
- Omzetting T4 naar T3: T4 wordt omgezet in het actievere T3 in de lever, spieren en hersenen. Dit proces wordt dejodering genoemd.
- Calcitonine: Naast T4 en T3 produceert de schildklier calcitonine, dat reguleert hoeveel calcium vanuit botten in het bloed komt.
Welke andere organen en klieren werken samen met je schildklier?
Je lichaam is zo ontworpen dat het draait op een geolied netwerk van hormonen en klieren. Voor de schildklier is darain een hoofdrol weggelegd. Ontdek welke andere spelers in dit endocriene systeem een wisselwerking hebben met je vlindervormige vriend!
Hoe wordt de schildklier aangestuurd? 🧠
Je hebt een sterk team nodig om de schildklier in actie te krijgen. De hypothalamus stuurt het schildklierreleasing hormoon (TRH) naar de hypofyse, die op zijn beurt schildklierstimulerend hormoon (TSH) produceert. En dan begint het feest in de schildklier: thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3) worden losgelaten, maar alleen als er genoeg jodium aan boord is!
De invloed op je lichaamssystemen 🤸♀️
Cardiovasculair systeem
Hoe je bloed door je lijf pompt? Yep, de schildklier is in charge van het regelen van je hartminuutvolume, hartslag en de kracht van hartcontracties.
Zenuwstelsel
Als de schildklier protesteert, kan je zenuwstelsel ook meedoen. Gevoelloosheid, tintelingen, pijn – het kan een symptomenfestijn zijn. En let op, hypothyreoïdie kan zelfs de blues brengen, terwijl hyperthyreoïdie een ticket voor de angsttrein kan zijn.
Spijsverteringsstelsel
De schildklier heeft ook een vinger in de pap als het gaat om hoe je eten door je spijsverteringsstelsel beweegt. Het regelt de gastro-intestinale motiliteit, dus een gelukkige schildklier is een blije buik!
Voortplantingssysteem
Vergeet de voortplanting niet. Als je schildklier ontregeld is, kun je last krijgen van onregelmatige menstruaties en vruchtbaarheidsproblemen.
Kun je zonder schildklier leven?
Ja, het is mogelijk om zonder schildklier te leven. Echter, als je schildklier wordt verwijderd, bijvoorbeeld door middel van een thyreoïdectomie, is het noodzakelijk om voor de rest van je leven hormoonvervangende medicijnen te gebruiken. Deze medicijnen zijn uitermate belangrijk om een gezond hormonaal evenwicht te behouden en bepaalde bijwerkingen en symptomen te voorkomen die het gevolg zijn van het ontbreken van schildklierhormonen. In feite is hormoonvervangingstherapie een gangbare aanpak na een schildklieroperatie om je algehele gezondheid te waarborgen.
Klachten en schildklieraandoeningen
Soorten Schildklieraandoeningen
Wist je dat meer dan 500.000 mensen in Nederland te maken hebben met een schildklieraandoening? En hier komt de kicker: zo’n 400.000 van hen hebben te maken met een trage schildklier, oftewel hypothyreoïdie. In maar liefst 95% van deze gevallen is de boosdoener de ziekte van Hashimoto, een auto-immuunziekte die je schildklier in de war schopt. Vrouwen hebben een hoger risico om schildklierklachten te krijgen.
Primair vs. secundair
- Primair: Als het begint in de schildklier zelf.
- Secundair: Als de aandoening begint in de hypofyse.
De grote vier schildklieraandoeningen
- Hypothyreoïdie: Je schildklier is een beetje traag, wat een waaier aan klachten geeft.
- Hyperthyreoïdie: Een overactieve schildklier.
- Struma: Een vergrote schildklier.
- Schildklierkanker: Het meest serieus, maar vaak goed behandelbaar.
Klachten
Herkenbare symptomen zijn o.a. een snel of langzaam hart, gewichtsveranderingen, mood swings, onregelmatige menstruatie.
Vroege waarschuwingssignalen⚠️
- Snelle of trage hartslag.
- Gewichtsverandering zonder duidelijke reden.
- Warmte-intolerantie of koude-intolerantie.
- Mood swings: depressie of angst.
- Menstruatieklachten.
Wat te doen? 🩺
Als deze klachten jou bekend voorkomen, praat dan met je huisarts. Bloedonderzoek kan nuttig zijn om je schildklierstatus te checken. Better safe than sorry!
Schildklierwaarden
Hieronder staan de belangrijkste bloedwaarden voor de schildklier en wat deze schildklierwaarden betekenen:
- TSH (Thyreoïdstimulerend hormoon): 0,4 – 4,0 mU/l
- Laat zien hoeveel ‘aanmoediging’ je schildklier nodig heeft.
- Optimaal: Vaak voelen mensen zich goed bij een TSH lager dan 2,0.
- FT4 (Vrij thyroxine): 9 – 26 pmol/l
- Hoeveel actief schildklierhormoon is beschikbaar.
- Optimaal: Een hoog-normale waarde is gunstig.
- T4 (Totale thyroxine): 64 – 154 nmol/l
- Totale hoeveelheid schildklierhormoon in je bloed.
- T3 (Triiodothyronine): 1,2 – 3,4 nmol/l
- Het actieve schildklierhormoon.
- FT3 (Vrij triiodothyronine): 3 – 8 pmol/l
- Hoeveel actief T3 is beschikbaar.
- Antistoffen TPO (Thyroperoxidase):
- < 25: Negatief (geen auto-immuniteit)
- 25-35: Dubieus (mogelijk auto-immuniteit)
- > 35: Positief (auto-immuniteit)
- Antistoffen Tg (Thyroglobuline):
- < 40: Negatief (geen auto-immuniteit)
- 40-60: Dubieus (mogelijk auto-immuniteit)
- > 60: Positief (auto-immuniteit)
Auto-immuniteit is een toestand waarin het immuunsysteem van het lichaam zijn eigen cellen en weefsels aanvalt, alsof ze vreemde indringers zijn. Normaal gesproken zou het immuunsysteem het lichaam moeten beschermen tegen schadelijke externe stoffen zoals bacteriën en virussen. Bij auto-immuniteit raakt het immuunsysteem echter in de war en richt het zich tegen gezond weefsel.
In het geval van schildklieraandoeningen, zoals de Ziekte van Hashimoto en de ziekte van Graves, zijn deze vaak het gevolg van auto-immuniteit. Bij de ziekte van Hashimoto valt het immuunsysteem de schildklier aan, wat leidt tot ontsteking en uiteindelijk tot een trage schildklier (hypothyreoïdie). In de ziekte van Graves is er sprake van een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) als gevolg van aanvallen door het immuunsysteem.
De aanwezigheid van antistoffen zoals TPO (tegen thyroperoxidase) en Tg (tegen thyroglobuline) in het bloed kan een indicatie zijn van auto-immuniteit tegen de schildklier. Lage niveaus van deze antistoffen duiden meestal op afwezigheid van auto-immuniteit, terwijl verhoogde niveaus wijzen op een mogelijke aanval op de schildklier door het immuunsysteem.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over je schildklier, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
