Schildklierkanker: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 13 december 2023 by M.G. Sulman

Schildklierkanker, ook wel schildkliercarcinoom genoemd, is een kwaadaardige tumor in dat kleine vlindertje in je hals, de schildklier. Deze klier doet belangrijk werk door hormonen te maken die je stofwisseling regelen (hoe je lichaam energie gebruikt). Die hormonen zorgen er ook voor dat je lichaamstemperatuur, bloeddruk en hartslag in toom blijven. Gelukkig is schildklierkanker meestal goed te behandelen. De kans op herstel is hoog.

Wat is schildklierkanker?

Schildklierkanker is eigenlijk gewoon een kwaadaardige knobbeltje (tumor) in de schildklier. Het ontstaat doordat de cellen in de schildklier zich ongecontroleerd gaan delen. Een chiquer woord voor schildklierkanker is schildkliercarcinoom. Gelukkig is het niet iets wat heel vaak voorkomt.

Goedaardige schildkliertumoren

Het is geruststellend om te weten dat in meer dan 95% van de gevallen een tumor of knobbel in de schildklier goedaardig is. Dit betekent dat de tumor niet agressief doorgroeit in de omliggende weefsels en zich niet verspreidt naar andere delen van het lichaam. Hoewel goedaardige schildkliertumoren over het algemeen geen levensbedreigende aandoening zijn, kunnen ze wel problemen veroorzaken, vooral als ze de normale werking van de schildklier beïnvloeden. Dit kan leiden tot een vertraagde of versnelde schildklierfunctie, met bijbehorende symptomen.

Vóórkomen

Schildklierkanker is best wel zeldzaam, met ongeveer 2 gevallen per 100.000 mensen per jaar in Nederland. In 2022 kregen in Nederland 894 mensen de diagnose schildklierkanker. Ter vergelijking, longkanker komt veel vaker voor, zo’n 50-60 gevallen per 100.000 mensen per jaar. In België zijn de cijfers vergelijkbaar. Opvallend is dat vrouwen ongeveer 2,5 keer vaker schildklierkanker krijgen dan mannen. En het treft ook vaak jongere mensen in vergelijking met andere vormen van kanker.

Soorten schildklierkanker

Schildklierkanker komt in verschillende vormen, afhankelijk van het type cellen waaruit de kanker groeit. Dit zijn de belangrijkste soorten:

1. Papillair:
   • Dit is de meest voorkomende vorm, goed voor ongeveer 80% van alle gevallen.
   • Papillaire schildklierkanker groeit langzaam en heeft vaak invloed op de lymfeklieren in de nek.
   • Gelukkig reageert deze vorm heel goed op behandeling. De prognose is meestal positief. Het is zelden fataal.
2. Folliculair:
   • Deze vorm komt minder vaak voor, ongeveer 15% van de diagnoses.
   • Folliculaire schildklierkanker heeft meer kans om zich naar botten en organen zoals de longen te verspreiden.
   • Behandeling van metastatische kanker kan uitdagender zijn, maar met de juiste aanpak zijn er mogelijkheden.
3. Medullair:
   • Ongeveer 2% van de schildklierkankers is medullair: medullair schildkliercarcinoom.
   • Mensen met medullaire schildklierkanker hebben soms een familiegeschiedenis van de ziekte. Een genetische mutatie kan een rol spelen in het ontstaan ervan.
4. Anaplastisch:
   • Dit is de meest agressieve en moeilijkst te behandelen vorm van schildklierkanker.
   • Anaplastische schildklierkanker groeit snel en verspreidt zich vaak naar omliggend weefsel en andere delen van het lichaam.
   • Het is gelukkig zeldzaam, maar helaas verantwoordelijk voor ongeveer 2% van de diagnoses. De prognose is vaak minder gunstig.

Symptomen van schildklierkanker

Belangrijke kenmerken van schildklierkanker zijn:

1. Knobbel in de hals:
   • Het voornaamste symptoom is een voelbare knobbel (nodus) in de hals.
   • Dit kan door de persoon zelf worden ontdekt of toevallig tijdens een ander onderzoek worden vastgesteld.
2. Asymptomatisch bij de meeste patiënten:
   • In de meeste gevallen ervaren patiënten geen specifieke klachten van schildklierkanker.
   • Soms kan er enige hinder zijn van de knobbel zelf.
3. Mogelijke aanwijzingen voor schildklierkanker:
   • Snelle groei van de knobbel.
   • Heesheid van de stem.
   • Vergroting van lymfeklieren in de hals.
   • Ontstaan van nieuwe knobbels in de schildklier.

Oorzaak van kanker aan de schildklier

Het blijft een uitdaging voor deskundigen om precies te begrijpen waarom sommige cellen in de schildklier kwaadaardig worden en tot kanker leiden. Er zijn echter verschillende factoren geïdentificeerd die het risico op schildklierkanker kunnen vergroten. Enkele van deze risicofactoren zijn:

1. Blootstelling aan straling:
   • Vooral blootstelling aan straling kan het risico op schildklierkanker vergroten. Dit kan komen door medische procedures, zoals radiotherapie voor hoofd- en nekkanker, vooral in de kindertijd, of door blootstelling aan radioactieve neerslag van kernwapens of ongevallen in elektriciteitscentrales.
2. Dieet met weinig jodium:
   • Een dieet met onvoldoende jodium kan het risico verhogen. Jodium is essentieel voor een gezonde schildklierfunctie.
3. Genetische factoren:
   • Erfelijke factoren spelen ook een rol, zoals genmutaties die gerelateerd zijn aan endocriene ziekten, waaronder bepaalde genmutaties zoals bij het multipele endocriene neoplasie type 2A (MEN2A) of type 2B (MEN2B)-syndroom.
4. Andere risicofactoren:
   • Andere factoren die het risico op schildklierkanker kunnen vergroten, zijn onder meer een vergrote schildklier (struma), een familiegeschiedenis van schildklieraandoeningen of schildklierkanker, schildklierontsteking, lage jodiuminname, obesitas (hoge body mass index).

Onderzoek en diagnose

Bij het onderzoek naar schildklierkanker, specifiek de echogeleide punctie, worden met een dunne naald cellen uit de knobbel in de schildklier opgezogen. Belangrijk om te weten is dat de kans op een kwaadaardig gezwel (schildklierkanker) relatief klein is, variërend tussen 2-5%. De resultaten van de punctie kunnen als volgt zijn:

1. Waarschijnlijk geen kwaadaardig gezwel:
   • De uitslag geeft sterk aan dat het vrijwel zeker geen kwaadaardig gezwel is.
2. Sterke verdenking van kwaadaardig gezwel:
   • De punctie wijst sterk in de richting van een kwaadaardig gezwel.
3. Geen onderscheid mogelijk tussen goedaardig en kwaadaardig gezwel:
   • Soms is het niet mogelijk om op basis van de punctie een duidelijk onderscheid te maken tussen een goedaardig en kwaadaardig gezwel.
4. Bevestiging van een kwaadaardig gezwel:
   • De punctie bevestigt dat het inderdaad om een kwaadaardig gezwel gaat.

In sommige gevallen kan de definitieve diagnose pas worden gesteld na een operatie waarbij een deel van de schildklier, inclusief de knobbel, wordt verwijderd.

Stadia

Het stadiëringssysteem wordt gebruikt door zorgverleners om vast te stellen in hoeverre schildklierkanker zich heeft verspreid. De stadia variëren van 1 (I) tot 4 (IV), waarbij hogere stadiëring aangeeft dat de kanker zich verder heeft verspreid. Hier is een algemene uitleg van de stadia:

1. Stadium I:
   • De kanker is beperkt tot de schildklier en heeft zich niet verspreid naar andere delen van het lichaam.
2. Stadium II:
   • De kanker is nog steeds in de schildklier, maar er zijn tekenen dat het zich naar nabijgelegen lymfeklieren kan verspreiden.
3. Stadium III:
   • De kanker is aanwezig in de schildklier en mogelijk in nabijgelegen lymfeklieren.
4. Stadium IV:
   • De kanker heeft zich uitgebreid (uitgezaaid) buiten de schildklier en nabijgelegen lymfeklieren naar andere organen en mogelijk botten.

Behandeling van schildklierkanker

De behandeling van schildklierkanker is afhankelijk van de grootte en locatie van de tumor, evenals de aanwezigheid van uitzaaiingen. Enkele belangrijke behandelingsopties zijn:

Operatie

Bij voorkeur wordt schildklierkanker chirurgisch behandeld. Als de tumor klein en op een gunstige plaats zit, kan een deel van de schildklier worden verwijderd met zeer goede vooruitzichten op genezing.

Bij grotere tumoren of ongunstige locaties kan het nodig zijn de hele schildklier te verwijderen. Dit biedt ook goede genezingskansen, maar het resulteert in het verlies van schildklierfunctie, wat levenslange suppletie met schildklierhormonen vereist. Vaak wordt na volledige verwijdering van de schildklier ook behandeling met radioactief jodium gegeven.

Radioactief Jodium (RAI)

RAI wordt vaak gebruikt als behandelmethode wanneer het knobbeltje niet volledig chirurgisch kan worden verwijderd of als er uitzaaiingen zijn.

Schildkliercellen nemen jodium op, en radioactief jodium zal voornamelijk in schildkliercellen en schildklierkankercellen terechtkomen, waardoor ze worden vernietigd. Het kan ook uitzaaiingen bestrijden.
Niet effectief tegen zeer kwaadaardige schildklierkankercellen die geen jodium meer opnemen.

Schildklierhormonentherapie

Tabletten met schildklierhormonen worden gegeven om twee redenen.

Ten eerste: na de operatie kan er een tekort aan schildklierhormonen ontstaan, wat vervelende klachten veroorzaakt en zelfs levensbedreigend kan zijn. Vervanging is noodzakelijk.

Ten tweede, door kunstmatig het schildklierhormoongehalte te verhogen, blijft het TSH-gehalte laag, waardoor schildkliercellen (inclusief kankercellen) niet worden gestimuleerd om te groeien.

Prognose

Het overlevingspercentage van schildklierkanker varieert afhankelijk van het type schildklierkanker en het stadium waarin het wordt gediagnosticeerd. Hier zijn de vijfjaarsoverlevingspercentages voor verschillende typen schildklierkanker:

1. Papillair type:
   • Bijna 100% voor gelokaliseerde gevallen.
   • Bijna 80% voor gevallen waarin de kanker zich heeft verspreid.
2. Folliculair type:
   • Bijna 100% voor gelokaliseerde gevallen.
   • Ongeveer 63% voor gevallen waarin de kanker zich heeft verspreid.
3. Medullair type:
   • Bijna 100% voor gelokaliseerde gevallen.
   • Ongeveer 40% voor gevallen waarin de kanker zich heeft verspreid.
4. Anaplastisch type:
   • Ongeveer 31% voor gelokaliseerde gevallen.
   • Slechts 4% voor gevallen waarin de kanker zich heeft verspreid.

Over het algemeen zijn de vooruitzichten gunstig, vooral als de schildklierkanker in een vroeg stadium wordt ontdekt en behandeld. Papillaire schildklierkanker heeft bijvoorbeeld een zeer hoog overlevingspercentage, zelfs in gevallen waarin het zich heeft verspreid.

Schildklierkanker is over het algemeen te genezen, vooral als de behandeling plaatsvindt voordat de kankercellen zich naar verre delen van het lichaam hebben verspreid. Als volledige genezing niet mogelijk is, kan een behandelplan worden opgesteld om zoveel mogelijk van de tumor te vernietigen en verdere groei of verspreiding te voorkomen. Regelmatige monitoring en opvolging zijn ook belangrijk voor een succesvolle behandeling.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over schildklierkanker, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.