Last Updated on 5 december 2023 by M.G. Sulman
De medische benaming van een schildklierontsteking is ’thyreoïditis’. Bij een schildklierontsteking is de schildklier ontstoken met tijdelijke of blijvende gevolgen. Bij een schildklierontsteking gaat er iets mis met de productie van hormonen, doordat de werking van de schildklier verstoord wordt. De schildklier werkt te snel of juist te langzaam. Als gevolg van een te snel werkende schildklier gaat je hart sneller kloppen en de spijsvertering sneller werken. Je valt af en krijgt een opgejaagd gevoel. De schildklier kan ook juist te traag werken, wat leidt tot lusteloosheid, extreme vermoeidheid en je komt wat kilo’s aan. Deze onderproductie of overproductie van schildklierhormonen is tijdelijk, maar kan ook permanent zijn. Er worden verschillende vormen van schildklierontsteking onderscheiden. De drie meest voorkomende vormen van schildklierontsteking zijn subacute granulomateuze thyroïditis (welke wordt veroorzaakt door een virus), de ziekte van Hashimoto (een auto-immuunstoornis), en de pijnloze of stille thyreoïditis. Mensen met schildklierontsteking worden behandeld met aanvullende synthetisce schildklierhormonen.
Wat is de schildklier?
De schildklier is een belangrijke hormonale klier in het menselijk lichaam. Het bevindt zich in de hals net onder het strottenhoofd en voor de luchtpijp. De schildklier produceert drie hormonen:
- thyroxine (T4)
- tri-joodthyronine (T3)
- calcitonine
Het kliertje in je hals heeft een belangrijke taak, namelijk de stofwisseling van jouw lichaam reguleren.
Wie krijgt het?
Vrouwen hebben meer kans op het ontwikkelen van thyreoïditis dan mannen.
Typen schildklierontsteking
Hashimoto-thyroïditis
Deze vorm komt het meeste voor. Het betreft een auto-immuunziekte, waarbij het lichaam zelf antilichamen aanmaakt die de schildklier aanvallen. De ziekte van Hashimoto is een chronische ontsteking van de schildklier, waarbij vaak na een tijdje de schildklier te langzaam gaat werken. Dit wordt ‘hypothyroïdie’ genoemd. Soms gaat dit gepaard met een zwelling in de nek, omdat de schildklier opzet (struma). De aandoening komt vooral voor bij vrouwen tussen de 30 en 50 jaar.
Subacute granulomateuze thyroïditis
Deze vorm wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een virus en wordt nogal eens verward met een keelontsteking, omdat je vaak pijn krijgt bij het slikken. Je kunt ook last krijgen van pijn in kaken of oren. Voorts kan deze aandoening gepaard gaan met koorts en gewichtsverlies. Aanvankelijk leidt de aandoening vaak tot overproductie van schildklierhormon, later gevolg door onderproductie. Hyperthyreoïdie is de medische naam voor een schildklier die te snel werkt.
Stille thyroïditis
Dit type komt vooral voor bij vrouwen die net bevallen zijn. Ongeveer één op de acht vrouwen krijgt hier binnen enkele maanden tot een jaar na de bevalling last van, waarschijnlijk als gevolg van veranderingen in het immuunsysteem door de zwangerschap. Vaak verdwijnt deze vorm vanzelf binnen enkele maanden.
Oorzaak van thyreoïditis
Thyroiditis of schildklierontsteking is een veel voorkomende schildklieraandoening. Er zijn meerdere mogelijke oorzaken.
Auto-immuunreacties
Een schildklierontsteking kan worden veroorzaakt door een auto-immuunreactie, wat betekent dat de eigen afweer van het lichaam de cellen in de schildklier aanvalt. Er zijn verschillende subgroepen van auto-immuunontstekingen van de schildklier.
Hashimoto-thyroïditis
De meest voorkomende is de zogenaamde Hashimoto-thyreoïditis, een chronische ontsteking van de schildklier. De ziekte blijft vaak jaren onopgemerkt. Hashimoto-thyroïditis kan ook gepaard gaan met andere auto-immuunziekten, zoals diabetes type 1.
Lymfatische thyreoïditis
Een vergelijkbare vorm is de langzaam voortschrijdende lymfatische thyreoïditis, die dezelfde antistoffen vertoont, maar met een lagere titer. Het blijft meestal onopgemerkt en het geneest meestal zonder gevolgen. Er is een fase van onderactiviteit, die een paar maanden kan duren, maar dan vanzelf weer normaal functioneert. Het is belangrijk om het te onderscheiden van Hashimoto om niet onnodig levenslang schildklierhormonen te slikken.
Zwangerschap
Zwangerschap kan ook leiden tot een ontsteking van de schildklier (subacute, postpartum thyreoïditis), die vergelijkbaar is met lymfatische thyreoïditis en meestal spontaan verdwijnt zonder gevolgen.
Ziekte van Graves
De ziekte van Graves leidt daarentegen tot een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie).
Virusinfecties of bacteriële infecties
Andere oorzaken van schildklierontsteking kunnen virale of, zeer zelden, bacteriële infecties zijn.
De ziekte van De Quervain is een niet-chronische ontsteking van de schildklier. de vermoedelijke boosdoener is een virus. Men spreekt ook wel van een subacute thyreoïditis. De ziekte ontstaat vaak na een keelontsteking of verkoudheid.
Medicatie / bestraling
Bovendien kunnen voorafgaande bestraling (radiotherapie) van de halsregio, een punctie van de schildklier, therapie met radioactief jodium en sommige medicijnen (amiodaron, lithium, interferon) een schildklierontsteking veroorzaken.
Risicofactoren
Risicofactoren voor het ontwikkelen van schildklierontsteking kunnen verschillen, afhankelijk van het type ontsteking. Er worden twee hoofdtypen schildklierontsteking onderscheiden: de auto-immune schildklierontsteking, genaamd de ziekte van Hashimoto, en de infectieuze schildklierontsteking, ook wel bekend als subacute thyreoïditis.
Risicofactoren van de ziekte van Hashimoto:
- Geslacht: Vrouwen lopen meer risico dan mannen op het ontwikkelen van de ziekte van Hashimoto.
- Leeftijd: Het komt vaker voor bij mensen van middelbare leeftijd en ouderen.
- Erfelijkheid: Een familiegeschiedenis van schildklieraandoeningen gefet een verhoogd risico.
Andere auto-immuunziekten: Als je al een auto-immuunziekte hebt, zoals diabetes type 1 of reumatoïde artritis, dan gefet dit een hoger risico. - Jodiumtekort (een jodiumtekort).
Risicofactoren van subacute thyreoïditis:
- Virale infectie: Een recente virale infectie hebben doorgemaakt, zoals een verkoudheid of griep.
- Geslacht: Vrouwen hebben een hoger risico dan mannen.
- Leeftijd: Deze vorm van schildklierontsteking komt vaker voor bij mensen tussen de 30 en 50 jaar.
- Postpartumperiode: Vrouwen die onlangs zijn bevallen van een kind, hebben een licht verhoogd risico.
Symptomen van een ontstoken schildklier
Symptomen van een schildklierontsteking kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de ziekte. Sommige mensen hebben lokale symptomen zoals zwelling en gevoeligheid in de hals: een gezwollen en pijnlijke schildklier. Anderen ervaren koorts en algehele malaise. Veel mensen ervaren slechts matige symptomen.
Thyroïditis is vaak van invloed op de metabole activiteit. In sommige gevallen kunnen in de vroege fase (tijdelijke fase van hyperfunctie) verhoogde schildklierspiegels in het bloed worden gedetecteerd. Dit kan leiden tot gewichtsverlies, tremoren, zweten, rusteloosheid en een snellere hartslag. In het gevorderde beloop van de ziekte kunnen daarentegen vaak lage schildklierhormoonspiegels in het bloed worden vastgesteld (fase van hypofunctie). Mogelijke gevolgen zijn onregelmatige menstruatiecycli, kouwelijkheid, heesheid, obstipatie, gewrichtspijn en zwelling van de oogleden, het gezicht en de schildklier.
Niet alle getroffenen merken een overactieve functie op en nier iedereen krijgt last van een trage schildklier. Veel patiënten met schildklierontsteking blijven een normale schildklierfunctie behouden, maar bij Hashimoto bestaat de kans op ene permanente vertraagde schildklierwerking. Als de schildklier te weinig schildklierhormoon aanmaakt, krijg je een traag werkende schildklier.
Onderzoek en diagnose
Lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek
De diagnose ‘schildklierontsteking’ wordt gesteld op basis van symptomen en bloedwaarden (na bloedonderzoek). De bevinding laat afwijkende waarden zien voor het schildklierhormoon thyroxine (FT4) en TSH (schildklierstimulerend hormoon). De hypofyse maakt TSH aan. In individuele gevallen is de schildklier gevoelig voor druk. Bij een bepaalde variant van de schildklierontsteking (purulente thyreoïditis) worden de ontstekingswaarden (erytrocytbezinkingssnelheid, CRP) verhoogd. Thyroxinespiegels kunnen hoog, laag of normaal zijn. In het bloed van veel patiënten kunnen antilichamen tegen de schildklier worden gedetecteerd.
Echografie
Als een schildklieraandoening wordt vermoed op basis van symptomen en bloedonderzoek, kan een echografie van de schildklier de afzonderlijke vormen van schildklierontsteking verder onderscheiden worden door de arts.
Punctie
Als de bevindingen onduidelijk zijn, kan ook een punctie van de schildklier worden uitgevoerd. Bij een punctie prikt de arts in de schildklier met een dunne, holle naald en zuigt hij of zij wat cellen uit de schildklier weg voor verder onderzoek.
Scintigrafie
In sommige gevallen van een overactieve schildklier is een scintigrafie nuttig om de oorzaak op te helderen. Scintigrafie is een afbeeldingstechniek, waarbij er gebruik wordt gemaakt van een radioactieve stof. Je krijgt een kleine hoeveelheid radioactief gelabeld jodium (I-123) of technetium in je bloed via een infuus. De stof wordt opgenomen door de schildkliercellen die het ook opslaan. Dit is zichtbaar op de computer omdat er op meerdere momenten foto’s (een zogeheten ‘scintigram’) worden gemaakt. Op de foto’s is te zien hoe goed of hoe slecht je schildklier het gelabelde jodium of technetium opneemt.
Behandeling van schildklierontsteking
Bij Hashimoto-thyroïditis zal je naar alle waarschijnlijkheid de rest van je leven een synthetisch schildklierhormoon moeten slikken. Bij subacute granulomateuze thyroïditis verdwijnen de klachten binnen een paar maanden meestal vanzelf. Als de pijnklachten heel hevig zijn, kan je paracetamol of een NSAID gebruiken. In ernstige gevallen kan de arts corticosteroïden als prednison adviseren. Stille thyroïditis is gewoonlijk tijdelijk en vereist geen specifieke behandeling.
Prognose
Over het algemeen is de prognose van een schildklierontsteking goed. Afhankelijk van de variant van thyreoïditis kan het waarschijnlijke verloop van de ziekte door de behandelend arts worden voorspeld. Vaak zijn er tijdelijke stoornissen van de schildklierfunctie. Veel schildklierinfecties genezen vanzelf. Hashimoto-thyreoïditis verandert echter vaak in permanente of chronische hypothyreoïdie, waarvoor een levenslange behandeling met thyroxinetabletten nodig is. Hashimoto-thyreoïditis is in Nederland de belangrijkste oorzaak van chronische hypothyreoïdie.
Video over schildklierontsteking
Met Engels ondertitelde video waarin uitgelegd wordt wat een schildklierontsteking is:
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een schildklierontsteking. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
