Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & tips

Last Updated on 4 juli 2024 by M.G. Sulman

Bij een keelontsteking is het slijmvlies in de keel ontstoken. De medische benaming van keelontsteking is ‘faryngitis’. Een keelontsteking moet niet verward worden met keelpijn, waarbij de keel alleen wat geïrriteerd is. Bij een keelontsteking daarentegen zijn de slijmvliezen ook rood en gezwollen. Mogelijke symptomen van een keelontsteking zijn pijn bij het slikken, keelpijn, koorts, slijm in de keel, oorpijn, heesheid en een opgezwollen keel. Meestal wordt een keelontsteking veroorzaakt door een virus, zoals bij een verkoudheid of bij de ziekte van Pfeiffer, maar een bacterie kan ook de boosdoener zijn. Een keelontsteking veroorzaakt acute keelpijn gecombineerd met koorts en is als besmettelijk te beschouwen. Een keelontsteking heeft normaal gesproken een gunstig natuurlijk beloop en gaat vanzelf over binnen zeven dagen. Zo nodig kan de pijn verlicht worden door (zelf)medicatie. We geven een aantal tips om keelontsteking te verzachten!

Wat is een keelontsteking?

Keelontsteking of faryngitis is een ontsteking van de slijmvliezen die de achterkant van de keel of keelholte bekleden. Deze ontsteking kan pijn, droogheid en slikproblemen veroorzaken. Oorzaken van keelontsteking zijn onder meer virale infecties, zoals verkoudheid, en bacteriële infecties, zoals groep A-streptokokkeninfecties. Deze worden veroorzaakt door een bacterie, de streptokok. Een keelontsteking is een veelvoorkomende aandoening en zelden een reden tot bezorgdheid. Virale faryngitis verdwijnt vaak vanzelf binnen een week of zo.

Symptomen van een keelontsteking

Courante klachten

Een keelontsteking kenmerkt zich vaak door de volgende klachten:

• Keelpijn, zere keel: Dit is een van de meest voorkomende symptomen.
• Koorts: Verhoogde lichaamstemperatuur, vaak gepaard met koude rillingen.
• Pijn bij slikken of moeite met slikken: Pijn of ongemak bij het slikken van voedsel of drinken.
• Oorpijn: Pijn die verergert bij slikken en soms uitstraalt naar de oren.
• Rode, gezwollen slijmvliezen: De keel kan rood en gezwollen zijn, soms met zichtbare witte of witgele stippen en dik slijm. De keelamandelen kunnen ook gezwollen en pijnlijk zijn.
• Opgezette en gevoelige lymfeklieren in de hals: De klieren kunnen gezwollen en pijnlijk zijn bij aanraking.
• Blaasjes: Kleine met vocht gevulde blaasjes achter in de keel, vaak pijnlijk en geassocieerd met virale infecties zoals herpes simplex of enterovirus.

Bijkomende klachten

• Virale infecties: Bij een virale keelontsteking komen vaak neusverkoudheid en hoesten voor.
• Kinderen: Kinderen hebben niet zelden last van buikpijn en/of hoofdpijn.
• Rauwe keel en heesheid: Deze symptomen kunnen soms ook voorkomen.

Algemene klachten

• Droge keel: Een gevoel van droogte of irritatie in de keel.
• Heesheid of verlies van stem: De stem kan hees klinken of men kan tijdelijk de stem verliezen.
• Algemene malaise: Een algemeen gevoel van ziek zijn, vermoeidheid en zwakte.
• Hoofdpijn: Vaak voorkomend bij virale keelontstekingen.
• Spierpijn: Algemene spierpijn of gewrichtspijn.
• Verminderde eetlust: Door pijn bij het slikken kan men minder willen eten.

Specifieke klachten

• Slechte adem: Een slechte geur uit de mond als gevolg van bacteriële infectie.
• Pus in de keel: Bij bacteriële infecties kunnen er pusvorming en witte stippen op de amandelen zijn.

Mogelijke complicaties

• Abcesvorming: Een verzameling van pus in de keel of rond de amandelen.
• Uitdroging: Door moeite met slikken en minder drinken.
• Secundaire infecties: Zoals sinusitis of oorontsteking.
• Post-streptokokken complicaties: Bij streptokokkeninfectie, zoals reumatische koorts of glomerulonefritis (een nieraandoening).

Klachten gerelateerd aan specifieke oorzaken

• Virale infecties: Vaak milder, met meer algemene symptomen zoals een loopneus of hoesten.
• Bacteriële infecties: Vaak ernstiger met hogere koorts en pusvorming.
• Allergieën: Kan gepaard gaan met jeukende ogen, niezen en een loopneus.
• Irritatie door rook of vervuiling: Kan leiden tot een branderig gevoel in de keel.

Bij aanhoudende of ernstige klachten is het belangrijk om een arts te raadplegen voor een juiste diagnose en behandeling.

Complicaties

Als complicatie kan een peritonsillair abces (keelabces) optreden, een abces rond de keelamandelen, wat zich vaak uit door in ernst toenemende slikklachten. Men schat de kans op het ontwikkelen van een dergelijk abces in op minimaal 1:500. Andere complicaties van bacteriële faryngitis zijn onder meer:

• epiglottitis, een ernstige ontsteking van het strotklepje
• middenoorontsteking
• mastoïditis, een bacteriële infectie van het uitstekend bot achter het oor (de processus mastoïdeus)
• sinusitis of bijholteontsteking
• acute reumatische koorts
• post-streptokokken glomerulonefritis (glomerulonefritis is de algemene term voor aandoeningen van de glomeruli van de nieren)
•  toxischeshocksyndroom (meestal afgekort tot: TSS)

Oorzaken van keelontsteking

Virussen zijn de meest voorkomende oorzaak van keelontsteking. Faryngitis wordt meestal veroorzaakt door virale infecties zoals verkoudheid, griep of klierkoorts (ziekte van Pfeiffer).

Minder vaak wordt faryngitis veroorzaakt door een bacteriële infectie. De meest voorkomende bacteriële infectie van de keel is keelontsteking, die wordt veroorzaakt door groep A-streptokokken. Zeldzame oorzaken van bacteriële faryngitis zijn gonorroe, chlamydia en corynebacterium, een bacteriegeslacht waartoe onder andere de bacterie behoort die difterie veroorzaakt.

Besmetting

Zowel virale als bacteriële vormen van faryngitis zijn besmettelijk. De ziekteverwekkers die keelontsteking veroorzaken, hebben de neiging om in de neus en keel te leven.

Wanneer iemand met keelontsteking en ziekteklachten hoest of niest, laten hij of zij kleine druppeltjes vrij die het virus of de bacteriën bevatten in de lucht. Je kunt besmet raken door:

• deze kleine druppeltjes in te ademen
• besmette voorwerpen aan te raken en vervolgens je gezicht (mond) aan te raken
• het consumeren van besmet voedsel en dranken

Daarom is het essentieel dat je je handen wast voordat je voedsel aanraakt of je gezicht aanraakt.

Mensen herstellen meestal binnen 7-10 dagen van virale infecties, zoals verkoudheid. Vanwege de virale incubatietijd kunnen mensen echter besmettelijk zijn voordat er symptomen optreden.

Je kunt voorkomen dat andere mensen keelontsteking krijgen door thuis te blijven als je keelontsteking hebt, totdat je geen koorts meer hebt of minstens 24 uur antibiotica hebt gebruikt.

Risicofactoren

Frequente blootstelling aan verkoudheid en griep kan je risico op faryngitis vergroten. Dit geldt met name voor mensen met een baan in de gezondheidszorg, allergieën en frequente sinusinfecties. Blootstelling aan passief roken (meeroken) kan ook jerisico verhogen.

Arts raadplegen

De meeste gevallen van keelontsteking kunnen met succes thuis worden behandeld. Er zijn echter enkele symptomen die een doktersbezoek vereisen voor verdere evaluatie.

Raadpleeg in de volgende gevallen je huisarts:

• als je langer dan een week last hebt van een zere keel of keelpijn
• als je keelpijn en koorts hebt
• als ook je lymfeklieren gezwollen zijn
• als je naast keelkrachten last krijgt van een huiduitslag
• als de klachten niet verbeteren na het afronden van een volledig antibioticakuur
• als de symptomen terugkeren na het voltooien van een antibioticakuur

Onderzoek en diagnose

Op basis van de klachten en lichamelijk onderzoek wordt de diagnose gesteld. Bij vermoeden van de ziekte van Pfeiffer, zoals bij jongeren met langer dan een week durende keelpijn, koorts, moeheid en pijnlijke, vergrote lymfeklieren, kan aanvullende onderzoek worden uitgevoerd. Verder kan de huisarts een streptokokkeninfectie aantonen of uitsluiten door een ‘strep-test’, de traditionele keelkweek. Als de arts een andere oorzaak van de faryngitis vermoedt, kan hij bloedonderzoek laten uitvoeren.

Behandeling van keelontsteking

Pijnstilling en zelfzorg (tips)

Een keelontsteking is in de meeste gevallen een hinderlijke, doch onschuldige klacht, die vanzelf binnen een week overgaat. Pijnstillers (bij voorkeur paracetamol) kunnen de ernst van de klachten verzachten. Het blijkt dat de werkzaamheid van allerlei huismiddelen zoals regelmatige inname van koud water of een waterijsje, kamillethee, het eten van drop, niet is aangetoond.

Nuttige zelfzorgmaatregelen zijn:

• veel drinken om uitdroging te voorkomen
• warme bouillon drinken
• gorgelen met warm zout water
• een luchtbevochtiger gebruiken
• rusten tot je je beter voelt

Wanneer de keelpijn langer dan 7 dagen aanhoudt of als de klachten verergeren, dan doe je er verstandig aan om contact op te nemen met je huisarts.

Natuurgeneeskunde

De volgende natuurlijke producten kunnen gebruikt worden bij keelontsteking:

• kamperfoelie
• heemstwortel
• salie
• gladde iep

Antibiotica

Ongeveer 10 procent van de keelontstekingen wordt veroorzaakt door streptokokken. Het voorschrijven van antibiotica bij keelontsteking heeft pas zin na bepaling of er sprake is van een bacteriologische infectie. Als een virus de boosdoener is, hebben antibiotica geen zin.

Een keelontsteking kan ook de voorbode zijn van roodvonk. Roodvonk is een besmettelijke vlekjesziekte die veroorzaakt wordt door streptokokken. Het beloop van roodvonk is in het algemeen gunstig en complicaties zijn zeldzaam. Milde klachten hoeven niet behandeld te worden met een antibioticum.

Prognose en duur

Hoelang duurt een keelontsteking? Bij de meeste mensen gaat een keelontsteking na een week tot 10 dagen vanzelf over., maar soms het wat langer.

Faryngitis is zelden een ernstige aandoening en komt vaak voor naast verkoudheid en griep. Virale faryngitis verdwijnt meestal vanzelf binnen een week tot 10 dagen, maar bacteriële faryngitis kan een antibioticakuur vereisen om complicaties te voorkomen.

Complicaties van faryngitis, zoals reumatische koorts, zijn zeldzaam. Iedereen met ernstige, terugkerende of aanhoudende symptomen moet een arts raadplegen.

Het beoefenen van goede hygiëne en het bedekken van de mond en neus bij hoesten of niezen kan helpen voorkomen dat de ziekteverwekkers die keelontsteking kunnen veroorzaken, worden verspreid.

Preventie

Het handhaven van een goede hygiëne kan veel gevallen van keelontsteking voorkomen:

• vermijd het delen van eten, drinken en eetgerei
• vermijd personen die ziek zijn
• was vaak je handen, vooral voor het eten en na hoesten of niezen
• gebruik op alcohol gebaseerde handdesinfectiemiddelen als water en zeep niet beschikbaar zijn
• stop met roken en vermijd meeroken
• eet gezond en gevarieerd
• zorg voor dagelijkse beweging

Casus: Keelontsteking

Patiëntgegevens

Naam: Tom Bakker
Leeftijd: 25 jaar
Geslacht: Man
Beroep: ICT-er
Gezinssituatie: Woont samen met vriendin

Huidige situatie

Tom komt ter consult bij de huisarts met klachten van hevige keelpijn, slikproblemen en koorts. Deze klachten teisteren hem sinds drie dagen.

Symptomen

• Hevige keelpijn
• Moeizaam slikken
• Rood en gezwollen keel
• Witte plekken op de amandelen
• Koorts van 39°C
• Hoofdpijn en vermoeidheid

Anamnese

Tom heeft geen voorgeschiedenis van keelproblemen. Geen recent contact met zieken, maar wel veel stress op het werk. Hij rookt niet en drinkt sporadisch alcohol.

Diagnose

Op basis van de symptomen en het lichamelijk onderzoek, waarbij de keel rood en gezwollen is en witte plekken op de amandelen prijken, wordt door de arts acute keelontsteking gediagnosticeerd. Een keeluitstrijkje wordt afgenomen om een streptokokkeninfectie te bevestigen.

Behandeling door de huisarts

• Antibiotica: Voorschrijven van een antibioticakuur indien het keeluitstrijkje een bacteriële infectie bevestigt (bijvoorbeeld amoxicilline).
• Pijnbestrijding: Aanbeveling van paracetamol of ibuprofen ter verlichting van pijn en koorts.
• Rust en hydratatie: Advies om te rusten als een ‘bejaarde kat’ en voldoende vocht te consumeren, bijvoorbeeld in de vorm van water, kruidenthee en bouillon.
• Keelverzachters: Zuigtabletten of gorgelen met zout water om de keel te verzachten. Gorgelen met zuiveringszout is ook een mogelijkheid.

Prognose

Met de juiste behandeling zal Tom binnen een week herstellen. De symptomen zullen binnen een paar dagen reeds afnemen.

Nazorg

• Volgen van de behandeling: Tom wordt aangemoedigd om de voorgeschreven antibiotica trouw af te maken, zelfs al voelt hij zich kiplekker.
• Regelmatige controles: Alleen nodig als de symptomen verergeren of niet binnen een week verbeteren.
• Voorlichting: Over het vermijden van irriterende stoffen zoals rook en het handhaven van goede hygiëne om verdere verspreiding te voorkomen.

Preventie

• Goede hygiëne: Regelmatig handen wassen om de verspreiding van infecties de pas af te snijden.
• Gezonde leefstijl: Een gezonde leefstijl om het immuunsysteem te stutten, met voldoende slaap, een gavrieerd en gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging.
• Vermijden van stress: Proactieve maatregelen nemen om stress te verminderen, zoals ontspanningstechnieken en een goede balans tussen werk en privé vinden.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een keelontsteking. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.