Last Updated on 3 april 2024 by M.G. Sulman
Reumatische koorts, oftewel reumakoorts of acuut reuma, is een heftige aandoening die verschillende delen van je lichaam kan treffen: het hart, de gewrichten, de huid en zelfs het zenuwstelsel. Het begint allemaal met een infectie veroorzaakt door die gemene streptokokkenbacterie, meestal in de keel. Dit staat bekend als streptokokkenfaryngitis of streptokokkenkeel. Dus ja, vaak voel je eerst keelklachten voordat die vervelende reumakoorts toeslaat. Vooral kinderen kunnen er last van krijgen, maar het is gelukkig zeldzaam in Nederland. Wat je vaker ziet is reactieve artritis, die ook kan ontstaan na een streptokokkeninfectie en vergelijkbare gewrichtsklachten veroorzaakt. Gelukkig is dit meestal niet zo ernstig.
Wat is reumatische koorts?
Reumatische koorts is een ontstekingsaandoening die verschillende delen van hetje lichaam kan treffen, waaronder het hart, de gewrichten, de hersenen en de huid. Reumatische koorts ontstaat als reactie van het immuunsysteem op een eerdere infectie.
Het immuunsysteem speelt een cruciale rol bij het beschermen van je lichaam tegen infecties. Wanneer het immuunsysteem nochtans per abuis gezonde delen van het lichaam aanvalt, leidt dit in ontstekingen en zwelling. Met als gevolg reumatische koorts.
Wie krijgt het?
Bepaalde mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van reumatische koorts na een keelontsteking, roodvonk of impetigo. Factoren die dit risico vergroten zijn onder andere:
- Leeftijd: Reumatische koorts treft voornamelijk schoolgaande kinderen tussen de 5 en 15 jaar oud. Het komt zelden voor bij kinderen jonger dan 3 jaar en bij volwassenen.
- Groepsinstellingen: Infectieziekten, waaronder groep A-streptokokkeninfecties, verspreiden zich gemakkelijk in omgevingen waar grote groepen mensen samenkomen, zoals scholen, kinderdagverblijven en militaire trainingsfaciliteiten. Overvolle omstandigheden kunnen het risico op keelontsteking, roodvonk of impetigo vergroten, wat op zijn beurt het risico op reumatische koorts verhoogt als deze infecties niet goed worden behandeld.
- Eerdere geschiedenis: Personen die eerder reumatische koorts hebben gehad, lopen een groter risico om het opnieuw te ontwikkelen als ze opnieuw een keelontsteking, roodvonk of impetigo krijgen.
Oorzaak van reumakoorts
Reumatische koorts kan optreden wanneer keelontstekingen of roodvonkinfecties niet adequaat worden behandeld, of zelfs na een huidontsteking zoals impetigo, in de volksmond bekend als ‘krentenbaard’. Deze infecties worden veroorzaakt door bacteriën die bekendstaan als groep A Streptococcus (groep A streptokokken). Na een van deze infecties duurt het meestal 1 tot 5 weken voordat reumatische koorts zich ontwikkelt.
Risicofactoren
Risicofactoren voor reumatische koorts omvatten:
- Genetische factoren: Er kan sprake zijn van een genetische aanleg wat je risico op het ontwikkelen van reumatische koorts vergroot.
- Streptokokkenbacteriën: Bepaalde stammen van streptokokkenbacteriën kunnen sneller reumatische koorts veroorzaken dan andere.
- Omgevingsfactoren: Factoren zoals overbevolking en slechte sanitaire voorzieningen kunnen de verspreiding van streptokokkenbacteriën bevorderen, waardoor het risico op reumatische koorts toeneemt.
Is het besmettelijk?
Reumatische koorts is niet besmettelijk omdat het geen infectie is, maar een immuunreactie. Het kan niet van persoon tot persoon worden overgedragen. Mensen die besmet zijn met groep A Streptococcus-bacteriën kunnen deze bacterie echter wel verspreiden naar anderen, watkan leiden in infecties zoals keelontsteking of roodvonk.
Symptomen van reumatische koorts
Symptomen van reumatische koorts kunnen variëren en verschillende delen van je lichaam treffen. Mogelijke verschijnselen van reumakoorts zijn:
- Erythema marginatum: een kenmerkend type ringvormige roodheid dat optreedt bij acute reuma, gekenmerkt door rode, niet-jeukende plekken met een duidelijke, bleek uitziende rand.
- Gewrichtsproblemen (artritis): Gewrichten kunnen gezwollen, gevoelig en rood worden, vooral in de knieën, enkels en ellebogen. Deze klachten kunnen van dag tot dag variëren.
- Chorea van Sydenham: Ongecontroleerde, schokkerige bewegingen kunnen optreden in de handen, voeten of andere delen van het lichaam. Dit is een neurologisch symptoom.
- Knobbeltjes onder de huid: Kleine bultjes kunnen onder de huid verschijnen.
- Cardiale symptomen: Pijn op de borst en een abnormale hartslag.
- Vermoeidheid: Je voortdurend moe voelen.
- Koorts: Een verhoogde lichaamstemperatuur.
- Hoofdpijn: Onverklaarbare of aanhoudende hoofdpijn.
- Spierpijn: Pijn en ongemak in de spieren.
- Rode en gezwollen amandelen: De amandelen kunnen gezwollen en ontstoken zijn.
Complicaties
Complicaties van reumatische koorts kunnen op de lange termijn optreden, waarbij gewrichts- en weefselzwelling enkele weken tot maanden kunnen aanhouden. Een ernstige complicatie is langdurige hartschade, bekend als reumatische hartziekte, die meestal vele jaren na de oorspronkelijke ziekte optreedt. Dit kan leiden tot vernauwing of achterwaartse bloedstroom door hartkleppen, schade aan de hartspier, hartfalen en onregelmatige hartslagen, zoals boezemfibrilleren.
Onderzoek en diagnose
Diagnose en tests voor reumatische koorts:
- Streptokokkeninfectietesten: Als er langdurige keelpijn is, zal de arts een keeluitstrijkje doen om te zoeken naar groep A Streptococcus-bacteriën. Dit kan worden uitgevoerd met een snelle streptest die binnen 10 minuten resultaten geeft, of met een keelkweek die enkele dagen duurt voor resultaten. Let op: snelle tests kunnen soms vals-negatieve resultaten geven.
- Bloedonderzoek: Om een streptokokkeninfectie te bevestigen, kan bloedonderzoek worden uitgevoerd. Dit kan ook antilichamen detecteren wanneer bacteriën niet langer aanwezig zijn, evenals ontstekingsindicatoren zoals ESR en CRP.
- Harttesten: Om de hartfunctie te controleren, kunnen tests zoals een elektrocardiogram (EKG) of een echocardiogram (echo) worden uitgevoerd.
- Jones-criteria: Deze worden soms gebruikt om reumatische koorts te diagnosticeren. Er zijn hoofd- en secundaire criteria, en de persoon moet voldoen aan bepaalde combinaties van deze criteria, samen met bewijs van eerdere streptokokkeninfectie, om de diagnose te stellen.
- Hoofdcriteria omvatten artritis, carditis (ontstekingen van de hartspier en de bij het hart behorende weefsels), knobbeltjes onder de huid, chorea en erythema marginatum.
- Secundaire criteria zijn onder meer koorts, verhoogde ESR of CRP niveaus, gewrichtspijn, elektrocardiogram-veranderingen en een geschiedenis van eerdere reumatische koorts.
Behandeling van reumatische koorts
De behandeling van reumatische koorts begint met het aanpakken van de onderliggende bacteriële infectie. Antibiotica worden voorgeschreven om de infectie te bestrijden, soms in de vorm van een enkele injectie of gedurende een week of langer via de mond. Hierdoor kan de verspreiding van de bacterie worden gestopt en verdere complicaties worden voorkomen.
Nadat de infectie onder controle is, richt de behandeling zich op het verminderen van ontstekingen in het lichaam van het individu. Ontstekingsremmende medicijnen worden vaak voorgeschreven om de algehele ontstekingsreactie te verminderen en symptomen zoals gewrichtspijn te verlichten. In ernstige gevallen kan de arts corticosteroïden voorschrijven voor een krachtigere ontstekingsremmende werking.
Zo nodig kunnen aanvullende therapieën door de arts worden aanbevolen. Dit kan variëren van fysiotherapie om je mobiliteit te verbeteren tot chirurgische ingrepen zoals hartoperaties of gewrichtsbehandelingen om ernstige complicaties te behandelen. De behandeling is vaak multidisciplinair en wordt individueel aangepast aan jouw specifieke behoeften.
Prognose
Een vroegtijdige en nauwkeurige diagnose kan voorkomen dat de kwaal blijvende schade berokkent. Ernstige complicaties komen gelukkig zelden voor, al kunnen ze, indien ze optreden, het hart, de gewrichten, het zenuwstelsel of de huid van de betrokkene treffen. Reumatische koorts kan terugkeren (herhaling/recidief).
Preventie
Om reumatische koorts te voorkomen, is het van kardinaal belang om keelontsteking en roodvonk snel te behandelen. Als je langer dan drie dagen last hebt van keelpijn of andere zorgwekkende symptomen vertoont, bel dan je arts. Zorg ervoor dat je de voorgeschreven antibioticakuur volledig afmaakt, zelfs als de symptomen verdwijnen, om herhaling van de infectie te voorkomen.
Daarnaast is het belangrijk om goede hygiënische gewoonten toe te passen om het risico op bacteriële infecties te verminderen. Was regelmatig je handen met water en zeep, hoest of nies in een zakdoek of in je elleboog, en gebruik elke keer een nieuw zakdoekje om te niezen of je neus te snuiten.
Je arts kan zo nodig langdurige antibioticaprofylaxe voorschrijven om steeds terugkerende keelontstekingen en reumatische koorts te voorkomen. Antibioticaprofylaxe is het preventief gebruik van antibiotica om terugkerende infecties te voorkomen. Dit is zinvol bij mensen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van reumatische koorts na een keelontsteking (zie boven).
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over reumatische koorts. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
