Krentenbaard: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 11 augustus 2023 by M.G. Sulman

Een krentenbaard (impetigo) is een besmettelijke huidaandoening. De oorzaak is een bacterie. Meestal de stafylokok. Het beginstadium kenmerkt zich door symptomen als rode vlekken of bultjes op de huid. Meestal rond de neus of mond. Deze bultjes evolueren tot blaasjes die zijn gevuld met gelig vocht. Wanneer deze blaasjes opengaan, kunnen vochtige plekjes en geelbruine korstjes ontstaan. Vandaar de  benaming ‘krentenbaard’. Het kan vergezeld gaan van jeuk of pijn. Bij een heftige infectie kan het kind ziek zijn met koorts en opgezwollen lymfeklieren. Bel dan direct de huisarts of huisartsenpost. 

Wat is krentenbaard?

Krentenbaard is een zeer besmettelijke bacteriële huiduitslag. Het is vaak gelokaliseerd rond de mond of de neus en komt vooral voor bij kinderen. Het begint meestal met rode vlekken. Blaasjes gevuld met heldere vloeistof verschijnen snel, elk omgeven door een smalle halo van ontsteking. Wanneer de blaasjes barsten, vormt zich een gelige korst.

Synoniemen

De medische benaming van krentenbaard is impetigo. Officiële naam: impetigo vulgaris of impetigo contagiosa.

Twee vormen impetigo

Er worden twee vormen van krentenbaard of impetigo onderscheiden:

Impetigo vulgaris

De ‘gewone’ krentenbaard wordt ook wel impetigo vulgaris genoemd. De blaasjes, veroorzaakt door streptokokken, zijn nauwelijks zichtbaar, omdat ze door hun dunne wanden vrij snel openbarsten. Bij deze vorm van krentenbaard komt veel vocht vrij. Als de vloeistof opdroogt, vormen zich de honinggele korstjes die kenmerkend zijn voor deze oppervlakkige huidinfectie. Typisch zichtbaar als asymmetrische, scherp begrensde en rood omlijnde korsten. Naarmate het proces vordert, beginnen deze te schilferen. Uiteindelijk vallen ze er vanzelf af.

Impetigo bullosa

De tweede vorm is de blaarvormende krentenbaard of impetigo bullosa. Hierbij ontstaan kleine of grotere blaren. Deze vorm komt minder vaak voor. Het wordt veroorzaakt door stafylokokken. Ook deze blaren zijn aanvankelijk gevuld met een heldere vloeistof. Naarmate de huidinfectie vordert, verandert de vloeistof van kleur van witachtig grijs naar romig-etterig naar uiteindelijk troebel. Als de grotere blaren openbarsten, blijven natte, glanzende oppervlakken achter. Er vormen zich nauwelijks korsten.

Wie krijgt het?

Impetigo komt meestal voor bij kinderen tussen de 2 en 6 jaar. Oudere kinderen en volwassenen kunnen het echter ook krijgen.

Je loopt een hoger risico als je:

• in een tropisch klimaat leeft, met hete, vochtige zomers en milde winters
• een slechte afweer of een huidziekte hebt zoals eczeem of psoriasis
• aan activiteiten of sporten deelneemt waarbij je vaak snij- en schaafwonden oploopt
• in nauw contact leeft met anderen personen, aangezien besmettingen vaak optreden bij mensen die in hetzelfde huis wonen of bij kinderen in de crèche of kinderopvang

Symptomen van krentenbaard

Verschijnselen

Impetigo veroorzaakt blaasjes op de huid. Dit kunnen blaasjes zijn die snel groeien, dan openbarsten en een vochtig gebied achterlaten met een bruine korst aan de rand. De blaasjes kunnen groot zijn (enkele centimeters doorsnee). Men spreekt in dat geval van blaren. Een blaasje is kleiner dan een blaar. Vaak wordt een grens van 1 centimeter gehanteerd. Deze blaren kunnen behoorlijk jeuken. Soms hebben de blaasjes/blaren een dikke, zachte, gele korst met daaronder een vochtig rood gebied.

Soms komen meerdere blaasjes samen om grote, losse, slappe blaren te vormen. Dit wordt bulleuze impetigo genoemd.

De blaasjes verschijnen 1 tot 3 dagen na blootstelling aan de infectie. Ze zijn besmettelijk zolang er vocht uit vloeit. Ze zijn niet meer besmettelijk als er korstjes op zitten of 24 uur na aanvang van de antibioticakuur.

Andere mogelijke symptomen kunnen koorts, gezwollen lymfeklieren of een onwel gevoel zijn.

Waar komt impetigo voor?

Het begint dikwijls bij een plek waar de huid al kapot is. Dit vormt een porte d’entree voor de bacterie is. Het gaat veelal om een huidbeschadiging, zoals een wondje, kloofje of een huidbeschadiging door krabben aan acne, eczeem, herpesinfectie, insectenbeten of blaren.¹Farmacotherapeutisch Kompas. Bacteriële huidinfecties. https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/bacteriele_huidinfecties (ingezien op 16-12-2022)

Krentenbaard komt overal op het lichaam voor, maar zit meestal in het gezicht (neus en mond) en op de armen, benen en romp.

Complicaties

Complicaties van krentenbaard zijn zeldzaam, maar kunnen wel ernstig zijn. Enkele complicaties die verband houden met impetigo zijn:

• cellulitis: een infectie van de diepere lagen van de huid en het onderliggende weefsel
• psoriasis guttata: een niet-infectieuze huidaandoening die zich kan ontwikkelen na een bacteriële infectie.
• bloedvergiftiging (een soort sepsis): een bacteriële infectie van het bloed
• staphylococcus scalded skin syndrome (SSSS): een ernstige huidinfectie veroorzaakt door de bacterie Staphylococcus aureus, waarbij de huid op grote delen van het lichaam los kan laten
• post-streptokokken glomerulonefritis: een infectie van de kleine bloedvaten in de nieren
• in zeer zeldzame gevallen kan impetigo leiden tot littekens, vooral als je aan de blaasjes, blaren of korsten krabt

Krentenbaard kan ook als complicatie optreden bij roodvonk. Als de huiduitslag bij roodvonk geïnfecteerd raakt, bijvoorbeeld door te krabben, kan er krentenbaard ontstaan.

Impetigo is gevaarlijk voor pasgeborenen

Houd het kind met krentenbaard uit de buurt van borelingen. Impetigo is een ernstige aandoening voor pasgeborenen. Pasgeboren baby’s zijn namelijk erg gevoelig voor infecties.²Volgens wetenschappelijk onderzoek wordt het immuunsysteem van pasgeborenen tijdelijk onderdrukt, zodat goede bacteriën een kans kunnen krijgen. Bron: De Kennis van nu. Baby’s hebben onderdrukt immuunsysteem. https://dekennisvannu.nl/site/artikel/Babys-hebben-onderdrukt-immuunsysteem/6431 (ingezien op 16-12-2022) Zonder snelle behandeling kan een ernstig geval van impetigo het leven van een baby bedreigen.

Krentenbaard en zwangerschap

Krentenbaard is volgens het RIVM in principe niet gevaarlijk voor het ongeboren kind.³RIVM. Groep A-streptokokkeninfecties en zwangerschap. https://www.rivm.nl/groep-a-streptokokkeninfecties-gas/zwangerschap (ingezien op 15-12-2022)

Oorzaken van krentenbaard

De oorzaak van krentenbaard is een bacteriële huidinfectie met stafylokokken en/of streptokokken.

Bulleuze impetigo wordt altijd veroorzaakt door Staphylococcus aureus. De bacteriën produceren weefseloplossende gifstoffen die van de bovenste huidlagen in de epidermis afwerpen, waardoor een blaar ontstaat.

Niet-bulleuze impetigo wordt veroorzaakt door groep A stafylokokken en/of groep A beta-hemolytische streptokokken. Stafylokokbesmetting komt vaker voor.

Overdracht en besmetting

Krentenbaard is besmettelijk. De bacterie kun je van iemand anders hebben gekregen via de handen. Je kunt de bacterie zo ook aan andere mensen doorgeven. De boosdoener kan zich ook verspreiden via spullen op oppervlakken waar die op zit.

Vaak moet worden uitgegaan van auto-infectie. ‘Auto’ betekent ‘zelf’. Dus zelfbesmetting met bacteriën die zich al op of in het lichaam bevonden. Veel van de kinderen met krentenbaard hebben een stafylokokkenreservoir in de neusgaten, van waaruit de bacteriën zich verspreiden naar licht beschadigde of eerder beschadigde hui. Bijvoorbeeld brandwonden, beten, kloofjes in de mondhoeken. Deze complicatie wordt ook wel secundaire impetigo genoemd. Het wordt primaire impetigo genoemd wanneer de boosdoener een gezonde huid infecteert en secundaire impetigo wanneer het voorkomt op een beschadigde huid. De keelholte (streptokokkenfaryngitis, algemeen bekend als ‘keelontsteking’) of bestaande laesies kunnen ook zo’n brandpunt zijn. De bacteriën komen ook voor als onderdeel van de natuurlijke huidflora.

Hoe dan ook, krentenbaard is zeer besmettelijk en kan zich verspreiden in het gezin, in het kinderdagverblijf, in de kleuterschool of in de school.

Incubatietijd van impetigo

Wat is de incubatietijd van krentenbaard? De incubatietijd is de tijd tussen blootstelling aan de bacterie en de ontwikkeling van tekenen en symptomen. De incubatietijd is gewoonlijk één tot drie dagen voor streptokokkeninfecties en vier tot tien dagen voor stafylokokkeninfecties.

Vóórkomen en verloop

Krentenbaard is de meest voorkomende (oppervlakkige) huidinfectie bij kinderen. Bij volwassenen komt de infectie minder vaak voor.

De typische uitslag verschijnt ongeveer 2 tot 10 dagen na infectie. Zelfs zonder behandeling verdwijnt een krentenbaard vaak vanzelf binnen drie weken.

Complicaties zoals verspreiding naar de diepere huidlagen zijn zeldzaam, zelfs zonder behandeling. Helaas maakt het doormaken van een krentenbaard je niet immuun voor de bacterie. Dus het beschermt je niet tegen herinfectie.

Onderzoek en diagnose

Raadpleeg je huisarts als je vermoedt dat jij of je kind krentenbaard heeft. De huisarts kan dan een fusidinezuurcrème en/of een antibioticakuur voorschrijven. De arts zal de diagnose stellen door naar de uitslag te kijken. Hij kan een uitstrijkje nemen om op bacteriën te testen.

Behandeling van krentenbaard

Zalf en pillen

Antibiotica worden meestal voorgeschreven in de vorm van een crème, zalf, tabletten of siroop, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Voltooi altijd de volledige kuur. Vaak zal de huisarts een fusidinezuurcrème voorschrijven. Fusidinezuur is een antibioticum. Het bestrijdt bacteriën.

Zelfzorg

In geval van krentenbaard zijn er een aantal dingen die je zelf kunt doen om de aandoening onder controle te houden:

• Het getroffen gebied kan geïrriteerd raken en jeuken. Het is belangrijk om er niet aan te krabben, omdat het de krentenbaard kan verspreiden en erger kan maken.
• Was je handen zorgvuldig en meerdere keren op een dag. Daarna de handen goed afdrogen. Gebruik bij voorkeur keukenpapier.
• Was jezelf of je kind goed met zeep. Daarna goed droogdeppen.
• Gebruik elke dag een schone handdoek. Gebruik deze handdoek alleen voor jezelf.
• Zorg ervoor dat je nagels kortgeknipt zijn. Zo voorkomt je dat de bacterie onder de nagels komt te zitten.
• Informeer je gezinsleden, groepsgenoten of lasgenoten van je kind. Zij dienen hun handen ook regelmatig te wassen om verspreiding te voorkomen.
• Houd je huid goed schoon door bijvoorbeeld de deurklinken of trapleuning extra vaak te reinigen.

Het is niet nodig om speciale ontsmettingsmiddelen te gebruiken. Zeep is genoeg om je huid mee schoon te maken. Andere middelen, bijvoorbeeld alcohol of jodium, helpen niet beter dan zeep.

Preventie

Tijdens de behandeling is het belangrijk om voorzorgsmaatregelen te nemen om het risico van verspreiding van krentenbaard naar andere mensen of naar andere delen van het lichaam te minimaliseren.

De meeste mensen zijn niet meer besmettelijk na 48 uur behandeling of nadat de blaasjes zijn opgedroogd en genezen.

Preventieve maatregelen

Onderstaande adviezen kunnen ook helpen om verspreiding van de infectie te voorkomen:

• deel geen washandjes, lakens of handdoeken met iemand die krentenbaard heeft en was ze na gebruik op hoge temperatuur
• vermijd het aanraken of krabben van de blaasjes
• het kan helpen om ervoor te zorgen dat je nagels schoon en kort blijven
• vermijd contact met pasgeboren baby’s
• was regelmatig je handen, vooral na het aanraken van een geïnfecteerde huid
• wasbaar speelgoed moet ook worden gewassen en veeg niet-wasbaar zacht speelgoed grondig af met een doek die is uitgewrongen in afwasmiddel en warm water en laat het volledig drogen

Voorkomen van herinfectie

Om het risico op terugkeer van krentenbaard te verminderen, moet je ervoor zorgen dat snijwonden, krassen of beten schoon worden gehouden. Zorg ervoor dat elke aandoening die een beschadigde huid veroorzaakt, zoals eczeem, onmiddellijk en adequaat wordt behandeld.

Als jij of je kind vaak getroffen wordt door krentenbaard, dan kan de huisarts een uitstrijkje rond je neusnemen om te zien of je drager bent van stafylokokkenbacteriën. Deze bacteriën kunnen bij sommige mensen in de neus leven zonder problemen te veroorzaken, hoewel ze impetigo kunnen veroorzaken als ze een beschadigde huid in de buurt infecteren. Deze beschadigde huid is dan een porte d’entrée. Oftewel de plaats waar de bacterie het lichaam binnendringt en ene infectie veroorzaakt.

Van de normale Nederlandse bevolking is 20% langdurig (levenslang) drager, 60% af en toe drager, en 20% nooit.⁴Huidziekten. Stafylococcen dragerschap. https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/stxt/StaphylococcenDragerschap.htm (ingezien op 16-12-2022) Drager zijn betekent dat de bacterie in de neus en op de huid zit. Vaak ook op het perineum. Dat is de huid tussen de uitwendige geslachtsdelen en de anus. Als blijkt dat je deze bacteriën draagt, kun je een antiseptische neuscrème krijgen die je gedurende vijf tot tien dagen meerdere keren per dag moet aanbrengen teneinde de bacteriën te verwijderen en de kans op terugkerende impetigo te verkleinen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over krentenbaard, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.