Streptokokkenkeel (streptokokkenfaryngitis): symptomen en behandeling

Last Updated on 12 januari 2025 by M.G. Sulman

Streptokokkenfaryngitis, ook bekend als streptokokkenkeel, is een ziekte die wordt veroorzaakt door bacteriën genaamd groep-A-streptokokken. Als je streptokokkenkeel hebt, is je keel en je amandelen (twee klieren achter in je mond) ziek. Soms kunnen je stembanden ook ziek zijn. Symptomen zijn onder andere koorts, keelpijn en opgezwollen klieren in je nek. Bij kinderen met keelpijn is ongeveer 37% van de gevallen streptokokkenkeel. Streptokokken kunnen zich verspreiden door dichtbij iemand te zijn die ziek is. Om te controleren of iemand streptokokkenkeel heeft, is een keelkweek nodig. Maar meestal kunnen artsen het ook herkennen aan de symptomen zonder dat onderzoek. Antibiotica kunnen helpen om iemand met streptokokkenkeel beter te maken.

Wat is streptokokkenkeel?

Streptokokkenkeel is een bacteriële infectie die ervoor kan zorgen dat je keel pijnlijk en kriebelig aanvoelt. Het veroorzaakt slechts een klein deel van de keelpijn.

Als het niet wordt behandeld, kan streptokokkenkeel complicaties veroorzaken, zoals nierontsteking of reumatische koorts. Reumatische koorts kan leiden tot pijnlijke en ontstoken gewrichten, een specifieke huiduitslag (erythema marginatum) of schade aan de hartkleppen.

Streptokokkenkeel komt het meest voor bij kinderen, maar het kan mensen van alle leeftijden treffen. Als jij of je kind tekenen of symptomen van streptokokkenkeel heeft, is het verstandig om je huisarts te raadplegen voor onderzoek en behandeling.

Symptomen van streptokokkenfaryngitis

De gewone tekenen van streptokokkenkeel of streptokokkenfaryngitis zijn:

• Keelpijn
• Koorts hoger dan 38 °C
• Pus in de keel
• Opgezwollen lymfeklieren

Andere symptomen die ook kunnen voorkomen zijn:

• Hoofdpijn
• Overgeven of misselijkheid
• Buikpijn
• Spierpijn
• Rode bultjes op het lichaam of in de mond of keel

Als je streptokokkenkeel krijgt, verschijnen deze symptomen meestal één tot drie dagen nadat je contact hebt gehad met iemand die ziek is.

Complicaties van strep-keel

Strep-keel kan serieuze problemen veroorzaken. Gelukkig kan behandeling met antibiotica het risico verminderen.

Verspreiding van de infectie

De strepbacteriën kunnen zich verspreiden en infecties veroorzaken in verschillende delen van het lichaam, zoals:

• Amandelen
• Sinussen (bijholten)
• Huid
• Bloed
• Middenoor

Ontstekingsreacties

Een strep-infectie kan leiden tot ontstekingsziekten, zoals:

• Roodvonk, dat is een infectie met streptokokken die gepaard gaat met een rode huiduitslag
• Ontsteking van de nieren (poststreptokokkenglomerulonefritis)
• Reumatische koorts, een ernstige ontsteking die het hart, gewrichten, zenuwstelsel en huid kan treffen
• Poststreptokokken reactieve artritis, wat betekent dat het gewrichten ontstoken raken na een streptokokkeninfectie

Men vermoedt dat er een verband is tussen een streptokokkeninfectie en een zeldzame aandoening genaamd PANDAS, die staat voor pediatrische auto-immuunneuropsychiatrische stoornis geassocieerd met groep A-streptokokken. Kinderen met deze aandoening kunnen verergerde symptomen ervaren van neuropsychiatrische aandoeningen zoals obsessief-compulsieve stoornis of ticstoornissen na een streptokokkeninfectie. Dit verband is anno 2025 echter nog niet bewezen en blijft onderwerp van discussie en onderzoek.

Oorzaak van streptokokkenkeel

Bacteriën veroorzaken streptokokkenkeel

Streptokokkenkeel is een infectie in de keel en amandelen die wordt veroorzaakt door bacteriën die groep A Streptococcus (groep A strep) worden genoemd.

Hoe je streptokokkenkeel krijgt

Groep A strep bacteriën zijn erg besmettelijk. Over het algemeen verspreiden mensen de bacteriën naar anderen via:

Respiratoire druppels

Groep A strep bacteriën leven vaak in de neus en keel. Mensen die geïnfecteerd zijn, verspreiden de bacteriën door te praten, hoesten of niezen. Dit creëert respiratoire druppels die de bacteriën bevatten.

Mensen kunnen ziek worden als ze:

• Respiratoire druppels inademen die de bacteriën bevatten
• Hun mond of neus aanraken nadat ze iets hebben aangeraakt met die druppels erop
• Hetzelfde bord, bestek of glas gebruiken als een persoon die geïnfecteerd is met de bacteriën

Direct contact

Mensen kunnen ook groep A strep bacteriën verspreiden van geïnfecteerde wonden op de huid. Andere mensen kunnen ziek worden als ze die wonden aanraken of in contact komen met vloeistof uit de wonden.

Risicofactoren voor keelontsteking

Er zijn een paar dingen die je risico op keelontsteking kunnen vergroten:

• Jonge leeftijd: Keelontsteking gebeurt het meest bij kinderen. Ze zijn er vatbaarder voor.
• Tijd van het jaar: Hoewel je het hele jaar door keelontsteking kunt krijgen, gebeurt het vaker in de winter en het vroege voorjaar. Dit komt omdat de bacteriën die het veroorzaken, zoals streptokokken, zich gemakkelijker verspreiden wanneer mensen dicht bij elkaar zijn, vooral in koude maanden wanneer iedereen binnen blijft.

Onderzoek en diagnose

Om te controleren of je keelontsteking hebt, gebruiken artsen meestal een van twee tests: een snelle streptokokkentest of een keelkweek. Beide tests beginnen met het afnemen van een uitstrijkje van jouw keel met een wattenstaafje.

Een snelle streptokokkentest geeft snel resultaten, maar kan minder nauwkeurig zijn dan een keelkweek, waarbij wordt gekeken of streptokokkenbacteriën groeien uit het afgenomen monster.

Als een snelle streptokokkentest negatief is bij jou terwijl je symptomen van keelontsteking hebt, kan de arts een keelkweekje aanraden om er zeker van te zijn dat de infectie niet over het hoofd wordt gezien. Dit is vooral belangrijk bij kinderen, omdat onbehandelde keelontsteking bij hen ernstige complicaties zoals reumatische koorts kan veroorzaken. Als een snelle streptokokkentest of keelkweek negatief is, mag je geen antibiotica gebruiken om keelpijn te behandelen.

Behandeling van streptokokkenkeel

Antibiotica

Behandeling met antibiotica kan de symptomen van streptokokkenkeel sneller laten verdwijnen dan zonder behandeling. Het belangrijkste doel van antibiotica is om ernstigere complicaties zoals hartziekte of keelpus te voorkomen. Deze medicijnen werken het beste als ze binnen 9 dagen na het begin van de symptomen worden gegeven. Phenoxymethylpenicilline wordt veel gebruikt in de VS vanwege zijn effectiviteit en lage kosten, terwijl amoxicilline gebruikelijker is in Europa. In India kan benzathinepenicilline worden gegeven vanwege het hogere risico op acuut reuma.

Het gebruik van antibiotica moet zorgvuldig worden afgewogen, vooral bij volwassenen die niet goed reageren op medicatie. Bij ernstige allergieën voor penicilline kan erytromycine of macroliden worden voorgeschreven, terwijl cefalosporinen kunnen worden gebruikt bij minder ernstige allergieën

Ofschoon antibiotica de symptomen kunnen verkorten en complicaties kunnen helpen voorkomen, verminderen ze niet het risico op nierschade veroorzaakt door streptokokkeninfecties (acute glomerulonefritis). Het gebruik van antibiotica moet worden afgewogen tegen mogelijke bijwerkingen, en ze worden vaker voorgeschreven dan strikt noodzakelijk is vanwege de ernst van de ziekte en het risico op verspreiding.

Pijnverlichting

Pijnstillers zoals paracetamol of ontstekingsremmers kunnen nuttig zijn bij keelpijn. Steroïden en lidocaïne kunnen ook helpen bij de pijnverlichting. Aspirine kan bij volwassenen worden gebruikt, maar wordt niet aanbevolen voor kinderen vanwege het risico op het syndroom van Reye.

Praktische tips en zelfzorgmaatregelen bij streptokokkenkeel

Streptokokkenfaryngitis, beter bekend als streptokokkenkeel, kan je behoorlijk vloeren. Dat schurende gevoel, het slikken dat aanvoelt alsof je schuurpapier doorslikt… Het is echt geen pretje. Gelukkig zijn er praktische zelfzorgmaatregelen om die pijnlijke keel sneller te kalmeren. Lees mee en ontdek niet alleen de bekende remedies, maar ook een paar verrassende en minder bekende tips die écht het verschil kunnen maken!

Hydratatie: je beste vriend

Water is je grootste bondgenoot. Drink voldoende om die geïrriteerde keel gehydrateerd te houden. Maar wist je dit? 👉 Lauw-warm zoutwater is een van de goedkoopste en effectiefste manieren om te gorgelen. Meng een theelepel zout in een glas warm water en gorgel hier een paar keer per dag mee. Dit helpt bacteriën weg te spoelen en de zwelling te verminderen.

💡 Pro-tip: Voeg een snufje baking soda toe aan je zoutwatergorgel. Dit kan helpen om de pH-waarde in je mond te neutraliseren, waardoor de bacteriën het minder naar hun zin hebben.

De kracht van honing en citroen

Honing is niet alleen lekker, maar werkt ook als een natuurlijke ontstekingsremmer. Meng een eetlepel honing met een beetje vers citroensap en warm water. Dit verzacht de pijn én werkt bacteriedodend.

💡 Innovatief idee: Maak een honing-salie siroop! Salie heeft krachtige antimicrobiële eigenschappen. Laat een paar blaadjes salie trekken in warm water, zeef het, en voeg honing toe. Een paar lepeltjes per dag doen wonderen.

IJspret voor je keel

Niet alles hoeft warm te zijn! Koelte kan juist enorm verlichten. Zuig op ijsblokjes of neem een waterijsje. Dit helpt om de zwelling te verminderen en maakt slikken een stuk minder pijnlijk.

💡 Tip: Bevries een mix van kamillethee en honing in ijsblokvorm. Dit geeft niet alleen verkoeling, maar werkt ook kalmerend.

Eet verstandig

Je hoeft je keel niet extra te irriteren met pittig of zuur eten. Kies voor zachte, neutrale voedingsmiddelen zoals havermout, appelmoes, of een zachte aardappelpuree.

👉 Extra hack: Soepjes! Kippenbouillon is een klassieker, maar voeg eens kurkuma toe voor een extra boost. Kurkuma bevat curcumine, een stofje met ontstekingsremmende eigenschappen.

💡 Verrassingstip: Probeer een koud aardappelzetmeel-mengsel. Meng een klein beetje aardappelzetmeel met koud water en drink dit. Het legt een beschermend laagje over je keel.

Stoom die boel los

Een simpele kom heet water met een handdoek over je hoofd kan je keel verzachten én je luchtwegen openen. Voeg een paar druppels eucalyptus- of pepermuntolie toe voor extra verfrissing.

💡 Geheim: Je kunt ook stomen met thee van tijm. Tijm heeft natuurlijke antibacteriële eigenschappen en ruikt nog heerlijk ook.

Vermijd irritaties

Roken? Stop daar meteen mee. Het irriteert je keel nog meer en vertraagt je herstel. Ook droge lucht in huis kan funest zijn. Zet een luchtbevochtiger aan of plaats een bakje water op de verwarming om de luchtvochtigheid te verhogen.

👉 Budget-tip: Geen luchtbevochtiger? Hang een natte handdoek in je kamer. Werkt perfect.

Boost je weerstand

Met een goede weerstand geef je je lichaam een steuntje in de rug. Eet veel verse groenten en fruit, vooral die rijk aan vitamine C. Denk aan sinaasappels, kiwi’s en rode paprika.

💡 Lekkernij: Maak een smoothie met spinazie, sinaasappelsap, gember en een scheutje honing. Lekker én goed voor je keel.

Gember: de pittige redder in nood

Gember werkt als een natuurlijke pijnstiller en heeft antimicrobiële eigenschappen. Maak een gemberinfusie door verse plakjes gember in kokend water te laten trekken. Voeg honing en een beetje kaneel toe voor een extra kick.

💡 Extraatje: Rasp verse gember en meng dit met honing. Neem een lepeltje als je keel opspeelt.

Lollies, maar dan medicinale

Heb je last van een droge keel of veel hoest? Probeer een keelverzachtende lolly. Kies voor een variant met ingrediënten als drop, honing of menthol. Deze werken verzachtend én stimuleren speekselproductie, wat je keel hydrateert.

💡 DIY: Maak zelf lolly’s van muntthee en honing. Giet het mengsel in lollyvormpjes en laat ze hard worden in de vriezer.

10. Rust: geen luxe, maar noodzaak

Als je lichaam vecht tegen een infectie, heeft het energie nodig. Slaap voldoende en neem rust. Streptokokkenkeel is niet het moment om je grenzen te verleggen.

👉 Tip: Gebruik dit moment om eindelijk dat boek te lezen dat al maanden op je nachtkastje ligt. Rusten wordt ineens minder saai!

Let op besmetting

Streptokokkenkeel is besmettelijk. Was regelmatig je handen, deel geen glazen of bestek en vervang je tandenborstel zodra je je beter voelt.

Tot slot: wanneer naar de huisarts?

Als je symptomen langer dan een paar dagen aanhouden, je hoge koorts krijgt of moeite hebt met ademhalen, trek dan aan de bel. Streptokokken kunnen in sommige gevallen leiden tot complicaties.

💡 Bonus-tip: Noteer je symptomen in een app of een schriftje. Zo kun je de ernst goed volgen en heb je concrete informatie voor je arts.

Prognose

Meestal herstel je snel van keelontsteking. De symptomen verbeteren vaak binnen drie tot vijf dagen, zelfs zonder specifieke behandeling. Als antibiotica worden voorgeschreven, kunnen ze het risico op complicaties en verspreiding verminderen. Kinderen kunnen meestal na 24 uur antibiotica weer naar school.

Volwassenen lopen over het algemeen een laag risico op complicaties. In veel ontwikkelde landen komt acute reumatische koorts, een ernstige complicatie bij kinderen, zelden voor.

Preventie

Om jezelf en anderen te beschermen tegen keelontsteking, zijn er een aantal dingen die je kunt doen, zelfs als je al eens keelontsteking hebt gehad. Er is geen vaccin om keelontsteking te voorkomen, maar er zijn wel een paar stappen die je kunt nemen.

Gezonde gewoonten:

• Bedek je mond en neus met een zakdoek als je hoest of niest, en gooi de gebruikte zakdoek weg.
• Als je geen zakdoek hebt, hoest of nies dan in je bovenmouw of elleboog, niet in je handen.
• Was je handen regelmatig met water en zeep gedurende minstens 20 seconden.
• Gebruik een handgel op alcoholbasis als er geen water en zeep beschikbaar zijn.
• Was glazen, bestek en borden af nadat iemand die ziek is ze heeft gebruikt. Na het wassen zijn deze items veilig voor anderen om te gebruiken.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over streptokokkenfaryngitis (streptokokkenkeel), of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.