Last Updated on 17 januari 2024 by M.G. Sulman
PANDAS is een aandoening die bij kinderen die optreedt nadat ze een bepaald soort bacteriële infectie hebben gehad, veroorzaakt door streptokokken. Deze kinderen vertonen plotseling obsessieve-compulsieve gedragingen, tics (onwillekeurige bewegingen of geluiden) en andere gedragsproblemen. PANDAS wordt als een auto-immuunziekte beschouwd omdat het verband houdt met de reactie van het lichaam op de streptokokkeninfectie. Het belangrijkste idee hierachter is dat het immuunsysteem per ongeluk de eigen hersencellen aanvalt. Dit komt door een proces genaamd ‘moleculaire nabootsing’ (moleculaire mimicry), waarbij de bacterie op een bepaalde manier lijkt op de cellen in het lichaam. Om PANDAS vast te stellen, zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen en grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren. De behandeling van PANDAS is ingewikkeld. Als het niet wordt behandeld of niet wordt herkend, kan het het risico op obsessief-compulsieve gedragingen en tics gedurende je volwassenheid vergroten. Aano 2024 is meer onderzoek nodig om de beste manieren te vinden om deze aandoening te behandelen.
Wat is PANDAS?
PANDAS is een zeldzame aandoening die vooral bij kinderen voorkomt. Het ontstaat na een infectie. Meestal is de bacterie Streptococcus de boosdoener. De afkorting PANDAS staat voor ‘Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal infections’. Het kan leiden tot allerlei psychische en gedragsmatige symptomen bij kinderen. Het idee is dat het immuunsysteem na de infectie per ongeluk de eigen hersencellen aanvalt, wat vervolgens tot deze symptomen kan leiden.
PANDAS wordt soms ook PANDAS-syndroom genoemd.
Wie krijgt het?
PANDAS komt het meest voor bij kinderen tussen de 3 en 12 jaar oud. Het komt vaker bij jongens dan bij meisjes voor. Een kind loopt mogelijke een groter risico op PANDAS als het vaak infecties doormaakt, veroorzaakt door groep A-streptokokken, zoals keelontsteking of roodvonk. Ook kan een familiegeschiedenis van auto-immuunziekten of reumatische koorts het risico op het ontwikkelen van PANDAS vergroten.
Over het algemeen wordt aangenomen dat PANDAS voornamelijk voorkomt bij kinderen, meestal tussen de leeftijd van 3 en 12 jaar. Er is echter enige discussie en onderzoek gaande over de vraag of tieners of volwassenen vergelijkbare symptomen kunnen ervaren als gevolg van streptokokkeninfecties.
Oorzaak van PANDAS
Wetenschappers zijn het nog niet volledig eens over de oorzaken van PANDAS. Sommigen geloven dat tics en andere symptomen ontstaan na een infectie met een specifieke bacterie genaamd groep A streptokok. Deze bacterie kan verschillende ziekten veroorzaken, zoals keelontsteking, oorontsteking, amandelontsteking of roodvonk.
Wanneer je lichaam wordt geïnfecteerd door de streptokok, probeert het deze bacterie te bestrijden. Bij sommige mensen verloopt dit proces niet goed en begint het immuunsysteem ook de eigen cellen aan te vallen. Artsen noemen dit een auto-immuunreactie. Deze reactie wordt geassocieerd met PANDAS.
Aan de andere kant zijn er wetenschappers die denken dat de symptomen niet direct verband houden met deze auto-immuunreactie op een streptokokkeninfectie. Het is dus een gebied waar anno 2024 meer onderzoek nodig is om de precieze oorzaken van PANDAS beter te begrijpen.
Symptomen van PANDAS
Psychische symptomen
Psychische symptomen kunnen bestaan uit:
- Angst of depressie.
- Bedplassen.
- Veranderingen in stemming of persoonlijkheid, vooral plotselinge woede of prikkelbaarheid.
- Moeite met slapen.
- Desinteresse in eten.
- Fidgeting (‘friemelen’) en symptomen die lijken op aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD).
- Obsessief-compulsief stoornisachtig gedrag.
- Verlatingsangst.
- Tics vergelijkbaar met die van het syndroom van Gilles de la Tourette.
Neurologische symptomen
Mogelijke neurologische symptomen die kunnen optreden zijn:
- Veranderingen in motorische vaardigheden (spierbewegingen), zoals problemen met handschrift.
- Moeite met concentreren of leren.
- Slechte prestaties op school.
- Verminderde coördinatie.
- Gevoeligheid voor licht en geluid.
Deze symptomen zullen niet bij alle kinderen met PANDAS optreden. De ernst en duur van de symptomen kunnen variëren van kind tot kind. Daarnaast kunnen de symptomen in episoden voorkomen, waarbij ze enkele dagen of weken aanhouden, vervolgens verdwijnen en mogelijk weer terugkomen.
Onderzoek en diagnose
De diagnose kan ingewikkeld zijn om te stellen. Vaak wordt samengewerkt met specialisten op het gebied van kinderpsychiatrie, neurologie of immunologie om de diagnose PANDAS te kunnen stellen. Een multidisciplinaire aanpak en goede observatie van het kind, zijn uitermate belangrijk voor het vaststellen van de juiste diagnose.
Vaak worden de volgende stappen genomen bij het stellen van de diagnose:
Klinische beoordeling
De arts de medische voorgeschiedenis van het kind in ogenschouw nemen, waarbij wordt gelet op de aanwezigheid van streptokokkeninfecties, symptomen en gedragsveranderingen.
Lichamelijk onderzoek
Een grondig lichamelijk onderzoek wordt uitgevoerd om andere mogelijke oorzaken van de klachten uit te sluiten.
Psychologisch onderzoek
Een beoordeling van de psychologische symptomen wordt uitgevperd, waaronder angst, depressie, obsessief-compulsieve symptomen en andere gedragsveranderingen. denk bijvoorbeeld aan veranderingen in aandacht, concentratie en motorische vaardigheden.
Laboratoriumtests
Laboratoriumtests kunnen worden uitgevoerd om te controleren op een actieve streptokokkeninfectie. Dit kan onder meer uit bloedonderzoek bestaan.
Uitsluiten van andere aandoeningen
De arts zal andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen uitsluiten, zoals neurologische stoornissen, psychiatrische aandoeningen of andere auto-immuunziekten.
Behandeling van PANDAS
Er zijn meerdere mogelijke behandelingsopties. De belangrijkste zijn:
-
Antibiotica:
- Als er sprake is van een actieve streptokokkeninfectie, met symptomen zoals koorts, keelpijn, en pijn bij het slikken, kan de arts besluiten om antibiotica voor te schrijven.
- Het doel van antibiotica is om de bacteriële infectie te behandelen en de verspreiding van streptokokken te verminderen, waardoor het immuunsysteem mogelijk stopt met het aanvallen van de eigen cellen.
-
Cognitieve Gedragstherapie (CGT):
- Cognitieve gedragstherapie is een vorm van psychotherapie die kan worden gebruikt om kinderen met PANDAS te helpen bij het beheersen van mentale en emotionele problemen.
- Deze therapie richt zich op het identificeren en veranderen van negatieve denkpatronen en gedragingen die verband houden met angst, obsessies, of compulsies.
De behandeling van PANDAS vereist dikwijls een multidisciplinaire aanpak. Samenwerking tussen verschillende medische professionals, zoals kinderartsen, neurologen, psychiaters en therapeuten, is daarbij de insteek.
Het behandelplan kan uiteraard ook bestaan uit andere componenten, zoals ondersteuning op school, aanpassingen aan de omgeving en bepaalde medicatie om specifieke symptomen te beheersen. De keuze van de behandeling hangt af van de specifieke behoeften en klachten van het kind.
Prognose
Vooruitzichten voor kinderen met PANDAS kunnen verbeteren door gerichte behandelingen, zoals cognitieve gedragstherapie en habit-reversal voor tics. Habit reversal betekent letterlijk “het omkeren van een gewoonte”. Antibiotica worden gebruikt bij actieve streptokokkeninfecties. Het doel is om de symptomen te verminderen en kinderen copingvaardigheden aan te leren. Samenwerking tussen zorgverleners en ouders is essentieel voor individueel afgestemde behandelingen en optimale resultaten.
Preventie
Teneinde het PANDAS-syndroom te voorkomen, is het zaak om te voorkomen dat je kind getroffen wordt door infecties. Moedig je kind aan goede hygiënepraktijken te volgen, zoals het bedekken van hun neus en mond bij hoesten of niezen, het vermijden van het delen van eten, drinken of persoonlijke spullen, en regelmatig handen wassen. Het gebruik van handdesinfecterend middel kan ook nuttig zijn waar handen wassen niet mogelijk is. Deze maatregelen verminderen het risico op infecties die mogelijk kunnen leiden tot PANDAS.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over PANDAS, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
