Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
Het steekt, het bijt, het jeukt. Menig insect kan je steken of bijten. Soms gaat het zo snel dat je het dier niet eens kunt zien. En soms voel je geen pijn, zoals een tekenbeet. Maar ook een mug, vlo of mier voel je meestal niet steken. Als de prikplaats begint te jeuken, opzwelt, pijn doet of zelfs geïnfecteerd raakt, is het nuttig om de insectenbeet te identificeren, zodat de juiste tegenmaatregelen kunnen worden genomen. Het is niet altijd eenvoudig om een insectenbeet te herkennen.
Een insectenbeet
De meeste insectenbeten en -steken veroorzaken niets meer dan wat ongemak, maar soms kun je er ook flink last van krijgen. De jeuk, de zwelling, de bult, de roodheid en/of pijn gaan vanzelf weer over. Doch als je allergisch bent voor bijvoorbeeld een bijen- of wespensteek, dan kun je er ziek van worden.
Voorkomen is beter dan genezen. Weet dus hoe je bijtende en stekende insecten kunt herkennen en vermijden. De plek waar je bent of naartoe is van belang, evenals het seizoen. In de zomer steken muggen weer de kop op en wespen komen tegen het eind van de zomer massaal buiten.
Insectenbeet herkennen
Er zijn verschillende soorten insectenbeten. In Nederland zijn de volgende beten de meest voorkomende:
Tekenbeet
Wat is een teek?
Teken zijn kleine, bloedzuigende parasieten, die lijken op kleine platte spinnetjes. De verschillende soorten teken kunnen in kleur variëren van bruintinten tot roodbruin en zwart. Naarmate ze meer bloed opnemen, groeien teken. Op hun grootste kunnen teken ongeveer zo groot zijn als een knikker. Nadat een teek zich enkele dagen met zijn gastheer heeft gevoed, raken ze volgezogen en kunnen ze een groenachtig blauwe kleur krijgen.
Waat bijt een teek?
Teken geven de voorkeur aan warme, vochtige delen van het lichaam. Zodra een teek op je lichaam komt, verplaatsen ze waarschijnlijk naar je oksels, liezen of haar. Wanneer ze zich op een gewenste plek bevinden, bijt de teek zich vast, nestelt hij zich in de huid en zuigt bloed op.
In tegenstelling tot de meeste andere insecten die bijten, blijven teken meestal aan je lichaam gehecht nadat ze je bijten. Na een periode van maximaal 10 dagen bloed uit je lichaam te hebben gezogen, kan een gezwollen teek zich losmaken en eraf vallen.
Is een tekenbeet gevaarlijk?
Volgens het RIVM zijn tekenbeten meestal onschuldig. Desalniettemin is het belangrijk een teek zo snel mogelijk te verwijderen, aangezien zij besmet kunnenzijn met de bacterie Borrelia burgdorferi en de ziekte van Lyme overdragen. In Nederland is gemiddeld één op de vijf teken met deze boosdoener besmet.
Hoe kun je een tekenbeet herkennen?
Het is gemakkelijk om een tekenbeet op te merken als de teek nog op je huid zit en bloed opzuigt. Het ziet er aanvankelijk uit als een zwartbruin, klein puntje met pootjes, doch het zal snel groter worden als je het niet verwijderd.
Als de teek niet meer op de huid zit, is een tekenbeet niet zo makkelijk te herkennen. Typische tekenbeetsymptomen zijn afwezig. De steek zelf is meestal pijnloos omdat de teek een pijnstillende stof in de wond injecteert. Bovendien jeuken tekenbeten meestal niet.
Zelfs als de tekenbeet en het omliggende gebied er ongevaarlijk uitzien, moet je het gebied de volgende dagen observeren op eventuele veranderingen wat op een infectie kan wijzen. Je kunt dit het beste doen door de prikplaats te markeren met een watervaste stift.
Als een tekenbeet jeukt, is deze meestal geïnfecteerd met een ziekteverwekker. Dit kan een plaatselijke infectie zijn met een tekenbeet, veroorzaakt door bacteriën die van nature op de huid voorkomen en in de wond zijn terechtgekomen. Een jeukende tekenbeet kan ook wijzen op een Borrelia-infectie. Er is ook een ander teken dat Borrelia wordt overgedragen via een tekenbeet: rood worden van de prikplaats. Het vormt zich dagen tot weken na de tekenbeet, is meestal rond en kan sterk variëren in omvang en kleur. Ook bij een Borrelia-infectie kan koorts optreden. Een rode kring of vlek na een tekenbeet is vaak het eerste signaal van de ziekte van Lyme. De medische term hiervoor is ‘erythema migrans’.
Muggenbeet
Vrouwtjesmuggen prikken
Vrouwtjesmuggen steken mensen en dieren om een bloedmaaltijd te krijgen. De meeste vrouwtjesmuggen kunnen geen eitjes leggen zonder een bloedmaaltijd. Mannetjesmuggen steken niet.
Wat gebeurt er als een mug je prikt?
Wanneer een mug je steekt, doorboort zij de huid met een speciaal mondstuk (proboscis of zuigsnuit) om bloed op te zuigen. Terwijl de mug zich voedt, injecteert zij speeksel in je huid. Je lichaam reageert op het speeksel wat resulteert in een bult en jeuk.
Symptomen: muggenbult en andere klachten
Sommige mensen hebben slechts een milde reactie op een beet of beten. Andere mensen reageren sterker en er kan een groot gebied van zwelling, pijn en roodheid optreden.
Symptomen van muggenbeten zijn onder meer:
- Een gezwollen en roodachtige bult die een paar minuten na de beet verschijnt.
- Een harde, jeukende, roodbruine bult of meerdere bultjes die ongeveer een dag na de beet of beten verschijnen.
- Kleine blaren in plaats van harde bultjes.
- Donkere vlekken die op blauwe plekken lijken
Allergische reactie op een muggenbeet
Ernstigere reacties kunnen optreden in geval van allergie. Mensen die een allergische reactie op een muggenbeet ervaren, kunnen de volgende symptomen hebben:
- een groot gebied met zwelling en roodheid
- lichte koorts
- netelroos
- gezwollen lymfeklieren
Door een steek van een mug kun je echter nooit een gevaarlijke allergische reactie ontwikkelen, omdat deze niet sterk genoeg is.
Gestoken door een bij
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Gestoken door een hommel
De vrouwelijke hommels kunnen in principe steken, maar zijn zeer vreedzaam. Ze steken eigenlijk alleen als ze worden bedreigd. Er blijft geen angel achter na een steek zoals bij de honingbij.
Vaak ontstaat na de steek een plaatselijke reactie met pijnlijke zwelling, rode huiduitslag en jeuk rond de plaats van de steek. De zwelling kan een enkele keer vrij uitgesproken zijn, vooral op lichaamsdelen met een losse huid, zoals de oogleden. Deze lokale reacties verdwijnen normaal gesproken vrij snel, maar in een aantal gevallen kunnen ze tot enkele dagen aanhouden.
Dazenbeet
Een dazenbeet kan zeer pijnlijk zijn
Dazen (of paardenvliegen) zijn insecten die agressief kunnen zijn. Een beet van een daas kan pijnlijk zijn. In zeldzame gevallen ontwikkelen sommige mensen ernstige allergieën voor dazenbeten.
Het kan moeilijk zijn om dazen buiten in de zomer te vermijden, maar het is meestal eenvoudig om met hun beten om te gaan. Door de manier waarop ze schade toebrengen, kunnen dazenbeten pijnlijker zijn dan beten van andere insecten.
Symptomen
Kenmerkend voor een dazenbeet is dat het eerder een snee dan een klein gaatje veroorzaakt. Dit komt doordat de daas de huid opensnijdt. De plek van de beet zal opzwellen. Tevens kan de omringende huid rood worden en opzwellen.
Vlooienbeet
Het belangrijkste symptoom van vlooienbeten is intense jeuk. De beet kan ook pijnlijk zijn. Krabben kan leiden tot een secundaire infectie.
Sommige personen ontwikkelen een overmatige immuunrespons (allergie) op vlooienspeeksel, wat resulteert in een meer uitgesproken of aanhoudende reactie die papulaire urticaria (galbulten, netelroos) wordt genoemd, is een veel voorkomende huidaandoening waarbij je overgevoelig reageert op insectenbeten. De plaats van de beet kan rood worden en opzwellen, soms met een centrale blaar, die kan breken en druipend en korstig wordt. Oude bijtsporen kunnen opnieuw geactiveerd worden. Anafylaxie is niet gemeld in de literatuur.
Vlooienbeten komen het vaakst voor op de onderbenen, waar de vlooien vanaf springhoogte toegang hebben tot de huid, of bij de taille waar een opening is tussen shirt en broek of rok.
Beet van de bloedzuigende vlieg ‘Blandford fly’
De beet van de bloedzuigende vlieg ‘Blandford fly’ is erg pijnlijk en kan voor veel ellende zorgen. De latijnse benaming is Simulium posticatum. Het is een muggensoort uit de familie van de kriebelmuggen (Simuliidae). Dit bloedzuigende insect is 2 tot 3 mm groot en geeft een bijzonder vervelende en pijnlijke beet. Het kan leiden tot zwelling, blaarvorming, gewrichtspijn en soms zelfs een verhoogde temperatuur. Het bijt normaal gesproken in enkels en benen, aangezien de boosdoener laag bij de grond vliegt. Het komt het meest voor in mei en juni.
Gestoken door een steekvlieg of stalvlieg
Een steekvlieg of stalvlieg (Stomoxys calcitrans) is een vlieg uit de familie van de echte vliegen (Muscidae). Dze lastpak steekt vooral vee, maar soms ook mensen en dan hoofdzakelijk in de benen. Als je gestoken wordt ervaar je een scherpe pijn en er zal zich een zwelling rond de beet vormen. Ben je allergisch voor steekvliegen, dan zal deze zwelling heftiger worden.
Hevige jeuk door knutten
Knutten of knutjes (Ceratopogonidae) zijn familie van de mug. Deze lastpakken zijn echter een stukje kleiner. Deze zeer kleine steekvliegjes zijn namelijk 1 tot 4 millimeter. De beet van knutten kun je herkennen aan een flinke zwelling, flinke jeuk en een branderig gevoel, die nog dagen kan aanhouden. Vaak heb je een cluster aan pijnlijke en branderige bultjes op de huid als en knutten in de buurt zijn.
Behandeling van een insectenbeet
Behandeling van een tekenbeet
Een tekenbeet kun je als volgt behandelen:
- Verwijder de teek snel en voorzichtig. Gebruik een pincet of bij voorkeur een speciale tekenverwijderaar of tekentang. Trek de teek er voorzichtig uit met een langzame en gestage opwaartse beweging. Vermijd draaien of knijpen in de teek. Raak de teek niet met blote handen aan.
- Sluit de teek indien mogelijk af in een bakje. Zet het bakje in een vriezer. De arts wil mogelijk de teek zien als je nieuwe symptomen krijgt.
- Was je handen en de bijtplaats. Gebruik warm water en zeep en ontsmettingsalcohol of povodonjood voor de bijtplek.
Neem in de volgende gevallen contact op met je huisarts:
-
- als het niet lukt de teek te verwijderen
- als de teek misschien langer dan 24 uur in je huid heeft gezeten
- als na enkele dagen tot weken een egaal gekleurde vlek zijn of rode ring de tekenbeet ontstaat
- als er op een andere plek van je lichaam een verkleuring of rode vlek ontdekt
- als je na enkele dagen tot maanden griepachtige klachten krijgt, gewrichtsklachten, uitstralende pijn of verminderde kracht
Behandelen van een muggenbult
Neem de volgend emaatregelen in acht bij een muggenbult:
- Was het gebied met water en zeep.
- Breng gedurende 10 minuten een koude, natte doek aan om zwelling en jeuk te verminderen.
- Breng een mengsel van zuiveringszout en water aan, dit kan de jeuk helpen verminderen:
- Meng 1 eetlepel baking soda met net genoeg water om een pasta te maken.
- Breng de pasta aan op de muggenbeet.
- Wacht 10 minuten.
- Was de pasta af.
- Gebruik een vrij verkrijgbare anti-jeuk- of antihistaminische crème om jeuk te verlichten.
- Voorkom dat de plek geïnfecteerd raakt door er niet aan te krabben.
Behandeling van een bijensteek
Als je gestoken bent door een bij, dan is het belangrijk om de angel uit de huid te halen. Je kunt de angel eruit schrapen met je vingernagel, de rand van een bankpas of de stompe kant van een mes of een pincet. Als er nog een gifzakje aan de angel bungelt, dan is het belangrijk dat je er niet in knijpt. Anders spuit je nog meer gif in je huid. Na verwijdering van de angel kun je het gif uit de huid zuigen met een gifzuiger, waarna je povidonjodium op de de huid of alcohol op het wondje doet.
Behandeling van een hommelsteek
Meestal is medische behandeling niet nodig. Er kunnen enkele maatregelen worden genomen om de lokale reactie te minimaliseren, met name als je op een gevoelige plek bent gestoken, zoals in de buurt van de ogen. Nadat je bent gestoken moet je zo snel mogelijk een ontstekingsremmer nemen (zoals aspirine of ibuprofen). Koude kompressen kunnen ook op de plek worden aangebracht. Daarnaast zijn er een aantal anti-jeukzalven verkrijgbaar bij de apotheek of drogist die helpen, bijvoorbeeld Azaron Crème of Azaron Stick.
Behandeling van een dazenbeet
Een dazenbeet kun je op de volgende manier behandelen:
- Niet aan de wond krabben, omdat dit de schade vergroot en het risico op infectie verhoogt.
- De bijtplek reinigen met zeep en gewoon warm water met een schone doek of watten.
- De pijn verlichten en zwelling verminderen met een koud kompres dat gedurende 10 minuten op de beet wordt gehouden.
- De daas laat geen mondstuk of angel achter als ze mensen bijten.
Behandelen van een vlooienbeet
Het is belangrijk om te proberen de vlooien uit de omgeving te verwijderen, inclusief van vloeren en beddengoed (waar de vlo haar eitjes legt) en van huisdieren.
Behandeling voor vlooienbeten kan bestaan uit:
- Orale (via de mond ingenomen) antihistaminica ter verlichting van de eventuele netelroos en jeuk te verminderen.
- Verzachtende jeukwerende crèmes om krabben te verminderen en secundaire bacteriële infectie te voorkomen.
- Lokale corticosteroïden om ontsteking te verminderen.
- In geval van een secundaire bacteriële infectie kan lokale of orale (via de mond ingenomen) antibiotica nodig zijn.
Behandeling van een beet van de Blandford fly
Als je gebeten wordt, volg dan dit advies op:
- Reinig het getroffen gebied en droog het voorzichtig af.
- Niet krabben, want dit kan leiden tot een infectie.
- Breng een koud kompres of calaminelotion aan. Calamin is een zinkcarbonaat dat de pijn verzacht en roodheden en irritaties vermindert.
- Bedek grote blaren met een droog verbandje.
- Als er beten op de onderste ledematen zijn, kan er gedurende enkele dagen zwelling van de enkels en voeten zijn. Maak je hier geen zorgen over, laat gewoon je voeten op een krukje rusten.
- In geval van een secundaire bacteriële infectie kan lokale of orale antibiotica nodig zijn.
Wat te doen bij een steek van een steekvlieg of knut?
Als je bent gebeten door een steekvlieg of knutten, dan zijn er enkele stappen die je moet nemen om de pijn en jeuk te verlichten:
- Maak de beetplek schoon met water en daarna desinfecteren. Dit vermindert de zwelling en het verkleint de kans op een bacteriële infectie.
- Vervolgens kun je de plek verkoelen, bijvoorbeeld met een koude natte doek, een ijskompres of een washandje gevuld met ijsblokjes.
- Na het koelen kun je desgewenst nog een zalf, crème of gel tegen insectenbeten op de beet smeren om de pijn, jeuk en zwelling te verzachten.
Geïnfecteerde insectenbeet
Schakel medische hulp in als de insectenbeet geïnfecteerd raakt. De behandeling omvat meestal een antibioticakuur. Vroegtijdige behandeling kan verdere complicaties en andere infecties of superinfecties helpen voorkomen.
Video over het herkennen en de behandeling van insectenbeten
Kruiden tegen muggen
Er zijn kruiden en planten met sterke geuren en aroma’s die we heerlijk vinden, doch voor bepaalde insecten juist afschrikwekkend werken. Er zijn diverse kruiden en planten die gebruikt kunnen worden om vervelende insecten, spinnen en ander ongedierte te bestrijden. Zo kunnen muggen die je ’s nachts wakker houden worden verjaagd met behulp van een aantal kruiden. Met deze kruiden pakken de muggen hun biezen
Er zijn diverse kruiden en planten die muggen kunnen afschrikken, waaronder rozemarijn, citroengras, kattenkruid, pepermunt, geranium, lavendel, polei, basilicum en knoflook. Rozemarijn heeft een sterke geur die muggen kunnen vermijden, citroengras is fris van geur maar vervelend voor muggen en kattenkruid is zelfs krachtiger dan deet tegen muggen. Pepermunt kan op de huid gewreven worden voor een frisse geur en kan ook gekozen worden uit verschillende soorten munt. Geranium is geen kruid maar werkt ook tegen muggen, lavendel werkt tegen vliegen, muggen en motten en polei kan gebruikt worden tegen muggen en vliegen en zelfs om teken op afstand te houden. Basilicum kan muggen op afstand houden door enkele blaadjes in de zak te steken en knoflook werkt ook tegen muggen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een insectenbeet, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
