Last Updated on 1 september 2024 by M.G. Sulman
Gestoken door een steekvlieg? Dat kan zeer pijnlijk zijn. De steekvlieg, ook wel bekend als stalvlieg, kan zoals de naam al aangeeft steken. Ze kunnen mensen steken, maar het is hoofdzakelijk vee dat hinder ondervindt van deze vliegen. Steekvliegen lijken qua grootte op huisvliegen, ze hebben een vooruitstekend priemend/zuigend mondstuk. Zowel mannetjes als vrouwtjes voeden zich met bloed. Het zijn bloedzuigende vliegen. Stalvliegen voeden zich aan de poten van vee, maar ook mensen kunnen ze steken. Ze veroorzaken een zeer pijnlijke beet. Je moet de steekvlieg niet verwarren met een horzel of daas (c.q. horzelbeet of dazenbeet).
Inhoud
- 1 Wat is een steekvlieg?
- 2 De huisvlieg en de stalvlieg
- 3 Levenscyclus
- 4 Top 10 van plekken waar steekvliegen zijn
- 5 Waarom steekvliegen het ene jaar een plaag zijn en het andere jaar bijna onzichtbaar?
- 6 Kunnen stalvliegen ook in de stad komen? Zeker weten!
- 7 Symptomen van een beet van een steekvlieg
- 8 Complicaties
- 9 Behandeling van een steek van de stalvlieg
- 10 Preventie
- 11 Bestrijden van de steekvlieg
- 12 Uit de oude doos: ‘Ter bestrijding van den stalvlieg’
- 13 Reacties en ervaringen
Wat is een steekvlieg?
Benaming
Steekvliegen (Stomoxys calcitrans), ook bekend als stalvliegen, behoren tot het geslacht Stomoxys, een geslacht van vliegen uit de familie van de echte vliegen (Muscidae). Stomoxys is het Latijnse woord voor ‘scherpe bek’; een passende benaming, aangezien deze vliegen de enige leden van de Muscidae-familie (echte vliegen) zijn die zich voeden met zoogdierbloed, met name runderen en paarden, en in mindere mate varkens. Ze voeden zich ook met mensenbloed.
Hoe zien ze eruit?
Steekvliegen lijken oppervlakkig op huisvliegen, maar zijn lichter van kleur en hebben bijtende monddelen. Zowel mannelijke als vrouwelijke vliegen voeden zich met dierlijk bloed, en vrouwtjes moeten zich volzuigen met bloed om eieren te leggen. Het zijn zeer mobiele insecten en kunnen tot 20 km reizen op zoek naar nieuwe gastheren.
Wat eten ze?
De huisvlieg en de stalvlieg
De huisvlieg en stalvlieg zijn vergelijkbaar in grootte, kleur en algemeen uiterlijk. Doch als je inzoomt op de twee deze twee vliegen, dan zul je zien dat ze nogal verschillend zijn qua uiterlijk. Maar ook qua eetgewoontes en in de manier waarop ze vee, mensen en huisdieren irriteren, verschillen ze van elkaar.
Een onderscheidend kenmerk, zichtbaar voor het blote oog, dat de twee van elkaar onderscheidt, is de duidelijke stiletto-achtige slurf van de steekvlieg die zich naar voren uitstrekt voorbij het hoofd. Dit is duidelijk op de afbeelding te zien. Deze spits toelopende snuit wordt gebruikt om de huid doorboren en bloed afnemen. De huisvlieg kan niet bijten of steken omdat hij sponzende monddelen heeft. De huisvlieg is een typisch sponzend insect.
Levenscyclus
De levenscyclus van de steek- of stalvlieg is voltooid in 21 dagen, met een levensduur van 20-30 dagen. De vrouwtjes moeten een bloedmaaltijd tot zich nemen voordat ze zich kunnen voortplanten en eieren kunnen leggen. Eén steekvliegvrouwtje kan 200-400 eieren per keer leggen. De eieren en larven hebben een vochtige organische stof nodig om in te groeien. Dit kan vervuild stro of ander strooisel zijn, mesthopen, gemorst voer of zelfs oude ronde balen en voederplaatsen. De volwassen steekvliegen zullen tijd doorbrengen buiten de gastheer, rustend rond kalverhokken, voederplaatsen, watertanks en voedertroggen.
Top 10 van plekken waar steekvliegen zijn
Steekvliegen, ook wel stalvliegen genoemd, lijken altijd precies te weten waar ze moeten zijn om je zomerpret te verpesten. Hier is de top 10 van plekken waar je deze vervelende prikkers het vaakst tegenkomt:
- Landelijke gebieden met veel veehouderijen: Waar dieren zijn, daar zijn stalvliegen. Ze worden aangetrokken door mest en het warme, vochtige klimaat dat deze plekken bieden.
- Moerassige gebieden en natte graslanden: Deze vochtige plekken zijn de perfecte broedplaats voor steekvliegen. De constante aanwezigheid van water en vegetatie maakt het een paradijs voor deze insecten.
- Bij meren, vijvers en andere waterlichamen: Water is essentieel voor hun voortplanting. Rondom meren en vijvers vind je vaak een zwerm steekvliegen die op zoek zijn naar een plek om eitjes te leggen.
- Bosrijke gebieden met dichte begroeiing: In de schaduw van bomen en tussen dichte begroeiing voelen steekvliegen zich thuis. Ze wachten geduldig op voorbijgangers om aan te vallen.
- Kustgebieden met zandduinen en stranden: Zelfs aan zee ben je niet veilig. De vochtige, warme omstandigheden en de nabijheid van water maken kustgebieden een populaire verblijfplaats voor deze vliegen.
- Landbouwgebieden met gewassen en akkers: De combinatie van open velden en de nabijheid van dieren zorgt ervoor dat steekvliegen hier in overvloed aanwezig zijn.
- Gebieden met veel bloeiende planten en bloemenvelden: Waar bloemen zijn, zijn insecten. En waar insecten zijn, daar duiken ook de steekvliegen op, op zoek naar een lekker hapje.
- Campings en recreatiegebieden met stilstaand water: Een beetje water dat blijft staan na een regenbui kan al genoeg zijn om een zwerm steekvliegen aan te trekken. Op campings vind je ze vaak bij tenten en caravans.
- Gebieden met paardenstallen en maneges: Stallen en maneges zijn als magneten voor steekvliegen, aangetrokken door de geur van paarden en mest. Hier vind je ze vaak in grote aantallen.
- Buitengebieden met veel afval en rottend organisch materiaal: Rottende planten, composthopen en afval zijn ware feestmaaltijden voor steekvliegen. Ze gedijen in gebieden waar dit volop aanwezig is.
Waarom steekvliegen het ene jaar een plaag zijn en het andere jaar bijna onzichtbaar?
Heb je je ooit afgevraagd waarom het ene jaar barst van de steekvliegen, terwijl ze het volgende jaar nauwelijks te zien zijn? Dit komt doordat de populatie van steekvliegen, of stalvliegen, sterk afhankelijk is van verschillende factoren die elk jaar anders kunnen zijn.
Het weer speelt een hoofdrol
Allereerst is het weer een grote speler. Warme, vochtige zomers creëren de perfecte omstandigheden voor stalvliegen om zich razendsnel voort te planten. Wanneer de lente en zomer uitzonderlijk nat en warm zijn, ontstaat er meer stilstaand water en vochtig organisch materiaal, ideale broedplaatsen voor deze vervelende beestjes. Het is alsof moeder natuur de rode loper uitrolt voor een steekvliegeninvasie.
Meer voedsel, meer vliegen
Daarnaast speelt de beschikbaarheid van voedsel een cruciale rol. In jaren waarin er meer vee, paarden of ander veevoer is, hebben stalvliegen een overvloed aan voedingsbronnen en plekken om hun eitjes te leggen. Dit kan resulteren in een explosie van hun populatie. Stel je voor dat ze een all-you-can-eat buffet voorgeschoteld krijgen—hoe meer er te eten valt, hoe sneller hun aantal groeit.
Minder natuurlijke vijanden
Tot slot, als er minder natuurlijke vijanden zijn zoals vogels, spinnen, of bepaalde insecten, kunnen stalvliegen zich zonder veel tegenstand voortplanten. Dit kan gebeuren door veranderingen in het ecosysteem, zoals het gebruik van pesticiden die ook nuttige roofdieren treffen, of door een milde winter die meer vliegen helpt te overleven.
Combinatie van factoren
Al deze factoren samen zorgen ervoor dat sommige jaren een ware plaag van steekvliegen met zich meebrengen, terwijl ze andere jaren nauwelijks opgemerkt worden. Het is alsof ze hun moment kiezen om toe te slaan—en helaas is het resultaat vaak een zomer vol zoemende en stekende hinder.
Kunnen stalvliegen ook in de stad komen? Zeker weten!
Ja, stalvliegen maken niet alleen hun ronde in het platteland. Hier is hoe deze ongewenste bezoekers ook in stedelijke gebieden terecht kunnen komen, bijvoorbeeld opd e volgende manieren:
- Via transport: Stalvliegen kunnen zich als ongewenste passagiers in vrachtwagens en transportbusjes verschuilen die van de boerderij naar de stad rijden. Ze vinden hun weg naar stedelijke omgevingen via de producten die we dagelijks gebruiken.
- Compost en grofvuil: Composthopen en grofvuil uit het buitengebied kunnen vol larven zitten die uitgroeien tot volwassen stalvliegen. Als deze afvalstromen in de stad terechtkomen, kunnen ze zorgen voor een ongewenste vliegpopulatie.
- Stadsparken en tuinen: Groene ruimtes zoals stadsparken en volkstuintjes kunnen een toevluchtsoord bieden voor stalvliegen. Vooral als deze plekken organisch materiaal en compost bevatten, kunnen deze insecten zich hier prima ontwikkelen.
- Kinderboerderijen: Ook kinderboerderijen in de stad kunnen een broedplaats zijn voor stalvliegen. Kinderen en dieren brengen het landelijke leven naar de stad, compleet met de bijbehorende insecten.
Stalvliegen zijn verrassend flexibel en weten altijd wel een manier te vinden om van het platteland naar de stad te reizen. Dus, kijk uit, je weet nooit waar ze opduiken!
Symptomen van een beet van een steekvlieg
Steekvliegen verzamelen zich meestal op de poten van vee om te eten. Wanneer de populatie steekvliegen erg groot is (> 25 vliegen/poot), zullen de insecten zich ook beginnen te clusteren op de onderkant en flanken van de dieren. Steekvliegen zijn hardnekkige, intermitterende bloedzuigende vliegen, die keer op keer terugkeren om zich aan dieren te voeden in korte sessies van 2-5 minuten.
De beten van de steekvlieg zijn buitengewoon pijnlijk. De vliegen negeren meestal meppen, stampen en andere strategieën die door dieren worden gebruikt om te voorkomen dat ze worden gestoken.
Steekvliegbeten kunnen jeuk, pijn en een bult geven. Ben je allergisch voor steekvliegen, dan zal deze zwelling zelfs nog heftiger worden
Complicaties
Voor de mens kunnen de steken soms erg pijnlijk zijn, maar van verdere complicaties is geen sprake. Als je gaat krabben aan het bijtwondje, kan er evenwel een secundaire bacteriële infectie ontstaan.
Behandeling van een steek van de stalvlieg
Een steek van een stalvlieg voelt als een scherp, venijnig prikje dat je direct laat opveren. Gelukkig kun je met de juiste aanpak de pijn en irritatie snel verlichten:
- Koel de steekplek: Leg een koude, natte doek op de plek van de steek om de onmiddellijke jeuk, pijn en zwelling te verminderen. Dit voelt als een verfrissende golf die de brandende sensatie wegspoelt.
- Gebruik ijs of een coldpack: Bij zwelling kan een ijsblokje of coldpack wonderen doen. Vergeet niet om het ijs altijd in een doek of washandje te wikkelen—direct contact met de huid kan leiden tot bevriezing, wat je zeker wilt vermijden. Het is alsof je de pijn letterlijk laat smelten onder de koelte.
- Bescherm het wondje: Bedek het steekwondje met een schoon verband of pleister om te voorkomen dat vuil of bacteriën binnenkomen. Zo geef je het lichaam de kans om rustig te genezen zonder dat er een nieuwe irritatie ontstaat.
- Niet krabben! Hoe verleidelijk het ook is, weersta de drang om te krabben. Krabben maakt het wondje alleen maar erger, kan leiden tot infecties en verlengt de genezingstijd. Denk aan het als het wegnemen van een zwakke plek—je wilt het goed en ongestoord laten helen.
Preventie
Zoals bij de meeste vliegen is de eerste stap goed hygiëne. Verwijder vuil strooisel, oud hooi, geplet voer op de grond, ruim de voergebieden op en mest minstens één keer per week de stal uit. Broedplaatsen van de steekvliegen kunnen desgewenst behandeld worden met een daarvoor toegelaten biocide (bestrijdingsmiddel) door bespuiten onder lage druk met grove druppel (een oppervlaktebehandeling). Laat een dergelijke behandeling uitvoeren door een gecertificeerd vakman om ongelukken te voorkomen.
De menselijke huid kan worden behandeld met een insectenafweermiddel (DEET of Icaridin) teneinde steken te voorkomen.
Bestrijden van de steekvlieg
Steekvliegen, of stalvliegen (Stomoxys calcitrans), kunnen behoorlijk vervelend zijn, vooral omdat ze niet alleen hinderlijk zoemen, maar ook pijnlijke beten kunnen veroorzaken. Ze houden zich vaak op in stallen, schuren, en andere plekken waar vee of huisdieren verblijven. Gelukkig zijn er verschillende manieren om deze ongewenste gasten weg te krijgen:
Hygiëne en schoonmaak
- Verwijder organisch materiaal: Stalvliegen leggen hun eitjes in rottend organisch materiaal, zoals mest, stro, en voederresten. Door deze regelmatig te verwijderen, verminder je de plekken waar ze zich kunnen voortplanten.
- Vervang strooisel regelmatig: Houd stallen en schuren schoon en droog door regelmatig het stro en ander bodembedekkingsmateriaal te vervangen.
- Reinig voeder- en waterbakken: Houd de voer- en waterbakken van dieren schoon en vrij van voedselresten.
Gebruik van vallen en lokstoffen
- Vliegenvallen: Plaats vliegenvallen in en rond stallen en schuren. Deze vallen lokken de vliegen met geurstoffen en vangen ze, waardoor je de populatie vermindert.
- Elektrische vliegenvangers: Gebruik UV-lichtvliegenvangers om vliegen aan te trekken en te elektrocuteren. Deze zijn vooral effectief in afgesloten ruimtes.
Insecticiden en natuurlijke afweermiddelen
- Gebruik van insecticiden: Er zijn insecticiden beschikbaar die speciaal zijn ontworpen om stalvliegen te bestrijden. Deze kunnen als spray of poeder worden aangebracht op muren, plafonds en andere oppervlakken waar vliegen vaak zitten. Gebruik deze middelen voorzichtig en volg de instructies op het etiket.
- Natuurlijke afweermiddelen: Overweeg het gebruik van natuurlijke afweermiddelen zoals pyrethrum of knoflookextract. Deze kunnen helpen om vliegen op afstand te houden zonder gebruik van chemische middelen.
Trek vleermuizen aan!
Door meidoorn- en vlierstruiken op het erf te planten, wordt een natuurlijke harmonie gecreëerd die stalvliegen op afstand houdt. Deze struiken bloeien van het vroege voorjaar tot de herfst en trekken met hun nectar, stuifmeel en bessen een breed scala aan insecten aan, wat het erf levendig en vol activiteit maakt.
Dit rijke aanbod aan voedsel en beschutting trekt vleermuizen aan—de stille jagers van de nacht. Vleermuizen hebben een voorliefde voor stalvliegen en eten er grote hoeveelheden van, wat een enorme opluchting is voor het vee dat anders zou worden geteisterd door de stekende insecten.
Door vleermuiskastjes op te hangen, wordt het erf nog aantrekkelijker voor deze nuttige beesten. De kastjes bieden een veilige plek voor vleermuizen om overdag te rusten, waarna ze ’s avonds massaal op jacht gaan. Op deze manier ontstaat er een natuurlijk evenwicht, waarbij vleermuizen op een efficiënte en milieuvriendelijke manier helpen om het aantal stalvliegen drastisch te verminderen, en zo het erf rustiger en aangenamer maken voor zowel mens als dier.
Beheer van vee en huisdieren
- Bescherm je dieren: Zorg ervoor dat vee en huisdieren in een schone omgeving verblijven. Gebruik vliegensprays of insectenwerende middelen die veilig zijn voor dieren om hen te beschermen tegen beten.
- Installatie van vlieggordijnen: Gebruik vlieggordijnen of netten in deuropeningen en ramen van stallen om te voorkomen dat vliegen binnenkomen.
Omgevingsbeheer
- Verminder vochtige plekken: Vliegen worden aangetrokken door vochtige gebieden, dus zorg ervoor dat er geen stilstaand water of modderpoelen in de buurt van de stallen zijn.
- Plaatsen van afwerende planten: Overweeg het planten van kruiden zoals basilicum, lavendel, of munt rond stallen en schuren. Deze planten hebben natuurlijke afweermechanismen die vliegen kunnen afschrikken.
Uit de oude doos: ‘Ter bestrijding van den stalvlieg’
Onderstaande artikel komt uit de Nieuwe Haarlemsche courant d.d. 24 juli1906. Het gaat over hoe je de steekvlieg of stalvlieg het beste kunt bestrijden.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over steekvliegen of een insectenbeet, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
***beesten zijn het.
We hebben er net 4 hier in huis dood geslagen. En we wonen in de stad!
Ik begon te denken dat we vlooien hadden.
Wij hebben ze ook in huis. Vreselijke dieren zijn het. Ze blijven steeds op je afkomen en ze steken heel scherp. Hoe komen ze nou in huis en ze vermenigvuldigen zich ook heel snel. De stalvliegen leven zelfs nog als ze een klap van de electrische vliegenmepper krijgen.
Mijn man drukt ze daarna dood met closetpapier. (Gisteren totaal 20) Niet leuk maar we weten geen andere oplossing. Dit jaar zijn het er meer dan ooit.
Heel vervelend! Stalvliegen kunnen in huis komen door open ramen en deuren, vooral als je in de buurt van vee, compost of mest woont. Ze worden aangetrokken door voedselresten, afval en vochtige plekken. Om ze te bestrijden, sluit ramen en deuren of gebruik horren, houd het huis schoon en droog en gebruik vliegvallen of insectensprays specifiek voor stalvliegen. Vleermuizen kunnen ook een belangrijk steentje bijdragen aan het in toom houden van het aantal stalvliegen. Voor hardnekkige gevallen kun je een professionele ongediertebestrijder inschakelen. We hebben het artikel aangevuld met wat extra tips, maar het is geen sinecure om ze volledig weg te krijgen. Succes!