Knutten: herkennen en behandelen beet kleine steekvliegjes

Last Updated on 28 augustus 2023 by M.G. Sulman

Knutten of knutjes (Ceratopogonidae) zijn familie van de mug, maar dan een stukje kleiner. Deze vliegende insecten zijn klein genoeg om door de (normale) horren van ramen en deuren te passen. Ze zijn ook gemakkelijk over het hoofd te zien als ze om je heen zwermen of op je huid landen. Maar nadat ze gebeten hebben, weet je zeker dat deze steekvliegjes er waren. Naast mensen kunnen ook huisdieren gestoken worden door knutjes. Waaraan kun je knutten herkennen?

Wat zijn knutten?

Knutten zijn hele kleine vliegjes die venijnig kunnen steken. Ze zijn zo klein, gemiddeld 1 tot 4 mm, dat je ze snel over het hoofd ziet. Ze zijn familie van de mug.

Knutten herkennen: hoe zien ze eruit?

Knutten zijn slechts 1 tot 4 millimeter. Wikipedia meldt verder dat ze korte poten, donkere vlekjes op de vleugels en stekende monddelen hebben.¹Wikipedia. Knutten. https://nl.wikipedia.org/wiki/Knutten 9ingezien op 11-6-2023)

Hieronder staat een eenvoudige opsomming van kenmerken, wat kan helpen bij het herkennen van knutten:

• Formaat: Knutten zijn zeer klein, meestal minder dan 3 millimeter lang. Ze zijn dus veel kleiner dan gewone muggen.
• Slank lijf: Ze hebben een slank, fijngebouwd lichaam met lange poten en vleugels.
• Kleur: Afhankelijk van de soort kunnen knutten variëren in kleur. Meestal zijn ze lichtbruin, grijs of zwart.
• Antennes: Ze hebben lange antennes aan de voorkant van hun hoofd, die ze gebruiken om te navigeren en te zoeken naar voedsel.
• Behaarde vleugels: De vleugels van knutten hebben vaak kleine haartjes erop. Dit onderscheidt ze van andere vliegende insecten zoals fruitvliegjes.
• Steekgedrag: Vrouwelijke knutten kunnen bloedzuigen bij mensen en dieren, wat kan kleiden tot jeukende beetplekken.
• Leefgebied: Knutten zijn meestal te vinden in de buurt van waterrijke gebieden, zoals moerassen, meren, beken en moeilijk afwaterende gebieden, dus waar vaak water blijft staan na ene regenbui.

N.B.: Dit zijn algemene kenmerken. Er bestaan verschillende soorten knutten, die in uiterlijk enigszins kunnen verschillen van elkaar.

Synoniemen

Andere benamingen voor knutten of knutjes zijn: knijten, knozels, knaasjes, mietsen en meurzen.

Ziekten overbrengen

Net als muggen kunnen deze kleine bijtende insecten ook ziekten op mensen overbrengen. Een aantal knutsoorten kan ziekten als Blauwtong en het Schmallenbergvirus verspreiden.

Vrouwelijke knutten hebben bloed nodig

Het zijn alleen de vrouwelijke knutten die alle ellende veroorzaken. Net zoals steekmuggen hebben ze bloed nodig voor de ontwikkeling van hun eitjes. De mannetjes leven alleen van nectar. Zij zijn belangrijke verstuivers. Mannetjes zullen je dus nooit steken. Je kunt met het blote oog niet zien of je met een mannetje of vrouwtje te maken hebt.

De beet van deze kleine steekvliegjes herkennen

Symptomen

De knut spuit speeksel met histamine in het wondje, zodat het bloed niet stolt en ze goed door kan drinken. Dit kleine steekvliegje heeft een brede steekmond. Om die reden zijn haar steken een pijnlijke aangelegenheid. De beet kun je verder herkennen aan een flinke zwelling, enorme jeuk en een branderig gevoel, die nog dagen kan aanhouden. Deze beten kunnen echt enorm jeuken. Zo’n steekplek ziet er meestal uit als een kleine rode vlek met een verhoogde rand die pijn doet, brandt of jeukt. Vaak zijn er meerdere rode vlekken, want het is ongebruikelijk om slechts één beet te hebben.

Deze kleine steekvliegjes zijn in staat om door de huid van mensen heen te bijten. Een steek van een mug voel je niet direct, maar die van een knut valt direct op. Muggenbeten zijn meer willekeurig en kunnen snel vervagen. Beten van knutten kunnen veranderen van kleine rode vlekken (in clusters) met een verhoogde rand (een soort kratertje) die bijna twee weken aanhouden.

Voorkeursplekken

Voorkeursplekken zijn je onderbenen en dan vooral de achterkant. Het dragen van goed bedekkende kleding kan bescherming bieden tegen deze boosdoeners.

Allergische reactie

Ben je allergisch voor een steek van een knut, dan kun je nog enkele dagen last hebben van grote rode plekken van zo’n 10 tot 20 centimeter doorsnede. Als je zeer allergisch op zo’n beet reageert, kunnen er zelfs met vocht gevulde blaasjes ontstaan.

Hoe beten behandelen van knutten?

Wat te doen?

Als je last hebt van pijnlijke, jeukende beten die niet te zien zijn, gebruik dan deze stappen om ze te behandelen:

• Was de knutbeet grondig met warm water en zeep.  De zeep reinigt de aangedane plek en verkleint de kans op een infectie. Je spoelt er tegelijk alle speekselresten mee weg die het insect op je huid heeft achtergelaten.
• Gebruik een koud kompres om pijn en zwelling te verzachten. Houd het maximaal 15 minuten tegen je huid. De eerste twee dagen na het oplopen van de beet kun je enkele keren per dag een kompres op de plek aanbrengen.
• Het kan moeilijk zijn om de drang te weerstaan, maar probeer te voorkomen dat je krabt aan de beetplekken. Door te krabben kan het huidoppervlak kapotgaan en kunnen infecties zich gemakkelijker ontwikkelen.
• Kalmeer de jeuk en roodheid met vrij verkrijgbare producten. Smeer hydrocortisoncrème op de plek om pijn, zwelling of irritatie te verzachten. Je kunt ook orale pijnstillers of allergiemedicatie nemen om de klachten te verminderen en eventuele reacties te verminderen.
• Je kan ook zuiveringszout combineren met azijn of toverhazelaar. Breng deze pasta aan op de beten om ongemak te verminderen.

Arts raadplegen

Als je reactie op de knutbeten ernstiger is, waaronder moeite met ademhalen, moeite met slikken of huiduitslag, moet je onmiddellijk medische hulp inroepen. Ga naar je huisarts bij tekenen van infectie, zoals roodheid van de huid, een zwelling, pijn, zweertjes, puistjes, huidabces en koorts.

Wanneer zijn knutten het meest actief?

Knutten zijn vooral actief tijdens zonsondergang en zonsopgang. Als je op deze momenten buiten bent, loop je een verhoogd risico om gebeten te worden.

Waar komt de knut voor?

De knut voelt zich senang in een warme, vochtige omgeving. Deze steekvliegjes komen voor van mei tot augustus. Het is een ware plaaggeest. Dit beetjes zien zelfs door de kleinste gaatjes nog kans om boeren, vissers, kampeerders en watersporters te belagen

Waar leggen de vrouwtjes hun eitjes?

Als je bent gebeten door een knut, is er weinig om je zorgen over te maken, behalve jeuk en irritatie. Na een bloedmaaltijd zoekt het vrouwelijke knutje vaak water op om haar eieren te leggen, zoals een rivieroever, een moeras, een stille vijver of zelfs een uitgeholde boomstronk met wat water erin.

Wat is de beste manier om van knutten af te komen?

Hoe houd je knutten van je af?

• Bedek je lichaam goed.
• Blijf in beweging.
• Creëer een luchtstroom door middel van een ventilator.
• Houd knutten buiten middels het plaatsen van fijnmazige horren voor ramen en deuren. Zogenaamde ‘anti-knuthorren’ met extra kleine gaatjes als je in een waterrijk gebied bivakkeert.
• Slaap onder een speciaal anti-knuttenklamboe die extra kleine gaatjes heeft, waar de lastpak niet doorheen kan kruipen.
• Gebruik desnoods hoofdnetten of een hoofdklamboe. Hoe fijn de gaatjes ook zijn, je kunt er gewoon doorheen kijken.
• Gebruik een anti-insect spray om de knut op afstand te houden.

Hoe bescherm ik mezelf tegen knutten?

Muggen en knutten bij stuwwal van Groesbeek

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het gebeten worden door knutten, of tips geven over insectensteken. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.