Last Updated on 29 maart 2024 by M.G. Sulman
Chorea is een neurologisch symptoom waarbij je last hebt van onvrijwillige, vloeiende en onregelmatige bewegingen. Deze bewegingen komen meestal voor in je gezicht, handen en voeten, maar kunnen ook in de spieren van je romp en rug optreden. Het woord “chorea” komt van het oude Griekse woord voor “dans”, omdat de bewegingen er vaak sierlijk en dansachtig uitzien. Deze bewegingen kunnen verergeren bij stress of angst, maar zijn afwezig tijdens de slaap.
Wat is een chorea?
Een chorea is een onbedoelde, niet-ritmische dansende beweging van de armen, benen, romp en/of het gezicht. Het is een abnormale onwillekeurige bewegingsstoornis die tot de groep neurologische aandoeningen behoort die dyskinesieën worden genoemd. De term chorea is afgeleid van het Oudgrieks, wat “dans” betekent, vanwege de snelle bewegingen van de voeten of handen die lijken op dansen. Hemichorea verwijst naar chorea aan één kant van het lichaam, zoals chorea van één arm maar niet beide (vergelijkbaar met hemiballismus).
Chorea kan zich op twee manieren manifesteren: continu gedurende de hele dag of in aanvallen, bekend als paroxysmale of episodische chorea.
Vóórkomen
De frequentie van chorea-gevallen is niet exact bekend, maar het is een zeldzaam probleem. In Nederland wordt geschat dat tussen de 30.000 en 40.000 mensen last hebben van chorea.
Wie krijgt het?
Chorea kan voorkomen bij mensen van alle leeftijden, van baby’s en kinderen tot volwassenen. Zowel meisjes als jongens, vrouwen als mannen kunnen getroffen worden door chorea.
Symptomen van chorea
De meest voorkomende symptomen van chorea zijn bewegingen die je lichaam maakt en die je niet onder controle hebt, zoals onwillekeurige spierbewegingen: Je kunt met je armen, benen en/of de spieren in je gezicht friemelen, draaien of schokken. Ze kunnen de manier beïnvloeden waarop je loopt, slikt en praat.
De ongecontroleerde bewegingen bij chorea kunnen verschillende vormen aannemen. Sommige mensen met milde chorea kunnen de bewegingen verbergen als rusteloosheid. In ernstigere gevallen kan chorea zich uiten in gewelddadige bewegingen die van het ene deel van het lichaam naar het andere vloeien.
Bepaalde soorten bewegingen zijn typerend voor chorea, en artsen gebruiken ze om de aandoening te diagnosticeren. Deze bewegingen omvatten:
- Melkmeisjesgreep: Mensen met chorea hebben moeite om hun spieren samengetrokken te houden. Ze hebben mogelijk geen stevige grip, maar knijpen en laten los in een melkende beweging.
- Jack-in-the-box-tong: Wanneer iemand met chorea zijn tong probeert uit te steken, gaat deze op en neer in de mond. Dit symptoom wordt ook wel harlekijns-tong genoemd.
- Kenmerkende gang: Mensen met chorea hebben een herkenbare manier van lopen die door neurologen kan worden herkend.
Chorea heeft verschillende varianten:
- Athetose: Dit is een langzame vorm van chorea, waarbij de bewegingen draaiend en kronkelend van aard zijn.
- Choreoathetose: Choreoathetose is een mix van chorea en athetose, met bewegingen die een gemiddelde snelheid en intensiteit hebben.
- Ballisme of ballismus: Dit is een snelle vorm van chorea waarbij de ledematen gewelddadig worden rondgeslingerd.
Chorea-symptomen kunnen verergeren als je:
- Gestrest bent.
- Gespannen bent.
- Ziek bent door een andere medische ziekte of met een bijwerking van een medicijn.
Complicaties
Afhankelijk van de oorzaak van chorea kunnen de complicaties ernstig zijn en bestaan uit:
- Moeite met slikken van voedsel en dranken, wat kan leiden tot ondervoeding.
- Gedrags- of emotionele uitdagingen zoals obsessief-compulsieve stoornissen, die vaak voorkomen bij kinderen en patiënten met de ziekte van Huntington.
- Lichamelijk letsel als gevolg van onwillekeurige bewegingen.
- Sociale stigmatisering.
Oorzaken van chorea
Mogelijke oorzaken van chorea zijn:
Ziekte van Huntington
De ziekte van Huntington is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende erfelijke oorzaak van chorea. De aandoening stond vroeger bekend als de chorea van Huntington, maar kreeg een nieuwe naam vanwege andere belangrijke kenmerken dan alleen de chorea, waaronder cognitieve achteruitgang en gedragsverandering.
Andere genetische oorzaken
Andere genetische oorzaken van chorea zijn zeldzaam. Ze omvatten verschillende aandoeningen die lijken op de ziekte van Huntington, erfelijke prionziekte, spinocerebellaire ataxie, neuroacanthocytose, dentatorubral-pallidoluysian atrofie (DRPLA), aandoeningen van ijzerstapeling in de hersenen, Wilson’s ziekte, goedaardige erfelijke chorea, Friedreichse ataxie, mitochondriale ziekte en het Rett-syndroom.
Verworven oorzaken
In vogelvlucht
De meest voorkomende verworven oorzaken van chorea zijn cerebrovasculaire ziekte en, in ontwikkelingslanden, HIV-infectie, meestal in verband met cryptococcose.
Chorea van Sydenham treedt op als complicatie van streptokokkeninfectie en kan psychische symptomen hebben die voorafgaan of samengaan met deze verworven chorea. Het treft 10-30% van de patiënten met reumatische koorts.
Andere oorzaken zijn onder meer lekkage van hersenvocht, systemische lupus erythematosus, antifosfolipidensyndroom, thyreotoxicose, polycythaemia rubra vera, transmissible spongiform encephalopathies, coeliakie en glutenataxie.
Chorea gravidarum
Chorea gravidarum duidt op choreische symptomen die optreden tijdens de zwangerschap. Als het onbehandeld blijft, lost de ziekte bij 30% van de patiënten vóór de bevalling op, maar bij de overige 70% blijft het bestaan. De symptomen verdwijnen dan geleidelijk in de dagen na de bevalling.
Medicatie
Chorea kan ook veroorzaakt worden door medicijnen, waaronder levodopa, anti-epileptica en antipsychotica.
Risicofactoren
Risicofactoren zijn:
- Een familiegeschiedenis van de ziekte van Huntington.
- Een voorgeschiedenis van reumatische koorts, infectie of hoofdtrauma tijdens de kindertijd.
- Het hebben van een auto-immuunziekte.
- Ouder zijn dan 40 jaar.
Onderzoek en diagnose
Om te achterhalen of je chorea hebt, zal je dokter vragen stellen over je symptomen en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen, zoals wanneer de symptomen begonnen en of er familieleden zijn met de ziekte van Huntington. De arts kan ook bloedonderzoek of een MRI-scan van je hersenen laten uitvoeren.
Behandeling van chorea
De behandeling van chorea hangt af van wat het veroorzaakt. Voor sommige oorzaken kunnen medicijnen helpen, zoals antipsychotica of anticonvulsiva. In ernstige gevallen kan chirurgie, zoals diepe hersenstimulatie, worden overwogen. Zelfzorgmaatregelen, zoals het aanpassen van je huis om vallen te voorkomen, zijn ook belangrijk. Je dokter kan je adviseren over de beste aanpak voor jouw situatie.
Prognose
Je vooruitzichten zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De arts kan je hier meer over vertellen.
Bijvoorbeeld, de ziekte van Huntington is progressief, wat betekent dat het langzaam erger wordt na verloop van tijd. Dit kan het moeilijk maken om dagelijkse activiteiten uit te voeren, zoals aankleden, baden en eten. Onderzoeken schatten dat mensen met de ziekte van Huntington nog 10 tot 30 jaar kunnen leven nadat ze symptomen hebben ontwikkeld.
Kinderen die Sydenham-chorea ontwikkelen na reumatische koorts herstellen meestal binnen twee jaar. Sommige kinderen kunnen echter aanhoudende gedrags- of emotionele complicaties hebben, zoals een obsessief-compulsieve stoornis (OCS).
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over chorea, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
