Last Updated on 3 april 2024 by M.G. Sulman
Hemiballisme of hemiballismus is een neurlogisch syndroom waarbij je onwillekeurige, plotselinge en heftige bewegingen hebt in één arm en been aan één kant van je lichaam. Dit komt door problemen in het centrale zenuwstelsel aan de tegenovergestelde kant. Het valt onder de ernstigste vorm van onwillekeurige bewegingen genaamd chorea, die zich kenmerkt door korte, spontane en dansachtige bewegingen aan één kant van het lichaam. De oorzaak wordt vaak gelokaliseerd in de subthalamische kern of andere delen van de hersenen zoals de basale ganglia en de nucleus caudatus (of staartkern).
Wat is hemiballisme?
Hemiballisme is een bewegingsstoornis die vaak goed reageert op behandeling, waarbij symptomen meestal binnen enkele weken verminderen. In zeldzame gevallen kan chirurgie nodig zijn als behandeling niet effectief is.
Symptomen van hemiballisme
Hemiballisme betekent dat je onwillekeurige, wilde en slingerende bewegingen maakt met één kant van je lichaam. Deze bewegingen zijn vaak heftig en kunnen je armen, benen en zelfs je gezichtsspieren aantasten. Ze gebeuren de hele tijd en lijken willekeurig te zijn. Soms bewegen je armen en benen samen. Als je actief bent, worden de bewegingen meestal erger, maar als je ontspant, nemen ze af. Dokters kunnen de ernst van deze aandoening meten door je bepaalde taken te laten doen en te kijken hoeveel van deze bewegingen je maakt binnen een bepaalde tijd. Ze gebruiken dan een schaal om te beoordelen hoe ernstig het is. De naam “hemiballisme” betekent eigenlijk “half ballistisch”, omdat het verwijst naar de heftige, zwaaiende bewegingen die je maar aan één kant van je lichaam hebt.
Hemiballisme vs Chorea
Hemiballisme en chorea lijken erg op elkaar. Vaak zijn mensen zich niet bewust van de verschillen.
Zowel chorea als hemiballisme zijn bewegingsstoornissen als gevolg van problemen met de basale ganglia in de hersenen.
Chorea is een bewegingsstoornis waarbij je lichaam overdreven, onsamenhangende en onvrijwillige bewegingen maakt. Het is het belangrijkste symptoom van de ziekte van Huntington.
Bij hemiballisme zijn de symptomen onvrijwillige, heftige zwaaiende bewegingen van de ledematen, terwijl chorea zich uit als onvrijwillige en onregelmatige samentrekkingen van alle spieren in het lichaam. De spiercontracties bij chorea zijn minder krachtig dan die bij hemiballisme.
Chorea en hemiballisme kunnen vaak samen voorkomen, maar het komt ook vaak voor dat slechts één van deze aandoeningen bij een patiënt wordt gezien.
Oorzaken van hemiballisme
- Beroerte: Dit is de meest voorkomende oorzaak van hemiballisme. Het ontstaat wanneer een deel van de hersenen afsterft door een gebrek aan zuurstof als gevolg van verminderde bloedtoevoer. Het gaat dan om een infarct in de contralaterale (= tegenovergestelde zijde van waar de bewegingsstoornis plaatsvindt) basale ganglia. De basale ganglia omvat een groep van structuren die het evenwicht, de houding, de oogbewegingen en de aanzet tot bewegingen regelt.
- Traumatisch hersenletsel: Hemiballisme kan optreden na traumatisch hersenletsel, zoals bij een klap op het hoofd, waarbij je hersenen schade oplopen.
- Amyotrofische laterale sclerose (ALS): ALS veroorzaakt verlies van zenuwcellen in de hersenen, waaronder delen die bewegingen controleren. Dit kan leiden tot hemiballisme.
- Niet-ketotische hyperglycemie: Te hoge bloedglucosewaarden kunnen leiden tot hemiballisme door laesies in de subthalamische kern, vooral bij ouderen, vaak gezien in Oost-Azië.
- Neoplasmata: Abnormale celgroei in de basale ganglia kan hemiballisme veroorzaken.
- Vasculaire misvormingen: Abnormale bloedtoevoer naar de hersenen kan leiden tot beroertes die hemiballisme veroorzaken.
- Tuberculomen: Tumoren veroorzaakt door tuberculose kunnen delen van de basale ganglia beschadigen en hemiballisme veroorzaken.
- Demyeliniserende plaques: Deze beschadigen de beschermende laag rond zenuwcellen, waardoor signalen verstoord raken en hemiballisme kan ontstaan.
- Complicaties van een HIV-infectie: HIV-patiënten kunnen hemiballisme ontwikkelen als gevolg van secundaire infecties, zoals cerebrale toxoplasmose, waarbij de basale ganglia aangetast raken.
Onderzoek en diagnose
De diagnose van hemiballisme wordt gesteld tijdens een klinisch onderzoek, waarbij de dokter jou observeert. Tijdens dit onderzoek zal de dokter naar je kijken en letten op plotselinge, zwaaiende bewegingen van je armen, benen en soms je gezicht. Deze bewegingen gebeuren meestal aan één kant van je lichaam. Het is belangrijk dat de dokter deze bewegingen kan onderscheiden van andere soorten onwillekeurige bewegingen, zoals trillingen, chorea, akathisie en athetose, die vaak anders zijn in hun aard en intensiteit.
Behandeling van hemiballisme
Wanneer je hemiballisme hebt, is het allereerst van belang om te kijken naar wat mogelijk de oorzaak van deze aandoening is. Dit kan hyperglycemie, infecties of neoplastische laesies zijn. In sommige gevallen heb je misschien geen behandeling nodig omdat de aandoening niet ernstig is en vanzelf overgaat.
Dopamineblokkers
Als medicamenteuze behandeling nodig is, is het meest gebruikelijke type medicijn een antidopaminergisch middel. Dit blokkeert dopamine en werkt bij ongeveer negentig procent van de patiënten. Perfenazine, pimozide, haloperidol en chloorpromazine zijn standaardkeuzes. We weten nog niet precies waarom deze behandeling werkt, aangezien dopamine niet direct is gekoppeld aan hemiballisme.
Anticonvulsiva
Een anticonvulsivum genaamd topiramaat heeft in drie gevallen geholpen en kan een mogelijke behandeling zijn voor de toekomst.
ITB-therapie
Intrathecale baclofen (ITB) -therapie wordt gebruikt om verschillende bewegingsstoornissen te behandelen. Het kan ook een mogelijkheid zijn om hemiballisme te behandelen. Bij een patiënt verminderde de frequentie van de bewegingen na deze behandeling aanzienlijk.
Botulinuminjecties
Nieuwe toepassingen van botulinumtoxine omvatten de behandeling van hemiballisme. Deze behandeling richt zich op de spiermanifestaties van hemiballisme in plaats van de neurologische oorzaken.
Tetrabenazine
Tetrabenazine vermindet lichaamsbeweging en wordt onder meer gebruikt om hemiballisme te behandelen. Dit kan leiden tot een dramatische afname van de klachten. Het verlagen van de dosis kan leiden tot terugkeer van symptomen.
Antipsychotica
Olanzapine of haloperidol kunnen soms ook worden voorgeschreven door de arts. Er wordt meer onderzoek gedaan naar het gebruik van deze medicijnen bij de behandeling van hemiballisme.
Functionele neurochirurgie
Chirurgie wordt alleen ingezet bij mensen met ernstig hemiballisme die niet reageren op andere behandelingen.
Prognose
Hemiballismus heeft meestal een goede prognose, waarbij de symptomen binnen enkele weken na het starten van de behandeling voor behandelbare aandoeningen verminderen. Als de symptomen niet verbeteren, kan een chirurgische ingreep mogelijk uitkomst bieden.
Complicaties
Complicaties van de behandeling zijn zeldzaam, omdat hemiballisme meestal vanzelf verdwijnt na verloop van tijd. Het is belangrijk om de oorzaak te behandelen, vooral als het levensbedreigend is, teneinde verdere problemen te voorkomen en je gezondheid te verbeteren.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over hemiballisme, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
