Keelabces: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 2 april 2023 by M.G. Sulman

Een keelabces wordt ook wel ‘peritonsillair abces’ genoemd. Een peritonsillair abces is een pusophoping in je mond bij een van de keelamandelen (tonsillen). Een abces is een hoeveelheid etter of pus in een niet eerder bestaande holte. Het abces kan aanleiding geven tot keelpijn, zwelling en, indien ernstig, verstopping van de keel. Als de keel wordt geblokkeerd, dan wordt slikken, spreken en zelfs ademhalen moeilijk. De diagnose is meestal gebaseerd op de symptomen. Beeldvormend onderzoek kan worden gedaan om complicaties uit te sluiten. De behandeling van een keelabces bestaat uit het verwijderen van de pus, het toedienen van antibiotica, voldoende vocht en pijnstillers. Opname in het ziekenhuis is over het algemeen niet nodig. Een peritonsillair abces komt relatief vaak voor bij volwassenen, vooral jongvolwassenen, maar zelden bij baby’s en jonge kinderen.

Wat is een keelabces?

De medische benaming van een keelabces is  ‘peritonsillair abces’. Dit duidt op een pijnlijke, met pus gevulde verzameling weefsel die zich achter in de keel bij een van de amandelen vormt. Een keelabces ontstaat vaak als gevolg van tonsillitis, ook wel angina of keelangina genoemd. Dit is een ontsteking van de keelamandelen (tonsillen). Een keelabces komt niet vaak voor omdat een keelontsteking en tonsillitis vaak vroegtijdig met antibiotica worden behandeld.

Vóórkomen

Het aantal nieuwe gevallen van peritonsillair abces is 10 tot 41 gevallen per 100.000 mensen per jaar.¹Johnson RF, Stewart MG (June 2005). “The contemporary approach to diagnosis and management of peritonsillar abscess”. Current Opinion in Otolaryngology & Head and Neck Surgery. 13 (3): 157–60. doi:10.1097/01.moo.0000162259.42115.38. PMID 15908813. S2CID 38122236.²Hanna BC, McMullan R, Gallagher G, Hedderwick S (April 2006). “The epidemiology of peritonsillar abscess disease in Northern Ireland”. The Journal of Infection. 52 (4): 247–53. doi:10.1016/j.jinf.2005.07.002. PMID 16125782.³Ehlers Klug T, Rusan M, Fuursted K, Ovesen T (November 2009). “Fusobacterium necrophorum: most prevalent pathogen in peritonsillar abscess in Denmark”. Clinical Infectious Diseases.

Symptomen van een keelabces

Verschijnselen

Mensen ervaren meestal de volgende klachten bij een keelabces:

• pijn bij het slikken (slikpijn of odynofagie)
• een onvermogen om speeksel door te slikken
• het speeksel kan uit de mond lopen
• koorts en koude rillingen
• pijn die trismus (mondklem) veroorzaakt, waarbij je je mond niet of nauwelijks kunt openen
• een gedempte stem
• hoofdpijn
• zwelling van de hals en het gezicht
• je kunt je erg ziek voelen / algehele malaise

Beschrijving van de klachten

Het eerste symptoom van een peritonsillair abces is meestal een zere keel. Hierbij kan nauwelijks geslikt worden en is er veel slijmvorming Ook kan je je de mond moeilijk openen en zijn de lymfklieren in je hals gezwollen. Vaak gaat dit gepaard met hoge koorts en koude rillingen. Je kunt ook last krijgen van spierspasmen in de spieren van de kaak en hals en je kunt oorpijn krijgen aan dezelfde kant als het abces.

Complicaties van een abces in de keel

De meeste complicaties treden op bij mensen met diabetes, bij mensen van wie het immuunsysteem verzwakt is (zoals mensen met aids, transplantatiepatiënten die immuunonderdrukkende medicijnen gebruiken of kankerpatiënten), of bij mensen die de ernst van de ziekte niet onderkennen en die geen medische hulp inschakelen.

Belangrijke complicaties van een keelabces zijn onder meer:

• blokkering van de luchtwegen
• bloeding door erosie van het abces in een groot bloedvat
• uitdroging door slikproblemen
• infectie in de weefsels onder het borstbeen
• longontsteking
• meningitis (hersenvliesontsteking)
• sepsis (bacteriën in de bloedbaan)

Is een keelabces gevaarlijk?

Van een keelabces kun je behoorlijk ziek zijn. Het dient zo snel mogelijk te worden verwijderd door een KNO-arts vanwege de mogelijke complicaties. Een onbehandeld keelabces kan in potentie een dodelijke aandoening zijn. Een abces in de keel kan zich namelijk snel uitbreiden vanuit de mondholte naar de hals, waardoor de ademhaling in het gedrang kan komen

Oorzaken van een keelabces

De neus- en keelamandelen spelen een rol bij de afweer. Het is lymfklierweefsel wat zoveel mogelijk binnendringende ziekteverwekkers opvangt en onschadelijk maakt. Een keelabces is vaak een complicatie van een amandelontsteking, waarbij Streptococcus-bacteriën de boosdoeners zijn. Het komt soms voor dat de ontsteking van de keelamandel zich uitbreidt tot in het omliggende weefsel waarin zich dan etter ophoopt. Dit wordt dan ‘peritonsillair abces’ genoemd. Het kan ook een complicatie zijn van parodontitis (vergevorderde tandvleesontsteking).

Uit de literatuur blijkt dat roken een risicofactor is in het ontstaan van een peritonsillair abces. Andere risicofactoren zijn:

• chronische tonsillitis
• klierkoorts ofwel mononucleosis infectiosa
• chronische lymfatische leukemie (CLL), de meest voorkomende vorm van leukemie in de westerse wereld
• stenen of kalkaanslag in de amandelen (tonsillolieten of amandelstenen)

Een keelabces kan ook de novo optreden. De novo is de Latijnse term voor ontstaan van iets nieuws. Zowel aërobe als anaërobe bacteriën kunnen de oorzaak zijn. Veel voorkomende aërobe pathogenen zijn onder meer Streptococcus, Staphylococcus en Haemophilus. De meest voorkomende anaërobe soorten zijn Fusobacterium necrophorum, Peptostreptococcus, Prevotella-soorten en Bacteroides.

Huisarts raadplegen

Bespreek keelpijn met koorts of andere symptomen met je huisarts om (de vorming van) een peritonsillair abces uit te sluiten.

Als je last hebt van keelpijn, moeite hebt met slikken, moeite hebt met ademhalen, moeite hebt met spreken, als je je mond niet of nauwelijks kunt openen, moet kwijlen of andere tekenen van mogelijke obstructie van de luchtwegen hebt, moet je direct medische hulp inschakelen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Een peritonsillair abces wordt meestal gediagnosticeerd op basis van een vraaggesprek met de arts over de klachten die je ervaart en een lichamelijk onderzoek. Een keelabces is gemakkelijk te diagnosticeren als het groot genoeg is om te zien. De arts zal met een lichtje en eventueel een tongspatel in je mond kijken. Zwelling en roodheid aan één kant van de keel nabij de amandel duidt op een abces. De arts kan ook voorzichtig met een gehandschoende vinger op het gebied duwen om te zien of er pus in zit.

Beeldvormend onderzoek

Soms wordt een röntgenfoto, CT-scan of een echografie uitgevoerd, meestal met als doel om complicaties of andere aandoeningen uit te sluiten, zoals:

• Epiglottitis, een ontsteking van de epiglottis of strotklepje, een dun, dekselachtig kraakbeenklepje, bedekt met een slijmvlies, dat zich aan de basis van de tong bevindt.
• Retrofaryngeaal abces, een ophoping van ous in het gebied achter de keelholte (farynx).
• Peritonsillaire cellulitis, een infectie van het zachte weefsel zelf.

Laboratoriumonderzoek

De arts kan ook pus van het abces naar het laboratorium sturen, zodat de exacte bacteriën kunnen worden geïdentificeerd. Dit om te bekijken welke antibiotica het beste kan worden gebruikt. Toch verandert de identificatie van de bacteriën de behandeling zelden.

Behandeling van een keelabces

Naast het voorschrijven van een antibioticum, zal de KNO-arts de pus via een incisie in het abces of het inbrengen van een naald verwijderen en vervolgens de inhoud ervan afzuigen.

De arts kan besluiten om de ontsteking eerst tot rust te brengen met een antibioticum. Deze kun je eventueel gedurende enkele dagen in het ziekenhuis toegediend krijgen via een infuus. Ook kun je pijnstillers krijgen zodat je keel minder pijnlijk is. Je krijgt eten dat makkelijk te slikken is.

De arts verdooft de keel met een verdovende spay of injectie. Vervolgens wordt met behulp van een naald de pus achter de keelamandel weggezogen. Als er zich veel pus bevindt, dan zal de arts het abces via een incisie openen en vervolgens de inhoud ervan afzuigen. Daarna kunnen de keelamandelen eventueel verwijderd worden.

Prognose

Mensen met een ongecompliceerde, adequaat behandelde keelabces herstellen meestal volledig. Als je niet bent getroffen door een chronische tonsillitis (waarbij je amandelen regelmatig ontstoken raken), is de kans dat het abces terugkeert slechts 10% en is het verwijderen van je amandelen meestal niet nodig.

Preventie van een peritonsillair abces

Er is geen betrouwbare methode om een ​​keelabces te voorkomen, behalve het beperken van de risico’s:

• niet roken
• goede mondhygiëne in acht nemen
• orale infecties onmiddellijk behandelen

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een keelabces of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.