Bijholteontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 14 februari 2025 by M.G. Sulman

Een bijholteontsteking of sinusitis is een ontsteking van het slijmvlies van één of meer holle ruimten – ook wel ‘bijholten’ of ‘sinussen’ genoemd – achter de neus, in de bovenkaak en in het voorhoofd. Deze holten zijn met slijmvlies bekleedt en ze hebben onder meer tot taak om de lucht, die je via je neus inademt, te verwarmen, te bevochtigen en te filteren. Via trilhaartjes worden slijm, stof en bacteriën naar de neusholte afgevoerd. Als gevolg van een neusverkoudheid kunnen de slijmvliezen zwellen, waardoor de (nauwe) verbinding tussen de bijholten en de neusholte versperd kunnen raken. In zo’n afgesloten, warme en vochtige ruimte, kunnen ziekteverwekkers als bacteriën zich naar hartenlust vermenigvuldigen. Dit kan een bijholteontsteking (sinusitis) in de vorm van een kaakholte- of voorhoofdsholteontsteking tot gevolg hebben. In de volksmond heeft men het vaak over ‘voorhoofdsholteontsteking’ als bijholteontsteking wordt bedoeld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen acute en chronische sinusitis. De acute vorm kan meerdere keren per jaar voorkomen, maar verdwijnt uiterlijk na enkele weken weer. Men spreekt van chronische sinusitis als de symptomen langer dan acht weken aanhouden.

Wat is een bijholteontsteking?

De pijn van een bijholteontsteking

Een paar weken geleden deelde Sarah op een verjaardag haar ervaring met bijholteontsteking. Ze vertelde hoe het voelde alsof haar gezicht op slot zat, met pijn die zich uitbreidde naar haar kaak en achter haar ogen. Het leek wel of haar hoofd een ballon was die maar bleef oppompen. Ze probeerde het eerst zelf te verhelpen, maar de pijn werd alleen maar erger. Het duurde maar liefst een week voordat ze uiteindelijk naar de dokter ging, die haar antibiotica voorschreef.

Nu, terugkijkend op de situatie, lacht Sarah om hoe ze zich eerst niet druk had gemaakt. Ze had nooit gedacht dat iets zo alledaags als een verkoudheid zo’n heftige gevolgen kon hebben. De ervaring maakte haar ineens veel bewuster van hoe vervelend een bijholteontsteking kan zijn. Het was een pijn die niet zomaar te negeren was, en ze vertelde hoe dankbaar ze was voor de medicijnen die haar eindelijk verlichting brachten.

Ontsteking van de slijmvliezen in de bijholten

Bij een bijholteontsteking of sinusitis zijn de slijmvliezen van de bijholten ontstoken. De bijholten zitten links en rechts van je neus in het bot van je bovenkaak en voorhoofd.  De bijholten maken deel uit van de bovenste luchtwegen en zijn verbonden met de neusholte. Ze bestaan ​​uit verschillende holtes in het schedelbot die reiken tot aan het voorhoofd en tot aan de tanden van de bovenkaak. Er bestaan voorhoofdsbijholten (frontale sinussen), kaakbijholten (maxillaire sinussen), wiggebeenbijholten (sphenoïdale sinussen), voorste zeefbeenbijholten (anterieure ethmoïdale sinussen) en achterste zeefbeenbijholten (posterieure ethmoïdale sinussen).

Slijmvlies

De bijholten zijn bekleed met slijmvlies waarop zich kleine haartjes bevinden (trilhaarepitheel). Het slijmvlies van de sinussen vormt vloeistof (secretie) die via de neus en keel wegstroomt.

Vaak meerdere bijholten aangedaan

Vaak zijn er meerdere bijholten aangedaan en het betreft in de meerderheid van de gevallen de kaakholten. Een bijholteontsteking kan leiden tot hoofdpijn of druk in (of achter) de ogen, de neus, het wang-gebied of aan een zijde van het hoofd. Dit kan gepaard gaan met hoesten, koorts, slechte adem en een verstopte neus met dikke afscheiding. Een bijholteontsteking moet niet verward worden met een flinke verkoudheid of spanningshoofdpijn.

FAQ bijholteontsteking: alles wat je wilt (en móét) weten over die vervelende verstopte kop

Iedereen die ooit een bijholteontsteking heeft gehad, weet hoe ellendig het kan voelen. Je hoofd lijkt te exploderen bij elke beweging, je neus functioneert meer als een snotreservoir dan als een ademhalingsorgaan, en zelfs je tanden kunnen meedoen in de pijnparade. En dan hebben we het nog niet eens over die loodzware vermoeidheid die je erbij cadeau krijgt. Maar geen paniek, je bent niet de enige die met een kloppend voorhoofd en een zielig hoopje gebruikte tissues op de bank zit.

Deze FAQ is jouw gids door het woud van bijholteklachten, vol praktische tips en eerlijke antwoorden op de meest gestelde vragen. Moet je antibiotica slikken? Hoe weet je of het viraal of bacterieel is? En waarom voelt je gezicht soms alsof je tegen een muur bent gelopen? We leggen het je allemaal uit – zonder ingewikkeld geneuzel, maar met duidelijke, no-nonsense uitleg die je meteen kunt gebruiken.

Of je nu op zoek bent naar verlichting, wilt weten hoe je deze horror in de toekomst kunt voorkomen of gewoon even wilt checken of die gekke symptomen normaal zijn, hier zit je goed. Van huis-tuin-en-keukenmiddeltjes tot wetenschappelijk onderbouwde adviezen: alles komt voorbij. Want eerlijk is eerlijk, een bijholteontsteking is al vervelend genoeg – laten we het in elk geval simpel houden.

Dus, kruip onder je dekentje, slurp wat thee (of iets sterkers, we oordelen niet), en duik in deze FAQ. Hopelijk helpt het je snel weer op de been – of in elk geval om niet meer met je hoofd tegen de muur te bonken van frustratie.

Vraag	Antwoord
Wat is een bijholteontsteking eigenlijk?	Dat is wanneer je bijholten – die luchtige ruimtes in je schedel – veranderen in vochtige grotten vol snot en ellende. Ontstoken, opgezet en vol druk, waardoor je hoofd voelt als een opgeblazen ballon.
Hoe weet ik of ik het heb?	Grote kans dat je het doorhebt als je hoofd bonkt bij elke stap, je neus geen lucht doorlaat en je voelt alsof je een bowlingbal tussen je ogen draagt. Soms ook pijn bij bukken, dikke klodders snot en een stem die klinkt alsof je onder water praat.
Wat veroorzaakt het?	Meestal een verkoudheid die doorslaat, allergieën die roet in het eten gooien of bacteriën die zich misdragen. Droge lucht, rook en prikkelende stoffen kunnen ook meespelen.
Hoelang duurt het?	Dat wisselt. Een ‘simpele’ virale ontsteking? Meestal binnen een week of twee weer de oude. Een bacteriële variant kan langer plakken, soms tot drie à vier weken.
Wat helpt om er sneller vanaf te komen?	Stomen, neusspoelen met zout water en veel drinken. Rust helpt, maar te lang plat liggen kan juist averechts werken. En als je neusspray gebruikt, max. een paar dagen – anders krijg je een nieuw probleem: een verslaafde neus!
Wanneer moet ik naar de dokter?	Als je na tien dagen nog steeds een snothoofd hebt, koorts blijft hangen, of je gezicht pijn doet alsof je net uit een bokswedstrijd komt. Zeker als er dikke, groene smurrie uit je neus blijft komen.
Kan het vanzelf overgaan?	Yep! In de meeste gevallen ruimt je lichaam de boel zelf wel op. Maar dat kan even duren. Geduld is een schone zaak (al voelt je neus op dit moment waarschijnlijk allesbehalve schoon).
Mag ik antibiotica vragen?	Alleen als het écht een bacteriële infectie is en blijft hangen. In de meeste gevallen is het niet nodig en doe je jezelf er geen plezier mee. Antibiotica helpen namelijk niks tegen virussen.
Is het besmettelijk?	Het snot zelf niet, maar de verkoudheidsvirussen die het veroorzaken wel. Dus ja, als je constant niest en snuit in de buurt van anderen, kun je het ‘cadeautje’ doorgeven.
Waarom doet mijn tand pijn als ik dit heb?	Dat komt doordat de bovenste bijholten vlak boven je tanden zitten. Als ze ontstoken raken, kunnen ze de zenuwen in je kaak een signaal geven dat er ‘pijn’ is, terwijl je tanden eigenlijk niks mankeren.
Kan ik blijven sporten?	Als je je goed genoeg voelt en het blijft bij neusverstopping en hoofddruk, kan lichte beweging zelfs helpen. Maar als je koorts hebt of je ellendig voelt: lekker laten zitten, die gym.
Hoe voorkom ik dat ik dit nog een keer krijg?	Zorg dat je verkoudheden snel onder controle krijgt, houd je neus vochtig met zoutoplossing en vermijd rook en droge lucht. Goede hygiëne helpt ook: minder kans dat je virussen oppikt of verspreidt.
Kan stress een rol spelen?	Jazeker! Stress kan je immuunsysteem onder druk zetten, waardoor je vatbaarder wordt voor infecties. Dus als je vaak last hebt, misschien eens kijken of je wat meer ontspanning kunt inbouwen.
Helpt vitamine C of zink?	Wetenschappelijk bewijs is er niet echt, maar sommige mensen zweren erbij. Kan geen kwaad om te proberen, zolang je het niet als wondermiddel ziet.
Waarom heb ik er zo vaak last van?	Misschien heb je allergieën, een scheef neustussenschot of een zwak immuunsysteem. Als je echt vaak bijholteontstekingen hebt, is het handig om dat eens met een arts te bespreken.
Kan het chronisch worden?	Helaas wel. Als je keer op keer last hebt en het langer dan drie maanden blijft hangen, kan het een chronische bijholteontsteking zijn. In dat geval kan een KNO-arts meekijken of er iets structureels speelt.
Heeft voeding invloed?	Sommige mensen merken dat zuivel of suikerrijk eten de boel erger maakt, maar dit is niet bij iedereen zo. Water drinken en gezond eten helpt sowieso je afweer op peil te houden.
Waarom ruikt mijn adem zo raar?	Een verstopte neus + slijmophoping + bacteriën = niet de meest frisse adem. Goed je tanden poetsen en veel water drinken helpt om het wat dragelijker te maken.
Moet ik extra slapen?	Ja, slaap is je geheime wapen! Je lichaam heeft rust nodig om te herstellen. Maar als je door de verstopte neus niet kunt slapen, probeer dan met je hoofd iets omhoog te liggen.
Zijn er huis-tuin-en-keukenmiddeltjes die werken?	Stomen met eucalyptus, gemberthee, honingwater, kurkuma… veel mensen zweren bij natuurlijke remedies. Kan geen kwaad om te proberen, zolang je ook de basisdingen blijft doen.

Acute en chronische bijholteontsteking: wat is het verschil?

Bijholteontstekingen komen er in twee smaken: de kortstondige, vaak voorbijgaande variant en de hardnekkige, steeds terugkerende ellende. Beide zijn ze vervelend, maar er zit een wereld van verschil in hoe ze verlopen en hoe lang ze blijven plakken. Laten we ze eens onder de loep nemen.

Acute bijholteontsteking: een korte, maar hevige strijd

Acute sinusitis is de snelle jongen onder de bijholteontstekingen. Dit betekent dat de klachten plotseling opkomen en meestal binnen een paar weken weer verdwijnen. In de meeste gevallen houdt het minder dan acht weken aan – en als je het vaker krijgt, is dat maximaal drie keer per jaar, met telkens een duur van hooguit 10 dagen per episode. Vaak begint het met een simpele verkoudheid die zich uitbreidt naar de bijholten, waardoor je neus verstopt raakt, je hoofd bonkt en je snot ineens de kleur van een moeras aanneemt. Gelukkig kan je lichaam deze aanval meestal zelf de baas, en met wat stomen, rust en voldoende vochtinname kom je er vaak zonder al te veel gedoe weer bovenop.

Chronische bijholteontsteking: de aanhouder die je niet kwijt raakt

En dan is er de beruchte chronische sinusitis – de variant die je het liefst meteen de deur zou wijzen, maar zich comfortabel in je bijholten nestelt alsof het een huurcontract voor onbepaalde tijd heeft. Deze vorm blijft langer dan acht weken doorsudderen of keert minstens vier keer per jaar terug, met symptomen die dan vaak langer dan 20 dagen blijven hangen. Mensen met chronische bijholteontsteking voelen zich zelden écht helemaal beter. De klachten zijn minder heftig dan bij de acute variant, maar ze blijven sluimeren: een continu verstopte neus, vermoeidheid, een zeurende druk rond de ogen en soms zelfs een verminderde reuk of smaak. Allergieën, een scheef neustussenschot of een onderliggende ontsteking kunnen ervoor zorgen dat deze klachten steeds opnieuw de kop opsteken.

Of je nu te maken hebt met een kortstondige storm of een terugkerend onweer in je hoofd – beide vormen van bijholteontsteking kunnen je flink uitputten. Het verschil zit hem vooral in de duur en de frequentie. Waar een acute bijholteontsteking nog voelt als een irritante voorbijganger, lijkt de chronische variant eerder op een ongewenste huisgenoot die niet van plan is om snel te vertrekken.

Wie krijgt er last van?

Iedereen kan een bijholteontsteking krijgen. Mensen met neusallergie, neuspoliepen, astma en abnormale neusstructuren hebben echter allemaal meer kans op sinusitis. Roken kan de kans vergroten hoe vaak je een bijholteontsteking krijgt.

Oorzaken bij een bijholteontsteking

Vaak is een bacterie de boosdoener, alhoewel er vaak een virale luchtweginfectie aan vooraf gaat, zoals een verkoudheid of een griep. Een virale infectie zorgt ervoor dat de afvoeropeningen verstopt raken, waardoor zich slijm ophoopt in de holten. Dit slijm kan geïnfecteerd raken met bacteriën. Dit komt omdat er zich een afgesloten, warme en vochtige ruimte heeft gevormd, waar ziekteverwekkers als bacteriën zich thuis voelen en vermenigvuldigen.

Een blokkering van de openingen tussen de sinussen met de neusholte wordt vaker gezien bij mensen die een afwijking hebben van de neus, zoals een scheefstaand neustussenschot of bij mensen met neuspoliepen. Een chronische sinusitis kan veroorzaakt worden door allergenen, verontreinigende stoffen of schimmels.

Is een bijholteontsteking besmettelijk?

Een bijholteontsteking is in principe niet besmettelijk, maar de onderliggende verkoudheid wel. Verkoudheidsvirussen zitten in druppeltjes snot, slijm en speeksel. Denk eraan om goede handwaspraktijken te volgen, om mensen te vermijden als je ziek bent en om in uw elleboog te niezen of te hoesten als je moet niezen of hoesten.

Symptomen van bijholteontsteking

Doordat het neusslijmvlies ontstoken en gezwollen is, kan het slijm en/of pus niet goed weglopen. Hierdoor ontstaat een pijnlijk en drukkend gevoel aan de bovenkant van het gezicht en rond de ogen. De pijn en het drukkende gevoel kan toenemen als je voorover bukt. Soms heb je ook last van hoofdpijn. Als de kaalkholten zijn aangedaan, kun je ook last hebben van kiespijn. Verder kun je klachten krijgen als verstopte neus met geel snot c.q. groen snot. In een enkel geval komt er ook lichte koorts bij kijken. Meestal is de ontsteking aan één kant gelokaliseerd, wat soms gepaard gaat met een zwelling van de wang (gezwollen wang). Een vieze geur in de neus kan ook voorkomen.

Beloop van sinusitis

Acute bijholteontsteking geneest meestal binnen één tot twee weken zonder enige gevolgen. Complicaties treden zelden op en de symptomen houden vaak niet maanden aan.  Als de klachten langer aanhouden, dan spreekt men van chronische bijholteontsteking. Als gevolg van chronische sinusitis kunnen uitsteeksels van het slijmvlies, zogenaamde neuspoliepen, ontstaan. Deze zijn van invloed op de neusademhaling en je reukvermogen. Neuspoliepen moeten niet worden verward met gezwollen amandelen.

Zeer zelden verspreidt de ontsteking zich naar de omliggende delen van het lichaam, zoals de ogen of de hersenen (hersenvliesontsteking). Tekenen hiervan zijn hoge koorts, zwelling rond de ogen, inflammatoire roodheid van de huid, ernstige gezichtspijn, gevoeligheid voor licht en stijve nek. Bij dergelijke symptomen is het belangrijk om direct medische hulp in te schakelen.

Onderzoek en diagnose

De huisarts informeert naar je symptomen en controleert of er sprake is van pijn door zachtjes op het gezicht te drukken en te tikken. Met een kleine endoscoop kan hij of zij de binnenkant van de neus onderzoeken en bijvoorbeeld zien of het slijmvlies gezwollen is. Slechts in uitzonderlijke gevallen wordt een monster (uitstrijkje) van het afscheiding genomen en vervolgens in het laboratorium op ziekteverwekkers onderzocht. Als de diagnose nog onduidelijk is of als er tekenen van complicaties zijn, kan een CT-scan of echografie worden gedaan.

Bepalen of bacteriën of virussen de sinusitis hebben veroorzaakt, is tijdrovend en meestal niet nodig. Bij acute sinusitis heeft dit weinig effect op de behandeling.

Een allergietest kan soms helpen bij chronische sinusitis. Vaak gaat een allergie samen met chronische sinusitis.

Behandeling van een bijholteontsteking

Bijholteontsteking gaat normaal gesproken vanzelf over. Na twee tot vier weken is het merendeel van de patiënten zo goed als klachtenvrij.

Voldoende drinken

Er is geen speciaal dieet vereist, maar het drinken van extra vocht helpt de neusafscheiding te verdunnen en bevordert de drainage.

Stomen

Stomen kan een positief effect hebben op de neusklachten, ofschoon het de snelheid van het herstel waarschijnlijk niet bevordert. Pas op voor verbranding als gevolg van te hete stoom of door het omstoten van een kom met heet water. Jonge kinderen mogen onder geen beding stomen, aangezien zij extra risico lopen op verbranding. Laat de temperatuur van het water zeker niet boven de 60 graden Celsius komen.

Neusdruppels of neusspray

Neusklachten kunnen ook verlicht worden door toediening van een (fysiologische) zoutoplossing via neusdruppels of een spray. Hierdoor kun je wat gemakkelijker ademen. Het gebruik hiervan heeft geen invloed op de snelheid van het herstel, het verlicht alleen de klachten.

Je kunt ook xylometazoline spray of druppels gebruiken. Dit vermindert de slijmvlieszwelling in de neus-keelholte en vermindert de vervelende klachten van een verstopte neus.

Neusdouche

Bij een acute of chronische bijholteontsteking zorgt een neusdouche met zoutoplossing voor verlichting van de klachten. De neusdouche is een praktisch hulpmiddel waarmee je je neusholten kunt spoelen met een zoutoplossing.

Pijnstillers

Pijn kan zo nodig bestreden worden door paracetamol. Als dat onvoldoende helpt, kunnen volwassenen een andere pijnstiller proberen, zoals ibuprofen of naproxen. lees wel eerst de bijsluiter voor gebruik.

Antibiotica

Er is in onderzoek geen positief effect aangetoond van antimicrobiële behandeling (antibiotica) op het beloop. Het blijkt dat antibiotica alleen zin hebben voor risicogroepen. Voor de gemiddelde patiënt verloopt de genezing niet sneller wanneer ze een antibioticum voorgeschreven krijgen en complicaties voorkom je er ook niet mee. Er is een zeer beperkte groep patiënten, namelijk die met een (verhoogd risico op een) afwijkend beloop, die hier wel baat bij heeft. De huisarts kan voor deze groep antimicrobiële behandeling overwegen. Het gaat dan om mensen met een gestoorde afweer, die ernstig ziek zijn of bij wie opnieuw koorts ontstaat na een aantal koortsvrije dagen binnen één ziekteperiode. Ook wanneer de klachten in een periode van twee weken niet zijn afgenomen of wanneer je binnen een jaar een vierde klachtenperiode doormaakt, kan de huisarts antimicrobiële behandeling overwegen.

Orale corticosteroïden

Een behandeling met orale corticosteroïden kan een positief effect hebben bij mensen met chronische sinusitis met neusgezwellen. Het vermindert de grootte van de gezwellen en mogelijk ook de ernst van de symptomen,

Dupilumab

Het geneesmiddel dupilumab helpt tegen neuspoliepen bij personen met chronische sinusitis, bij wie de behandeling met corticosteroïden onvoldoende soelaas biedt. Voor chronische sinusitis kunnen biologische geneesmiddelen worden overwogen, maar tot nu toe is alleen de werkzame stof dupilumab goedgekeurd voor de behandeling van sinusitis. Dupilumab kan de ontsteking in het neusslijmvlies verminderen en wordt onder de huid geïnjecteerd.

Operatieve ingreep

Bij chronische ontstekingen kiezen sommige mensen voor een operatie die de vernauwingen in de sinussen kan wegnemen en neuspoliepen kan verwijderen. Het is een mogelijkheid wanneer andere behandelingen niet voldoende verbetering hebben gebracht.

Preventie

De volgende maatregelen kunnen een bijholteontsteking helpen voorkomen:

• Niet roken of stoppen met roken. Roken irriteert en beschadigt het slijmvlies in de mond en keel.
• Het beste kun je je neus ophalen in plaats van te snuiten. Bij snuiten bouw je kortdurend druk op in de neus, als gevolg waarvan het slijm inclusief virus en bacteriën in de neusbijholtes terecht kan komen.
• Versterk je immuunsysteem door gezond en gevarieerd te eten, dagelijkse lichaamsbeweging en voldoende slaap.
• Als je last hebt van allergie, dan wordt aanbevolen om triggers te vermijden, bijvoorbeeld huidschilfers van dieren en huisstofmijt, en om allergiemedicijnen in te nemen.
• De meest natuurlijke manier om verstopping tegen te gaan is met behulp van een neusdouche. Met een neusspoeling van water en zout spoel je de besmette virussen direct uit je neus en voorkom je dat de neusholtes ontstoken raken.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een bijholteontsteking of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.