Spanningshoofdpijn: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 17 maart 2024 by M.G. Sulman

Spanningshoofdpijn is een verzamelnaam voor diverse vormen van onbegrepen hoofdpijnen, zonder bekende neurologische oorzaak. Als je hoofdpijn hebt, is dat vaak spanningshoofdpijn. Veel mensen ervaren van tijd tot tijd deze doffe, knellende pijn aan de zijkanten van je hoofd. De pijn voelt drukkend, knellend of als een strakke band om je hoofd. Spanningshoofdpijn is minder ernstig dan migraine of clusterhoofdpijn. Vaak kun je nog wel doorgaan met je dagelijkse bezigheden. De pijn kan verlicht worden met vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol. Het is belangrijk om in de gaten te houden hoe vaak je deze middelen gebruikt. Omdat het te vaak en regelmatig innemen van pijnstillers kan leiden tot medicatieafhankelijke hoofdpijn (MAH). In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is spierspanning niet de typische oorzaak van spanningshoofdpijn. Het is anno 2024 niet bekend waarom spanningshoofdpijn optreedt.

Wat is spanningshoofdpijn?

Spanningshoofdpijn – niet te verwarren met ‘inspanningshoofdpijn’ – is één van de meest voorkomende en aanhoudende hoofdpijnen. De hoofdpijn is niet bijzonder ernstig, maar kan een aanzienlijke impact hebben op de kwaliteit van leven. Spanningshoofdpijn voelt als een knellende pijn aan de zijkanten van je hoofd. Het is een verzamelnaam voor verschillende hoofdpijnen die geen duidelijke oorzaak hebben.

Synoniemen

Spanningshoofdpijn staat ook wel bekend als ‘spierspanningshoofdpijn’.

Vóórkomen

Spanningshoofdpijn komt heel vaak voor: iedereen heeft er waarschijnlijk op een bepaald moment in zijn leven last van. Meer dan 40 op de 100 mensen hebben last van terugkerende spanningshoofdpijn. Bij ongeveer één op de 100 mensen komen de symptomen zeer vaak voor of blijven ze gedurende een langere periode bestaan. Spanningshoofdpijn kan op elke leeftijd voorkomen, maar treedt meestal voor het eerst op in de jonge volwassenheid. Spanningshoofdpijn komt iets vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Soorten

Er wordt onderscheid gemaakt tussen een episodische spanningshoofdpijn en een chronische spanningshoofdpijn.

Episodische spanningshoofdpijn

Je kan af en toe spierspanningshoofdpijn hebben. Dat staat bekend als ‘episodische spanningshoofdpijn’. Dat wil zeggen dat je er tussen de 30 minuten en 7 dagen per maand last van hebt. Episodische hoofdpijn komt zeer vaak voor, maar heeft zelden invloed op de kwaliteit van leven.

Chronische spanningshoofdpijn

Chronische spanningshoofdpijn wordt gedefinieerd als hoofdpijn die optreedt op 15 of meer dagen per maand gedurende 3 maanden op rij. Met name chronische spanningshoofdpijn kan ook lichte misselijkheid en gevoeligheid voor licht of geluid veroorzaken. Er is echter over het algemeen niet sprake van een ernstige misselijkheid, laat staan braken, bij spanningshoofdpijn. In grofweg 80% van de gevallen komt chronische spanningshoofdpijn voort uit een eerder bestaande episodische spanningshoofdpijn. Er lijkt een genetische component te zijn, aangezien het risico op het ontwikkelen van chronische spanningshoofdpijn drievoudig is in families waar andere leden het ook hebben ontwikkeld. Het optreden van chronische spanningshoofdpijn komt significant vaker voor bij patiënten die ook last hebben van depressies of paniekaanvallen. Het verband hier is niet helemaal duidelijk. Aan de ene kant verhoogt een ernstige depressie ook het risico op het ontwikkelen van hoofdpijn. Aan de andere kant leiden frequente hoofdpijnen en de daaruit voortvloeiende verslechtering van de kwaliteit van leven ook tot een verhoogd risico op depressie.

Symptomen van spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn kenmerkt zich door de volgende symptomen:

• De pijn is gelokaliseerd aan beide kanten van het hoofd of rondom het hoofd.
• De pijn is drukkend, knellend of zeurend; het voelt aan als een knellende band om het hoofd.
• De pijn kan uitstralen vanuit de nek naar het hoofd.
• De spieren van uw schouders, nek en schedel kunnen gevoelig zijn.
• Je kunt ook last hebben van een stijve nek of schouders.
• De duur van de pijn kan variëren van slechts een halfuur tot wel dagenlang.
• De pijn is mild tot matig en verergert niet bij lichamelijke inspanning of het verrichten van lichamelijke activiteiten.
• Vaak kun je nog wel doorgaan met je bezigheden.
• Soms is er sprake van lichte misselijkheid, zonder braken.
• Soms is er sprake van overgevoeligheid voor licht en geluid.
• Je hebt geen last van auraverschijnselen zoals bij migraine (bijvoorbeeld lichtflitsen of vlekken zien en het ervaren van tintelingen).

Oorzaak van spanningshoofdpijn

Het is anno 2024 niet precies bekend hoe spanningshoofdpijn zich ontwikkelt. De trigger is meestal fysieke of mentale stress. Het lichaam reageert op de overbelasting met pijn. De nekspieren zijn meestal niet bijzonder gespannen. De hersenen nemen de spieren echter sterker waar. Spanningshoofdpijn ontstaat waarschijnlijk door een combinatie van factoren. Het heeft hoogstwaarschijnlijk te maken heeft met pijn vanuit de nek- en aangezichtsspieren en een verlaagde pijndrempel in de hersenen.¹Alles over hoofdpijn. Spanningshoofdpijn. https://allesoverhoofdpijn.nl/soorten-hoofdpijn/alles-over-spanningshoofdpijn/ (ingezien op 22-1-2023)

Uitlokkende factoren

De volgende factoren kunnen spanningshoofdpijn triggeren:

• Oogvermoeidheid, bijvoorbeeld door langdurig naar een computerscherm te staren.
• Pijn in andere delen van je hoofd en nek veroorzaakt door problemen zoals temporomandibulaire dysfunctie (TMD), een verzamelnaam voor stoornissen van het bewegingsapparaat van het kauworgaan.
• Problemen met slapen, zoals slapeloosheid.
• Stressgerelateerde hoofdpijn.

Onderzoek en diagnose

De huisarts informeert naar je klachten en doet lichamelijk onderzoek. De arts kan aan je vragen om een hoofdpijndagboek bij te houden. Hierin noteer je wanneer je last hebt van hoofdpijn, in welke mate, wat eraan voorafging en wat je eraan deed. Voor een effectieve behandeling is het belangrijk om eerst alle andere mogelijke oorzaken van de hoofdpijn te onderzoeken. Dit kunnen bijvoorbeeld infecties, hoge bloeddruk of zelfs medicatie zijn. Als de arts andere triggers of ziekten heeft uitgesloten, kan je de juiste stappen zetten om de spanningshoofdpijn te verlichten.

Behandeling van spanningshoofdpijn

Zelfzorgmaatregelen

Om spanningshoofdpijn te verlichten en te voorkomen dat de symptomen chronisch worden, is de juiste behandeling cruciaal. Dit omvat meestal:

• het doen van ontspanningsoefeningen
• zorgen en spanningen met een naaste of met een hulpverlener bespreken
• de toepassing van koude of warmte
• zorg voor een goede werkplek waarbij je de juiste houding aanneemt
• een gezonde leefstijl:
  • voldoende slapen
  • neem elke dag genoeg rust en maak tijd voor ontspanning
  • eet gezond en gevarieerd
  • beweeg elke dag genoeg
  • voldoende drinken

Medicijnen

Bovenstaande maatregelen helpen om spanningshoofdpijn te verlichten en kunnen zelfs helpen voorkomen dat ze terugkomen. Bij acute klachten kan het ook zinvol zijn om pijnstillers te nemen. Vaak helpt paracetamol voldoende bij deze vorm van hoofdpijn.

Oefentherapie / houdingstherapie

Hierbij ga je oefeningen doen om spieren te ontspannen en leer je om bij hoofdpijn toch actief te zijn. Aangezien stress een negatieve invloed heeft op de hoofdpijn, kan je ook handvatten aangereikt krijgen om (beter) op lichaamssignalen te reageren en hoe je het beste met stress kunt omgaan. Het aanleren van een gunstig adempatroon is hierbij ook zinvol. Een ander voorbeeld van wat de oefentherapeut je kan leren is het aannemen van een gezonde (werk)houding. Met houdingstherapie leer je om zelf je houding te corrigeren.

Massage bij spanningshoofdpijn

Hoe iemand te masseren die hoofdpijn heeft ten gevolge van ‘spanning in de spieren’? Deze video geeft een globale weergave hoe je iemand (in de thuissituatie) die spanningshoofdpijn heeft, kunt masseren.

Masseren van de nek werkt uiteraard ontspannend, maar helaas slechts voor korte tijd. Als behandeling voor spanningshoofdpijn is masseren volgens het MMC (het grootste medisch centrum van de regio Zuidoost-Brabant) niet zinvol. Zelfs voor hoofdpijn met nekproblemen als oorzaak, geldt dat bijvoorbeeld actieve houdingstherapie veel effectiever is.²MMC. 6 fabels over hoofdpijn. https://www.mmc.nl/neurologie/nieuws/430/6-fabels-hoofdpijn (ingezien op 20-10-2022)

Preventie

Over het algemeen zijn leefstijlveranderingen (dagelijks bewegen, gezond eten en voldoende slapen en ontspannen) en stressmanagement de beste manieren om spanningshoofdpijn te voorkomen.

Je slaaphouding is ook van belang. Dat kan het beste door te slapen in een houding waarbij de nek in een neutrale stand staat. Daarnaast is ene goede werkhouding ontzettend belangrijk. Spanningshoofdpijn kan bijvoorbeeld ontstaan door een langdurige onjuiste houding. Daarom hebben mensen met een kantoorbaan of studenten vaak te maken met spanningshoofdpijn.

Prognose

Spanningshoofdpijn kan vervelend zijn. In ernstige gevallen kan het je leven verstoren. Maar in de meeste gevallen veroorzaakt het gen grote problemen. Medicatie en zelfzorgmaatregelen helpen veel mensen om hun klachten te overwinnen.

Video over spanningshoofdpijn

Een fysiotherapeut vertelt over spanningshoofdpijn:

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over spanningshoofdpijn, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.