Last Updated on 5 december 2023 by M.G. Sulman
Hypothyreoïdie, ook wel bekend als een trage schildklier, ontstaat wanneer je schildklier onvoldoende schildklierhormonen produceert. Dit kan leiden tot symptomen als vermoeidheid, gewichtstoename en kougevoeligheid. Behandeling met schildklierhormoonmedicatie helpt deze onbalans te corrigeren en de symptomen te verlichten. Het effect van schildklierhormoonmedicatie wordt vaak pas na enkele weken merkbaar. Het kan enkele maanden duren voordat er voldoende schildklierhormoon in het bloed aanwezig is. Ofschoon sommige symptomen volledig kunnen verdwijnen, is het mogelijk dat klachten aanhouden, zelfs wanneer er voldoende schildklierhormoon in de bloedwaarden aanwezig is.
Wat is hypothyreoïdie?
Hypothyreoïdie, ook bekend als trage schildklier, langzaam werkende schildklier of hypothyreose, is een aandoening van het endocriene systeem. Hierbij produceert de schildklier onvoldoende schildklierhormonen. Dit veroorzaakt aan waaier aan symptomen.
De symptomen van hypothyreoïdie zijn divers en kunnen variëren van een slecht vermogen om kou te verdragen tot vermoeidheid, obstipatie, trage hartslag, depressie en ongewenste gewichtstoename. Soms manifesteert het zich zelfs fysiek met zwelling van het voorste deel van de hals, bekend als struma.
Wereldwijd is een tekort aan jodium in de voeding de belangrijkste oorzaak van hypothyreoïdie. De ziekte van Hashimoto is de boosdoener in landen met voldoende jodium in de voeding. Andere oorzaken zijn onder meer eerdere behandeling met radioactief jodium, letsels aan de hypothalamus of hypofyse, bepaalde medicijnen, aangeboren schildklierproblemen of eerdere schildklieroperaties.
Wereldwijde impact
Wereldwijd lijden ongeveer een miljard mensen aan jodiumtekort, waarvan de impact op hypothyreoïdie nog onbekend is.
Wie wordt het meest getroffen?
Hypothyreoïdie treft vaker vrouwen dan mannen en komt vaker voor bij mensen ouder dan 60 jaar. Opmerkelijk is dat niet alleen mensen, maar ook onze geliefde viervoeters zoals honden, katten en paarden, in zeldzame gevallen hypothyreoïdie kunnen ontwikkelen.
Wist je dat?
Het woord ‘hypothyreoïdie’ is afgeleid van het Griekse ‘hypo-‘ wat ‘gereduceerd’ betekent, ’thyreos’ voor ‘schild’, en ‘eidos’ voor ‘vorm’.
Risico’s tijdens de zwangerschap
Onbehandelde hypothyreoïdie tijdens de zwangerschap kan ernstige gevolgen hebben, waaronder vertraagde groei en intellectuele ontwikkeling van de baby of zelfs een aangeboren jodiumtekort.
Symptomen van hypothyreoïdie
De symptomen van hypothyreoïdie variëren en zijn afhankelijk van de ernst van de aandoening. Problemen ontwikkelen zich vaak langzaam. Soms zelfs over meerdere jaren. In de beginfase merk je mogelijk nauwelijks iets op, wellicht vermoeidheid en gewichtstoename. Het kan zelfs verward worden met het normale verouderingsproces. Naarmate je metabolisme verder vertraagt, kunnen meer voor de hand liggende problemen optreden.
- Vermoeidheid: Een constant gevoel van vermoeidheid, zelfs na voldoende rust.
- Gevoeliger voor kou: Een toegenomen gevoeligheid voor koude temperaturen.
- Obstipatie: Problemen met de stoelgang en verstopping.
- Droge huid: Een droge en schilferige huid.
- Gewichtstoename: Onverklaarbare gewichtstoename, ondanks een normaal dieet.
- Opgezwollen gezicht: Zwelling van het gezicht, vooral rond de ogen.
- Hese stem: Veranderingen in de stem, zoals heesheid.
- Grof haar en huid: Veranderingen in de textuur van haar en huid, waardoor ze grover aanvoelen.
- Spierzwakte: Algemene zwakte en verminderde spierkracht.
- Spierpijn en stijfheid: Pijn, gevoeligheid en stijfheid in de spieren.
- Onregelmatige menstruatie: Menstruatiecycli die zwaarder zijn dan normaal of onregelmatig.
- Haarverlies: Dunner wordend haar en haarverlies.
- Vertraagde hartslag: Een vertraagde hartslag, ook wel bradycardie genoemd.
- Depressie: Emotionele neerslachtigheid en sombere gevoelens.
- Gevoelloosheid en tintelingen: Ervaren van gevoelloosheid en tintelingen in de handen.
- Verhoogd cholesterol: Hogere dan normale niveaus van bloedcholesterol.
- Verminderde seksuele interesse: Minder zin in seks.
- Frequente en zware menstruatie: Vaker en intensere menstruatieperiodes.
- Vergeetachtigheid (“brain fog”): Ervaren van vergeetachtigheid, verminderde concentratie en mentale mist.
Complicaties
Mogelijke complicaties bij onbehandelde hypothyreoïdie:
Struma
Onbehandelde hypothyreoïdie kan leiden tot een vergroting van de schildklier, bekend als struma vergrote schildklier. Een struma kan problemen veroorzaken bij het slikken of ademen.
Hartproblemen
Hypothyreoïdie vergroot het risico op hartziekten en hartfalen. Dit komt voornamelijk door een verhoogd niveau van LDL-cholesterol, het “slechte” cholesterol.
Perifere neuropathie
Langdurige onbehandelde hypothyreoïdie kan schade toebrengen aan de perifere zenuwen, wat pijn, gevoelloosheid en tintelingen in armen en benen kan veroorzaken.
Myxoedeem-coma
Myxoedeem-coma is een zeldzame, levensbedreigende toestand van extreme hypothyreoïdie. Het kan optreden bij mensen met reeds bestaande hypothyreoïdie tijdens een acute ziekte. Kenmerken zijn onder andere een lage lichaamstemperatuur zonder bibberen, verwardheid, een trage hartslag en verminderde ademhalingsinspanning. Fysieke tekenen zoals huidveranderingen of vergroting van de tong kunnen aanwezig zijn. Myxoedeem-coma kan zelfs de eerste manifestatie van hypothyreoïdie zijn.
Onvruchtbaarheid
Lage niveaus van schildklierhormoon kunnen de ovulatie belemmeren, wat de vruchtbaarheid kan beperken. Sommige oorzaken van hypothyreoïdie, zoals auto-immuunstoornissen, kunnen ook de vruchtbaarheid schaden.
Geboorteafwijkingen
Baby’s geboren bij mensen met onbehandelde schildklieraandoeningen hebben mogelijk een verhoogd risico op geboorteafwijkingen in vergelijking met baby’s van moeders zonder schildklieraandoening.
Oorzaken van een traag werkende schildklier
Veelvoorkomende oorzaken van een trage schildklier zijn:
- Auto-immuunziekte (ziekte van Hashimoto): De meest voorkomende oorzaak. Het immuunsysteem valt gezonde weefsels aan, waaronder de schildklier, waardoor het moeilijk wordt om hormonen te produceren.
- Schildklieroperatie: Het verwijderen van de schildklier vermindert of stopt de hormoonproductie, wat hypothyreoïdie kan veroorzaken.
- Bestralingstherapie: Straling bij de behandeling van hoofd- en halskanker kan de schildklier treffen en hypothyreoïdie veroorzaken.
- Thyroiditis: Ontsteking van de schildklier, veroorzaakt door infecties, auto-immuunstoornissen of andere medische aandoeningen. Schildklierontsteking kan leiden tot hyperthyreoïdie (te veel schildklieractiviteit) gevolgd door hypothyreoïdie.
- Medicatie: Sommige medicijnen, zoals lithium voor psychiatrische stoornissen, kunnen hypothyreoïdie veroorzaken. Overleg met je zorgverlener over de invloed van medicatie op de schildklier.
Minder voorkomende oorzaken van hypothyreoïdie:
- Aangeboren problemen: Sommige baby’s hebben een niet-werkende schildklier of missen er een. Soms erfelijk, soms zonder duidelijke reden.
- Pituitaire stoornis: Zeldzame oorzaak waarbij de hypofyse onvoldoende schildklierstimulerend hormoon (TSH) produceert, meestal door een goedaardige tumor. Als de hypofyse onvoldoende hormonen maakt, dan spreken we van hypopituïtarisme. Als de hypofyse helemaal geen hormonen meer maakt, noemen we dat panhypopituïtarisme
- Zwangerschap: Hypothyreoïdie kan ontstaan tijdens of na de zwangerschap, met risico’s voor zowel moeder als baby als het niet behandeld wordt.
- Jodiumtekort: De schildklier heeft jodium nodig om hormonen te maken. Te weinig jodium kan hypothyreoïdie veroorzaken, terwijl te veel het verergert.
Onderzoek en diagnose
De diagnose van hypothyreoïdie wordt bevestigd door bloedonderzoek waarbij de niveaus van het schildklierstimulerend hormoon (TSH) en thyroxine gemeten worden.
Bloedonderzoek kan aantonen dat de schildklier trager werkt door een tekort aan schildklierhormoon in het bloed, aangeduid als vrije T4, met normale waarden tussen 9,0 en 24,0 pmol/l. Gewoonlijk stimuleert de hersenen de schildklier met het hormoon TSH, waarbij normale waarden liggen tussen 0,4 en 4,0 mU/l. Afwijkende niveaus kunnen wijzen op een verstoorde schildklierfunctie.
Bovendien kan een schildklierscintigrafie worden uitgevoerd om de vorm, functie en locatie van de schildklier te beoordelen. Dit onderzoek geeft inzicht in de werking, structuur en omvang van de schildklier. Tijdens de procedure lig je op een onderzoekstafel, waarbij de camera in de buurt van het hoofd opnamen van de schildklier maakt. Onmiddellijk na het onderzoek analyseert de nucleair geneeskundige de beelden en onderzoekt de hals van de patiënt. Er zijn verschillende methoden beschikbaar om de schildklier grondig te onderzoeken.
Behandeling van een trage schildklier
Levothyroxine
Voor behandeling wordt schildklierhormoonvervanging met levothyroxine gebruikt, aangepast op basis van symptomen en normalisatie van de thyroxine- en TSH-waarden. Het is veilig, zelfs tijdens de zwangerschap. Tip: Neem het ’s ochtends vóór het eten in. Maar pas op: een teveel aan jodium kan specifieke vormen van hypothyreoïdie verergeren.
Bloedtesten en dosering
Na ongeveer 6 tot 8 weken behandeling doet je arts een bloedtest om je reactie op het medicijn te meten. Indien nodig passen ze de dosis aan. Elke dosisaanpassing wordt opnieuw getest. Zodra je een adequaat werkende dosis hebt, wordt de bloedtest gewoonlijk om de zes maanden herhaald en later jaarlijks.
Controle is cruciaal
Hypothyreoïdie is vaak volledig te beheersen met medicatie, zolang je medicatietrouw bent en de voorgeschreven dosis volgt. Maar waag het niet om zelf te stoppen! Overleg altijd met je arts. Let op: overmatig schildklierhormoon kan ernstige problemen veroorzaken, zoals boezemfibrilleren of osteoporose.
Eten, voeding en hypothyreoïdie
Jouw schildklier houdt van jodium om hormonen te maken, maar als je de ziekte van Hashimoto hebt, kan te veel jodium schadelijk zijn. Vermijd voedingsmiddelen met grote hoeveelheden jodium, zoals zeewier. Zwanger? Bespreek met je arts hoeveel jodium je nodig hebt voor jou en de baby.
Preventie
Zoutjodering heeft in veel populaties hypothyreoïdie voorkomen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over hypothyreoïdie , of tips geven hoe om te gaan met een trage schildklierwerking. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
