Myxoedeem-coma: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 29 november 2023 by M.G. Sulman

Myxoedeem-coma is een zeldzame, levensbedreigende vorm van hypothyreoïdie, waarbij het lichaam ernstig wordt aangetast door een tekort aan schildklierhormonen. Het komt niet vaak voor, maar wanneer het je treft, is er een hoge kans op overlijden (25-50%). Typische symptomen zijn verminderd bewustzijn, ademhalingsproblemen en onderkoeling. Meestal ervaar je ook andere tekenen van hypothyreoïdie. Over het algemeen ontstaat myxoedeem-coma bij mensen met al langere tijd bestaande hypothyreoïdie en wordt het getriggerd door een complicerende factor. Deze aandoening treft voornamelijk ouderen met een geschiedenis van langdurige hypothyreoïdie.

Wat is myxoedeem-coma?

Myxoedeem-coma, de ernstige vorm van hypothyreoïdie, komt zelden voor doch is zeer gevaarlijk. Bij hypothyreoïdie passen patiënten zich aan met verschillende lichaamsveranderingen om het tekort aan schildklierhormoon te compenseren. Als deze aanpassingen falen, vooral bij infecties, kan het leiden tot myxoedeem-coma.

Mensen met hypothyreoïdie hebben vaak last van vermoeidheid, gewichtstoename, obstipatie en koudegevoeligheid. Artsen moeten hypothyreoïdie overwegen bij patiënten met lage natriumwaarden.

Verdachte gevallen van myxoedeem-coma vereisen intensieve zorg met krachtige ondersteuning voor longen en hart. Meestal wordt intraveneus levothyroxine (T4) voorgeschreven, niet liothyronine (T3). Hydrocortison wordt gegeven totdat bijnierinsufficiëntie (nierfalen) is uitgesloten.

Huisartsen spelen een sleutelrol bij het voorkomen van myxoedeem-coma door alert te zijn op hypothyreoïdie.

Myxoedeem coma is een ernstige noodsituatie die optreedt bij mensen met een extreme vorm van hypothyreoïdie, ook wel bekend als een hypothyreote crisis. In deze toestand is het lichaam van een persoon ernstig aangetast door een tekort aan schildklierhormonen, wat levensbedreigend kan zijn.

Oorzaak van myxoedeem-coma

Oorzaken van hypothyreoïdie

1. Auto-immuun hypothyreoïdie (M. Hashimoto)
2. Eerdere behandeling met radioactief jodium
3. Thyreoïdectomie (verwijdering van de schildklier)
4. Stoppen van schildklierhormoonsubstitutie/niet consequent volgen van behandeling
5. Centrale hypothyreoïdie
6. Medicatie-geïnduceerde hypothyreoïdie (lithium, immuuncheckpoint inhibitoren)

Triggers voor myxoedeem-coma bij onbehandelde hypothyreoïdie

1. Infecties
2. Beroertes
3. Hartaanvallen
4. Hartfalen
5. Bepaalde medicijnen (anesthetica, sedativa, anxiolytica, narcotica, amiodarone, lithium, tyrosine kinase remmers)
6. Trauma
7. Operaties
8. Gastro-intestinale bloedingen
9. Metabole onevenwichtigheden (hypoglycemie, hyponatriëmie, hypoxemie, hypercapnie, acidose, hypercalciëmie)

Symptomen van myxoedeem-coma

Mogelijke symptomen van myxoedeem-coma zijn:

• Veranderde mentale toestand: Verwardheid, slaperigheid of zelfs bewusteloosheid.
• Ademhalingsproblemen: Moeite met ademen.
• Lage lichaamstemperatuur: Het lichaam voelt erg koud aan.
• Hartproblemen: Het hart klopt te langzaam.
• Lage bloeddruk: De bloeddruk is te laag.
• Droge huid: De huid voelt droog aan.
• Haaruitval: Verlies van haar.
• Myxoedeem: Een slijmerige vochtophoping in de huid.
• Heesheid: Verandering in de stem.
• Trage reflexen: Vertraagde reactie van het lichaam.
• Obstipatie: Problemen met de stoelgang.
• Depressie: Een gevoel van diepe neerslachtigheid.
• Hallucinaties (myxedema madness): Zien of horen van dingen die er niet zijn.
• Convulsies of status epilepticus: Ernstige aanvallen of epileptische toestanden.

Onderzoek en diagnose

Anamnese

Medische geschedenis:

• Heb je ooit eerder last gehad van een trage schildklier (hypothyreoïdie)?
• Hoe goed volg je de voorgeschreven behandeling?
• Ben je ooit behandeld met radioactief jodium of heb je je schildklier laten verwijderen?
• Heb je ooit externe bestraling op je nekgebied gehad?
• Zijn er familieleden met een geschiedenis van schildklierproblemen?

Klachten die passen bij hypothyreoïdie:

• Voel je je vaak moe?
• Heb je onverklaarbare gewichtstoename ervaren?
• Heb je moeite met koude temperaturen?
• Ervaar je problemen met regelmatige stoelgang (obstipatie)?

Lichamelijk onderzoek

Bij ernstige hypothyreoïdie:

• Langzame hartslag (bradycardie)
• Hoge bloeddruk (diastolische hypertensie of hoge onderdruk)
• Mogelijk enige zwelling van de huid (myxoedeem)
• Vergrote schildklier (struma)
• Zichtbaar litteken van schildklierverwijdering (thyreoïdectomie)
• Verminderde beweging van de darmen (verminderde peristaltiek)
• Wenkbrauwen die aan de zijkanten dunner worden
• Droge huid

Bij hypothyreoïde crisis/myxoedeem coma:

• Verminderd bewustzijn of neuro-psychiatrische symptomen
• Ademhalingsproblemen
• Hartfalen (decompensatio cordis)
• Lage lichaamstemperatuur (hypothermie)
• Langzame hartslag (bradycardie)
• Opgezwollen gezicht en handen met niet-indrukbare zwelling (non-pitting oedeem)
• Opgezwollen lippen en vergrote tong (macroglossie)
• Verminderde darmbewegingen (verminderde peristaltiek) of darmverlamming (paralytische ileus)
• Lage reflexen (hyporeflexie)

Laboratoriumonderzoek

Bloedonderzoek:

• Bloedgasanalyse
• Schildklierstimulerend hormoon (TSH)
• Vrije thyroxine (fT4), vrije triiodothyronine (fT3 of T3)
• Cortisol, natrium, kalium, kreatinine, glucose, CRP (ontstekingsindicator), witte bloedceldifferentiatie

Aanvullend onderzoek

Mogelijk aanvullend onderzoek kan bestaan uit:

• Borstkasfoto: röntgenfoto van je borstkas (voor longontsteking of hartfalen)
• Elektrocardiogram (ECG) voor hartbeoordeling (let op een stille hartaanval of hartritmestoornis)
• Indien nodig: microbiologisch onderzoek (afhankelijk van symptomen, bijvoorbeeld bij vermoeden van infectie)

Differentiële diagnoses

Differentiële diagnoses voor afzonderlijke symptomen:

• Veranderde mentale toestand:
  • Andere neurologische aandoeningen zoals beroerte, encefalitis, meningitis.
• Ademhalingsproblemen:
  • Longaandoeningen zoals longontsteking, COPD.
  • Hartfalen.
• Lage lichaamstemperatuur:
  • Hypothermie als gevolg van blootstelling aan koude omgevingen.
  • Infecties die leiden tot ernstige onderkoeling.
• Hartproblemen (bradycardie):
  • Hartblok of andere hartritmestoornissen.
  • Medicatie-effecten (bijwerkingen).
• Hoge bloeddruk (diastolische hypertensie):
  • Essentiële hypertensie.
  • Nierproblemen.
• Zwelling van de huid (myxoedeem):
  • Oedeem door andere oorzaken, zoals hartfalen.
  • Allergische reacties.
• Vergrote schildklier (struma):
  • Andere schildklieraandoeningen zoals struma zonder myxoedeem.
  • Verminderde beweging van de darmen (verminderde peristaltiek):
  • Gastro-intestinale obstructie.
  • Ileus door andere oorzaken.
• Wenkbrauwen die aan de zijkanten dunner worden:
  • Veroudering.
  • Andere oorzaken van haarverlies.
• Droge huid:
  • Dehydratatie (uitdroging).
  • Dermatitis of andere huidaandoeningen.
• Verminderd bewustzijn of neuro-psychiatrische symptomen (myxoedeem coma):
  • Andere oorzaken van verminderd bewustzijn, zoals hersenletsel of intoxicatie.
  • Psychiatrische aandoeningen.
• Ademhalingsproblemen (myxoedeem coma):
  • Andere oorzaken van ademhalingsfalen, zoals longembolie.
  • Neurologische aandoeningen die de ademhaling beïnvloeden.
• Hartfalen (myxoedeem coma):
  • Hartinfarct.
  • Ernstig hartfalen door andere oorzaken.
• Opgezwollen gezicht en handen met niet-indrukbare zwelling (non-pitting oedeem):
  • Nierproblemen.
  • Allergische reacties.
• Opgezwollen lippen en vergrote tong (macroglossie):
  • Allergische reacties.
  • Andere oorzaken van zwelling in het gezicht.
• Verminderde darmbewegingen (verminderde peristaltiek) of darmverlamming (paralytische ileus):
  • Gastro-intestinale obstructie.
  • Andere darmstoornissen.
• Lage reflexen (hyporeflexie):
  • Neurologische aandoeningen.
  • Medicatie-effecten.
• Differentiële diagnoses voor “non-thyroidal illness syndrome” (NTIS):
  • Ernstige ziekte of stressreactie.
  • Andere endocriene disfuncties.
  • Medicatie-effecten.

Bij twijfel over de diagnose is verder onderzoek nodig ten behoeve van definitieve diagnosestelling.

Behandeling van myxoedeem-coma

Belang van een snelle behandeling

Vanwege het hoge sterftecijfer is snelle behandeling van myxoedeem-coma cruciaal. De resultaten van de schildklierfunctietest kunnen niet worden afgewacht. Behandeling moet onmiddellijk worden aangevangen, bij voorkeur op de intensive care.

Schildklierhormoonsubstitutie (T4-T3 Combinatietherapie)

Levothyroxine (T4):

• Start met een oplaaddosis van 200-250 microgram.
• Na 24 uur, 100 microgram intraveneus, gevolgd door 50 microgram intraveneus per dag totdat orale toediening mogelijk is.
• Niet gelijktijdig met sondevoeding geven.

Liothyronine (T3):

• Start met een oplaaddosis van 10 microgram intraveneus.
• Daarna 10 microgram intraveneus elke 8 uur totdat vitale parameters genormaliseerd zijn.
• Ga door met alleen levothyroxine via de mond zodra mogelijk.

Ondersteuning van vitale functies

• Ondersteuning van ventilatie en hemodynamiek.
• Correctie van elektrolytstoornissen en hypoglykemie.
• Behandeling van hypothermie en behandeling van onderliggende infectie of uitlokkende factor.

Het doel is om snel en effectief de schildklierhormonen aan te vullen, vitale functies te ondersteunen en eventuele onderliggende problemen aan te pakken. Dit alles draagt bij aan een betere kans op herstel.

Prognose

Zonder snelle diagnose is een myxoedeemcrisis vaak fataal, met sterftecijfers die zelfs met behandeling kunnen oplopen tot 25 tot 60 procent. Oudere lopen een groter risico op een slecht resultaat.

Gevorderde hypothyreoïdie, indien niet behandeld, kan leiden tot ernstige complicaties en zelfs de dood.

Als hypothyreoïdie goed onder controle is, zal dit je levensduur niet verkorten. Met een regelmatige behandeling en opvolging van je gezondheid kun je met hypothyreoïdie vaak een normaal, gezond leven leiden.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over myxoedeem-coma, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.