Bloedgassen: normaalwaarden en uitleg bloedgasonderzoek

Last Updated on 2 februari 2024 by M.G. Sulman

Een bloedgasonderzoek wordt ook wel een arterieel bloedgasonderzoek of een bloedgasanalyse genoemd. Bloedgassen worden bepaald om de verhouding zuurstof (O₂) en koolstofdioxide (CO₂) in het bloed te bepalen. De test kan ook de pH-waarden van het bloed en de longfunctie aantonen. Deze bepaling zegt namelijk iets over het functioneren van je longen. Ten behoeve van de analyse wordt bloed uit de slagader onderzocht. Het zijn namelijk de slagaders die zuurstofrijk bloed transporteren vanuit de longen naar de rest van het lichaam. Dit in tegenstelling tot ‘gewone’ aders die enkel zuurstofarm bloed transporteren. Een verstoring van je long- of hartfunctie kan gedetecteerd worden aan de hand van bloedgaswaarden. Regelmatige metingen van bloedgassen helpen bij de monitoring, vooral bij patiënten die op een Intensive Care (IC) worden behandeld. 

Uitleg: wat zijn bloedgassen?

Verhouding van zuurstof (O₂) en koolstofdioxide (CO₂) in het bloed

Bloedgassen worden bepaald om de verhouding zuurstof (O₂) en koolstofdioxide (CO₂) in het bloed te bepalen. Zuurstof (O2) adem je in en koolstofdioxide (CO2) adem je uit via de longen. Het bloed neemt de O2 op in de longen. De partiële zuurstofdruk (pO2-waarde) in het bloed neemt toe. Het opgeloste zuurstof in het bloed wordt de pO2 genoemd en wordt gemeten in mmHg. Het hart pompt zuurstofrijk bloed door het lichaam. In de verschillende weefsels en organen kunnen de cellen de zuurstof uit het bloed opnemen en gebruiken om energie op te wekken. Hierbij komt CO2 vrij, dat in het bloed wordt afgegeven en naar de longen wordt getransporteerd, waar het wordt uitgeademd. Dit vermindert het aandeel opgeloste kooldioxide in het bloed (partiële kooldioxidedruk, pCO2-waarde).

Zuur-base-evenwicht

Bij de bloedgasanalyse worden ook het basenoverschot (base excess), de pH-waarde en het bicarbonaat (HCO3) gemeten. Ze maken het mogelijk conclusies te trekken over de vraag of het bloed te zuur of te basisch is. Het zogeheten zuur-base-evenwicht. Zo speelt HCO3 of bicarbonaat een belangrijke rol bij het reguleren van de pH van het bloed.

Wanneer worden de bloedgaswaarden gemeten?

Een arts doet onderzoek naar de bloedgasspiegels om aanwijzingen te krijgen over iemands hart-, long- en/of nierfunctie. De nieren spelen een belangrijke rol bij het zuur-base-evenwicht. Met behulp van de bloedgaswaarden kunnen zowel luchtweg- als stofwisselingsziekten worden opgespoord. Deze meting is echter meestal alleen nodig bij ernstig zieke patiënten.

Verstoorde bloedgaswaarden kunnen worden veroorzaakt door:

• longaandoeningen
• nieraandoeningen
• ernstige stoornissen in de bloedsomloop
• Stofwisselingsstoornissen zoals diabetes mellitus

Normaalwaarden bloedgassen

Bloed uit de slagader wordt arterieel bloed genoemd. Dit transporteert zuurstof van de longen naar de organen. Veneus bloed (dus uit de aders) brengt koolstofdioxide naar de longen.

Bij bloedgasanalyse wordt meestal zuurstofrijk arterieel bloed uit de slagader in de pols gehaald. Het kan ook uit de slagader in de elleboog of de slagader in de lies. Veneus bloed wordt meestal afgenomen uit een ader aan de binnenkant van de arm, vaak in de plooi van de elleboog.

• De pH van arterieel bloed ligt normaal gesproken tussen 7,37 en 7,45.
• Veneus bloed heeft een pH van 7,26 tot 7,46.
• De partiële koolstofdioxidedruk (pCO2) in arterieel bloed is 35 tot 46 mmHg.
• De partiële zuurstofdruk (pO2) in het arteriële bloed is 75 tot 105 mmHg.
• De bicarbonaatconcentratie in het bloed is 21 tot 26 mmol/l. Deze waarde geldt voor zowel arterieel als veneus bloed.
• Het zuurstofgehalte in het bloed wordt saturatie genoemd. De zuurstofverzadiging (O2-verzadiging) van gezonde volwassenen is meer dan 96%.

Daarnaast wordt het zogenaamde base-excess bepaald. Dat is het basenoverschot. Zuren en basen reageren met elkaar in een proces dat neutralisatie wordt genoemd. Deze waarde geeft aan hoeveel bufferbasen er in het bloed zijn gevormd om een ​​zure toestand te neutraliseren. Het basenoverschot is meestal -2 tot +3 mmol/l. Zowel in arterieel als veneus bloed.

Wanneer veranderen deze waarden?

Algemeen

De arts krijgt een exact beeld van de ademhalingsfunctie of de stofwisselingssituatie door naar alle waarden te kijken, ook in combinatie met elkaar. Afhankelijk van de combinatie wordt gesproken van metabole of respiratoire acidose of van metabole of respiratoire alkalose. Men spreekt van metabole acidose als je bloed verzuurt, doordat je stofwisseling verstoord is. Bij respiratoire acidose ligt het probleem in de longen. Het tegenovergestelde, dis een te hoge basiciteit, noemt men alkalose.

Respiratoire acidose

Bij ademhalingsacidose is de pCO2 verhoogd, de pH verlaagd en bicarbonaat normaal. Wanneer iemand met bijvoorbeeld astma te weinig kooldioxide uitademt, neemt de partiële kooldioxidedruk toe en wordt het bloed zuur. Als gevolg daarvan daalt de pH-waarde. Er is in dat geval sprake van respiratoire acidose, omdat het bloed zuur (zuur) is geworden als gevolg van een slechte ademhaling. Mogelijke oorzaken van respiratoire acidose zijn onder meer COPD en een longontsteking.

Respiratoire alkalose

Bij respiratoire alkalose is er een lage pCO2, een hoge pH en normaal bicarbonaat. Als je hyperventileert daalt de partiële druk van kooldioxide en wordt het bloed basischer; de pH-waarde stijgt. Dit wordt respiratoire alkalose genoemd. Naast hyperventilatie, kan respiratoire alkalose gezien worden bij pijn en sommige longziekten.

Metabole acidose

Bij metabole acidose heb je een lagere pCO2, een lagere pH en een lager bicarbonaat. Verschillende ziekten en stoornissen, zoals ernstige bierproblemen of ontregelde diabetes, kunnen ervoor zorgen dat het bloed te zuur wordt. Dan is er sprake van metabole acidose (verzuring). De pH-waarde en de partiële druk van kooldioxide in het bloed zijn gedaald. Ook het bicarbonaat wordt verminderd.

Metabole alkalose

Bij metabole alkalose is de pCO2 verhoogd, de pH verhoogd en het bicarbonaat verhoogd. Zo wordt bij hevig of langdurig braken relatief veel zuur uitgescheiden. Het bloed wordt basisch en er treedt metabole alkalose op. De pH-waarde, de bicarbonaatwaarde en de partiële druk van kooldioxide nemen toe.

Opgelet!

Als een ziekte of stoornis langer aanhoudt, stelt je lichaam zich tot op zekere hoogte in op de veranderde stofwisselingssituatie. Je lichaam past zich aan de veranderde situatie aan. Het kan alles zodanig uitbalanceren dat de pH-waarde van het bloed normale waarden laat zien in het bloedonderzoek. Dit ondanks de ziekte of stoornis.

Video met uitleg

Arteriële bloedgassen worden gemeten in bloed door punctie van een arterie:

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over bloedgaswaarden, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.