Last Updated on 7 maart 2024 by M.G. Sulman
De ziekte van Graves is een auto-immuunziekte, wat betekent dat je lichaam antistoffen produceert tegen delen van je eigen lichaam, hetgeen leidt tot ziekteverschijnselen. Deze aandoening kan verschillende delen van je lichaam beïnvloeden, zoals je schildklier, ogen (oogkassen), en de huid op je scheenbenen. Erfelijkheid lijkt een rol te spelen, omdat de ziekte in sommige families meer voorkomt dan in andere. Roken lijkt ook het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Graves te verhogen. Hoewel de exacte frequentie van de ziekte niet bekend is, is wel bekend dat de schildklier veel vaker betrokken is dan de ogen, en huidverschijnselen (verheven rode plekken) zeldzaam zijn.
Wat is de ziekte van Graves?
De ziekte van Graves is een aandoening aan je schildklier. Je eigen afweersysteem maakt antilichamen aan die je schildkliercellen aanzetten tot overmatige activiteit, waardoor je schildklier te snel gaat werken. Dat leidt tot een te actieve schildklier.
Synoniemen
De ziekte van Graves wordt ook wel de ziekte van Graves-Basedow genoemd. Daarnaast worden soms ook de termen ‘morbus Graves’ en ‘hyperthyreoïdie door auto-immuniteit’ gebruikt als synoniemen voor deze aandoening.
Wat is de schildklier?
De schildklier ligt laag in de hals, net onder het strottenhoofd en voor de luchtpijp. Je schildklier maakt de belangrijke schildklierhormonen T4 en T3 aan. Deze hormonen zijn nodig voor je groei, de ontwikkeling van je verstandelijk vermogen en voor veel stofwisselingsprocessen in je lichaam.
Je schildklier wordt aangestuurd door de hypofyse, een klein orgaan in je hersenen dat het schildklierstimulerende hormoon TSH aanmaakt. In je schildklier wordt jodium opgeslagen dat nodig is om de schildklierhormonen aan te maken.
Als je schildklier te snel werkt (hyperthyreoïdie), wordt er te veel schildklierhormoon aan je bloed afgegeven, wat allerlei klachten kan veroorzaken.
Wie krijgt het?
De ziekte van Graves komt vaker voor bij vrouwen, ongeveer 4-8 keer meer dan bij mannen. Het begint meestal na je twintigste levensjaar.
Risicogroepen
De ziekte van Graves treft vaker vrouwen dan mannen. Het komt meestal voor bij mensen tussen de 30 en 50 jaar, maar het kan ook kinderen en ouderen treffen.
Je risico op het ontwikkelen van de ziekte van Graves neemt toe als er in je familie een schildklieraandoening voorkomt en/of als je rookt.
De kans is ook groter dat je de ziekte van Graves krijgt als je al een andere auto-immuunziekte hebt, zoals reumatoïde artritis, lupus, diabetes type 1, coeliakie of vitiligo.
Symptomen van de ziekte van Graves
Courante verschijnselen
Veel voorkomende tekenen en symptomen van de ziekte van Graves zijn:
- Angst en prikkelbaarheid
- Lichte trilling van de handen of vingers
- Warmtegevoeligheid (warmte-intolerantie) en toename van transpiratie of een warme, vochtige huid
- Gewichtsverlies, ondanks normale eetgewoonten
- Vergrote schildklier (struma)
- Verandering in menstruatiecycli
- Erectiestoornissen of verminderd libido
- Frequente stoelgang
- Uitpuilende ogen (oftalmopathie van Graves)
- Vermoeidheid
- Dikke, rode huid, meestal op de schenen of de bovenkant van de voeten (dermopathie van Graves)
- Snelle of onregelmatige hartslag (hartkloppingen)
- Slaapstoornissen
Moeheid
De ziekte van Graves kan vermoeidheid veroorzaken als gevolg van de verstoring van de schildklierhormonen. De overmatige productie van hormonen kan leiden tot een disbalans in het lichaam, wat vermoeidheid als een van de symptomen met zich mee kan brengen. Effectieve behandeling van de ziekte, zoals medicatie, kan helpen bij het verminderen van vermoeidheid.
Problemen met concentratie en geheugen
Âls je hyperthyreoïdie hebt, zoals bijvoorbeeld bij de ziekte van Graves, ervaren vaak problemen met concentratie, vermidnerde reactiesnelheid, verminderd ruimtelijk inzicht en geheugenproblemen.
Oftalmopathie van Graves (ongeveer 30% van de patiënten)
- Uitpuilende ogen
- Korrelig gevoel in de ogen
- Druk of pijn in de ogen
- Gezwollen of teruggetrokken oogleden
- Rode of ontstoken ogen
- Lichtgevoeligheid
- Dubbel zicht
- Verlies van zicht
Dermopathie van Graves (zeldzaam)
Dermopathie doet zich voor bij 0,5-4,5% van de mensen met de ziekte van Graves.1Ned Tijdschr Geneeskd. 2021;165:D5913 Bij 99% van deze groep presenteert het zich als pretibiaal myxoedeem, gekenmerkt door het rood worden en dikker worden van de huid, meestal op de scheenbenen of de bovenkant van de voeten. Pretibiaal betekent: ‘voor het scheenbeen’. Myxoedeem staat voor het zwellen van de huid.
Complicaties
Complicaties die je kunt ervaren bij de ziekte van Graves zijn onder meer:
Zwangerschapsproblemen
Tijdens je zwangerschap kunnen er complicaties optreden, zoals een miskraam, vroeggeboorte, schildklierproblemen bij de foetus, slechte groei van de baby, hartfalen bij jou, en pre-eclampsie, wat hoge bloeddruk en andere ernstige symptomen veroorzaakt.
Hartaandoeningen
Als de ziekte van Graves niet behandeld wordt, kan dit leiden tot hartritmestoornissen, veranderingen in de structuur en functie van de hartspier, alsmede hartfalen, waarbij je hart niet genoeg bloed naar je lichaam kan pompen.
Schildklierstorm
Een zeldzame maar levensbedreigende complicatie is een schildklierstorm, die kan optreden bij ernstige hyperthyreoïdie. Dit staat ook wel bekend als een thyreotoxische crisis. Dit veroorzaakt een plotselinge toename van schildklierhormonen met symptomen zoals koorts, zweten, braken, diarree, delirium, zwakte, toevallen, onregelmatige hartslag, geelzucht, ernstig lage bloeddruk en coma. Onmiddellijke spoedeisende zorg is hierbij vereist.
Broze botten
Onbehandelde hyperthyreoïdie kan leiden tot zwakke, broze botten (osteoporose), aangezien een te veel aan schildklierhormoon het vermogen van je lichaam om calcium in je botten op te nemen verstoort.
Oorzaak van de ziekte van Gaves
De ziekte van Graves ontstaat doordat je afweersysteem niet goed werkt. Normaal gesproken maakt je afweersysteem antilichamen aan om virussen, bacteriën en andere vreemde stoffen te bestrijden. Bij de ziekte van Graves maakt je afweersysteem, om onbekende redenen, antilichamen tegen cellen in je schildklier aan.
De normale werking van je schildklier wordt gereguleerd door een hormoon van een kleine klier aan de basis van je hersenen (hypofyse). Het antilichaam geassocieerd met de ziekte van Graves, genaamd thyrotropinereceptorantilichaam (TRAb), doet alsof het het reguliere hypofysehormoon is. Dit betekent dat TRAb de normale controle over je schildklier verstoort, waardoor er te veel schildklierhormonen worden geproduceerd, hetgeen leidt tot hyperthyreoïdie.
De oftalmopathie van Graves ontstaat door een ophoping van bepaalde koolhydraten in de spieren en weefsels achter je ogen, waarvan de oorzaak ook onbekend is. Het lijkt erop dat hetzelfde antilichaam dat schildklierproblemen veroorzaakt, ook invloed kan hebben op weefsels rond je ogen.
Oftalmopathie van Graves komt vaak tegelijkertijd met hyperthyreoïdie voor of enkele maanden later, maar de symptomen kunnen ook jaren vóór of na het begin van hyperthyreoïdie verschijnen. Het kan zelfs voorkomen zonder dat er sprake is van hyperthyreoïdie.
Onderzoek en diagnose
De diagnose ‘ziekte van Graves’ wordt gesteld op basis van de volgende onderzoeken:
Lichamelijk onderzoek, waarbij de arts mogelijk opmerkt dat:
- Je een verhoogde hartslag hebt.
- Je schildklier vergroot is (struma).
Andere tests die kunnen worden uitgevoerd, zijn onder meer:
- Bloedonderzoek om de niveaus van TSH, T3 en vrij T4 te meten.
- Radioactieve jodiumopname en scan.
Andere mogelijke odnerzoeken zijn:
- CT-scan of echografie van de oogkas wordt uitgevoerd om eventuele veranderingen en afwijkingen in de oogkas te detecteren bij de ziekte van Graves.
- Schildklierstimulerende immunoglobuline (TSI) wordt gemeten om te checken of er sprake is van overmatige stimulatie van de schildklier bij deze aandoening.
- Schildklierperoxidase (TPO) antilichaam en Anti-TSH-receptor-antilichaam (TRAb) worden getest om auto-immuunactiviteit tegen de schildklier te identificeren en de oorzaak van de ziekte van Graves te bevestigen.
Behandeling van de ziekte van Graves
De behandeling van de ziekte van Graves, vooral de hyperthyreoïdie, kan op verschillende manieren plaatsvinden:
- Medicijnen: In eerste instantie kies men vaak voor medicamenteuze behandeling om je overactieve schildklier te reguleren. Deze medicijnen verminderen je klachten en normaliseren de functie van je schildklier. Deze behandeling duurt meestal 12-18 maanden.
- Radioactief jodium: Een andere optie is behandeling met radioactief jodium. Dit overweegt men vaak als medicijnen geen optie zijn, bijvoorbeeld vanwege allergieën, zwangerschapswensen, of als de ziekte terugkeert na stopzetting van medicatie.
- Chirurgie: In sommige gevallen kan de arts een operatie aan de schildklier overwegen als andere behandelingen niet geschikt zijn. Dit kan relevant zijn als je bijvoorbeeld een zwangerschapswens hebt, allergisch bent voor medicijnen, of als de ziekte terugkeert na medicatie.
De behandeling van de oogziekte van Graves wordt uitgevoerd door een oogarts. Voor milde gevallen kunnen oogdruppels, oogzalf en het dragen van een zonnebril bij daglicht vaak voldoende zijn. In ernstigere gevallen kan de behandeling bestaan uit medicijnen, bestraling of een operatie. De keuze hangt af van de ernst van de oogziekte, en je oogarts zal je hierover nader informeren.
Prognose
Na het stoppen van de medicijnen is er een kans van ongeveer 50-60% dat de ziekte van Graves genezen is, maar er bestaat ook een kans van ongeveer 40-50% dat de ziekte terugkeert. Als de ziekte van Graves terugkomt, kan er alsnog gekozen worden voor een behandeling met radioactief jodium of chirurgie.
Preventie: ziekte van Graves en alcohol
Er is onderzoek gedaan naar het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Graves, de meest voorkomende oorzaak van hyperthyreoïdie. Onderzoek dat is uitgevoerd in Denemarken tussen 1997 en 2000 onderzocht 484 patiënten met de ziekte van Graves en 1018 patiënten zonder deze aandoening. De resultaten suggereren dat zelfs een kleine wekelijkse alcoholconsumptie het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Graves kan verminderen, met een groter effect bij matige alcoholconsumptie. Dit onderstreept de mogelijke gezondheidsvoordelen van milde tot matige alcoholinname in relatie tot deze auto-immuunziekte.2Carlé A et al Graves’ hyperthyroidism and moderate alcohol consumption: evidence for disease prevention. Clin Endocrinol 2013;79:111-119. Epub April 19, 2013.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de ziekte van Graves, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
