Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
Uitpuilende ogen staan ook bekend als exophthalmus of proptosis. Hierbij staan je ogen verder naar voren waardoor ze vaak ook groter lijken. Deze toestand is van invloed op hoe je eruit ziet. Je kan een geschrokken uitdrukking krijgen die niet weggaat. Opvallend grote ogen kunnen verward worden met proptosis. Grote ogen zijn vaak erfelijk en meestal niet schadelijk. Uitpuilende ogen kunnen echter wel schadelijk zijn, vanwege de onderliggende oorzaak. Je ogen puilen uit als er minder ruimte is in de oogkassen. Dit kan komen door een ontsteking, een gezwel of bij de ziekte van Graves (een ziekte van de schildklier).
Wat zijn uitpuilende ogen?
Exophthalmus, ook bekend als proptosis, is een medische term voor een uitpuilende of uitstekende ogen. Door deze wijd opengesperde ogen of bolle ogen, is meer oogwit zichtbaar dan bij normale ogen. Het wordt meestal veroorzaakt door een schildklierziekte. Raadpleeg je huisarts als je merkt dat één of beide ogen uitpuilen.
Synoniemen
Uitpuilende ogen staan ook bekend als exophthalmus of proptosis.
Oorzaken van proptosis
De meest voorkomende oorzaak van uitpuilende ogen bij volwassenen is de ziekte van Graves, ook bekend als de ziekte van Graves-Basedow. Dit is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen dat het lichaam antistoffen (afweerstoffen) maakt tegen lichaamseigen cellen. Hierbij treedt hyperthyreoïdie (te snelle schildklier) op. Ook raakt weefsel achter en rond het oog gezwollen, waardoor de oogbol naar voren wordt geduwd. Bij kinderen is de meest voorkomende oorzaak een ontsteking.
Andere oorzaken van uitpuilende ogen zijn zeldzaam. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om goedaardige ne kwaadaardige tumoren, bloedingen, een met vocht gevulde holte (cyste), infecties en, in zeldzame gevallen, een pseudotumor orbita. Dit laatste staat ook wel bekend als idiopathische orbitale inflammatie (IOI). Het is een goedaardige aspecifieke ontstekingsreactie van onbekende oorzaak.1Ned Tijdschr Geneeskd. 1986;130:1152-5 Het speelt zich af in de oogkas (orbita).
Snel optredende (binnen een paar dagen) uitpuilende ogen heeft vaak een andere oorzaak dan uitpuilende ogen die zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld. Een snelle uitpuiling in slechts één oog kan het gevolg zijn van een bloeding in de oogkas, die kan optreden na een operatie of verwonding, of een infectie of ontsteking van de oogkas. Langzaam optredende proptosis in beide ogen duidt op de ziekte van Graves. Als het zich langzaam in één oog ontwikkelt, kan het te wijten zijn aan een tumor in de oogkas.
Primair congenitale glaucoom (PCG) kan ervoor zorgen dat de ogen groter worden, wat lijkt op ogen die naar voren worden geduwd.
Symptomen van uitpuilende ogen
Hoe ziet het eruit?
Wanneer je ogen uitpuilen, dan is het witte gedeelte beter zichtbaar. Verder zie je dat de oogbollen naar voren worden geduwd vanuit je oogkassen.
Alarmsymptomen
Zijn er symptomen waar je je zorgen over moet maken? Symptomen van proptosis waarbij je zo snel mogelijk een afspraak moet maken met je huisarts, zijn onder meer:
- een kloppend gevoel in je ogen
- acuut uitpuilende ogen
- pijn of roodheid
- symptomen in één oog
- wazig zien of dubbel zien
Het is sowieso belangrijk dat je een afspraak maakt bij de huisarts als je uitpuilende ogen hebt. Er moet altijd uitgezocht worden waardoor dit komt.
Bijkomende symptomen
Je kunt ook last krijgen van:
- een korrelig gevoel als je je ogen beweegt
- droge ogen, geïrriteerde ogen of tranende ogen
- zwelling of roodheid van de ogen
- je ogen moeilijker kunnen bewegen
- gevoeligheid voor licht
Complicaties
De meeste mensen hebben geen last van complicaties of langetermijngevolgen. Bij uitpuilende ogen kan de oogzenuw bekneld raken, als gevolg waarvan je blind kunt worden. Het is ook mogelijk dat je schade aan het hoornvlies krijgt als je niet kunt knipperen, en oogdruppels niet voldoende helpen.
Onderzoek en diagnose
Wanneer je getroffen wordt door proptosis, dan is het altijd van belang om je huisarts te raadplegen. De arts stelt vragen over je klachten en neemt je medische geschiedenis in ogenschouw. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek. Je ogen worden onderzocht op roodheid, zweren en irritatie met behulp van een spleetlamp met een microscoop. Een spleetlamp is een lamp die een brede of smalle, felle lichtstraal geeft. de arts kan de mate van uitpuilen meten met een speciaal instrument dat een exophthalmometer wordt genoemd.
Vervolgonderzoek kan bestaan uit onder meer:
- MRI-scan
- echografie
- biopsie
- bloedonderzoek
Behandeling van uitpuilende ogen
Een belangrijk symptoom van proptosis zijn droge ogen. Omdat de oogleden mogelijk niet volledig kunnen sluiten tijdens normaal knipperen of slapen, kan het hoornvlies aanzienlijk uitdrogen. Bij droge ogen kun je last krijgen van constante oogirritatie, een oogontsteking en soms zelfs littekens op het oogoppervlak, wat kan leiden tot permanent verlies van het gezichtsvermogen. De arts kan kunsttranen (oogdruppels) voorschrijven om het oog vochtig te houden.
Andere behandelingen zijn afhankelijk van de oorzaak van het uitpuilen van de ogen:
- In geval van een bacteriële infectie, kunnen antibiotica worden voorgeschreven.
- Bij de ziekte van Graves kunnen medicijnen om die aandoening te behandelen de uitpuilende ogen na verloop van tijd verminderen.
- Corticosteroïden, zoals prednison, kunnen helpen bij het beheersen van zwelling veroorzaakt door de ziekte van Graves of een pseudotumor orbita.
- Soms is een operatie nodig. Bijvoorbeeld bij een tumor of dubbelzien.
Prognose
Je hebt vaak meer kans op een goede prognose bij tijdige behandeling van de onderliggende oorzaak. Door tijdige en adequate behandeling, kun je ook complicaties voorkomen.
Zelfs met een succesvolle behandeling kan het even duren voordat je ogen terugkeren naar hun natuurlijke positie. In sommige gevallen duurt het zelfs jaren.
Preventie
Je kunt de volgende maatregelen nemen om te voorkomen dat de symptomen van uitpuilende ogen erger worden:
- Schildklierniveaus onder controle houden in geval van een schildklieraandoening heeft door behandel- en medicatietrouw te zijn.
- Stoppen met roken. Roken kan behandeling van proptosis minder effectief maken.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over uitpuilende ogen. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
