Ziekte van Chagas: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 14 juli 2023 by M.G. Sulman

De ziekte van Chagas is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de protozoaire Trypanosoma cruzi. Het komt vooral voor in Zuid-Amerika en Midden-Amerika. T. cruzi-parasieten worden voornamelijk op de mens overgedragen door geïnfecteerde uitwerpselen van de roofwants Triatoma infestans. De wantsen komen ’s nachts naar buiten, wanneer je slaap. Nadat zij je gebeten hebben en bloed opzuigen, brengen zij hun ontlasting op je over.  Je gaat vervolgens aan d eplek krabben en onbedoeld komen de uitwerpselen van het insect in de wondjes van de huid, de ogen of de mond. 

Giemsa-kleuring Trypanosoma cruzi
Giemsa-kleuring Trypanosoma cruzi / Bron: Wikimedia Commons

Wat is de ziekte van Chagas?

De ziekte van Chagas is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een parasiet. Deze infectieziekte komt veel voor in Latijns-Amerika, vooral in arme, landelijke gebieden. Door toegenomen migratie is de ziekte buiten Latijns-Amerika sterk toegenomen.

Naamgeving

De ziekte van Chagas is genoemd naar de Braziliaanse arts Carlos Chagas, die de ziekte in 1909 ontdekte. Het wordt veroorzaakt door de parasiet Trypanosoma cruzi, die door insectenvectoren op dieren en mensen wordt overgedragen en alleen in Zuid-Amerika (voornamelijk in landelijke gebieden) wordt aangetroffen.

Synoniemen

De ziekte van Chagas staat ook bekend als Amerikaanse trypanosomiasis of Zuid-Amerikaanse trypanosomiasis.

Een acute infectie van de ziekte van Chagas met zwelling van het rechteroog
Een acute infectie van de ziekte van Chagas met zwelling van het rechteroog / Bron: Wikimedia Commons

Symptomen van de ziekte van Chagas

De ziekte van Chagas verloopt in twee fasen:

  • een acute fase die grofweg twee maanden duurt
  • een chronische fase waarin symptomen jaren na de besmetting kunnen optreden

De symptomen variëren van mild tot ernstig, hoewel veel mensen pas in het chronische stadium klachten ervaren.

Acute fase

De acute fase van de ziekte van Chagas, die vaak 2 maanden aanhoudt, is vaak symptoomvrij. Wanneer er wel symptomen optreden, zijn ze meestal mild van aard. Eventuele verschijnselen zijn:

Deze symptomen verdwijnen meestal vanzelf. In sommige gevallen, als de infectie niet wordt behandeld, zal de ziekte van Chagas evolueren naar de chronische fase.

Chronische fase

De symptomen van de chronische fase kunnen maar liefst 10 tot 20 jaar na de eerste infectie optreden, of ze kunnen nooit optreden. In ernstige gevallen bestaan de symptomen uit:

  • cardiomyopathie (hartspierziekte), hetgeen kan leiden tot hartritmestoornissen – zoals bijvoorbeeld boezemfibrilleren – en hartfalen
  • onregelmatige hartslag
  • hartfalen
  • plotselinge hartstilstand
  • moeite met slikken door vergrote slokdarm
  • maagproblemen of obstipatie door vergrote dikke darm

Het gaat hierbij dus om maag-, darm- of hartproblemen.

Triatoma infestans
Triatoma infestans – 1st nymf stadium op een menselijke gastheer / Bron: Wikimedia Commons

Oorzaak van de ziekte van Chagas

De ziekte van Chagas wordt veroorzaakt door de parasiet Trypanosoma cruzi. Het wordt meestal verspreid door geïnfecteerde bloedzuigende insecten die triatomine-insecten worden genoemd. Ze staan ​​ook bekend als kissing bugs omdat deze wantsen vaak in het gezicht van mensen bijten. Wanneer één van deze insecten je bijt, laat het besmette uitwerpselen achter. Je kunt besmet raken als je de uitwerpselen in je ogen of neus, de bijtwond of een snee wrijft door te wrijven over of te krabben aan de plek.

De ziekte van Chagas kan zich ook verspreiden via besmet voedsel, een bloedtransfusie, een gedoneerd orgaan of van moeder op baby tijdens de zwangerschap.

Levenscyclus Trypanosoma cruzi
Levenscyclus Trypanosoma cruzi / Bron: Wikimedia Commons

Ziekte van Chagas: levenscyclus van de parasiet (menselijke stadia)

Verspreiding

Door een beet

Overdracht door een beet van de triatomine-insect is de meest voorkomende manier om de ziekte van Chagas te krijgen. De T. cruzi-parasiet is aanwezig in de ontlasting van de kever. De parasiet kan een mens of dier binnendringen wanneer insect tijdens of na zijn bloedmaaltijd op de huid poept, waardoor de parasiet via de bijtwond kan binnendringen. De parasiet kan ook rechtstreeks binnenkomen via het bindvlies (oog) en andere slijmvliezen. Triatomine-insecten leven binnenshuis in scheuren en gaten van het huis, zoals lemen muren en rieten daken. Dus vooral mensen die in landelijke gebieden van endemische landen wonen, lopen het grootste risico.

Tijdens de zwangerschap

De ziekte van Chagas kan ook tijdens de zwangerschap van moeder op baby worden overgedragen. Dan wordt gesproken over een aangeboren infectie. Geschat wordt dat 1 tot 10 procent van de geïnfecteerde moeders de parasiet op hun baby zal overdragen.

Via bloedtransfusie of orgaantransplantatie

Een andere manier van overdracht is via bloedtransfusie of orgaantransplantatie.

Andere vormen van transmissie

Andere, minder vaak voorkomende vormen van overdracht zijn orale overdracht via onvoldoende verhit voedsel dat besmet is met T. cruzi en laboratoriumongevallen waarbij je werkt met de parasiet.

Onderzoek en diagnose

Een lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek kunnen de diagnose bevestigen. Mogelijk zijn er ook andere tests nodig om te zien of de ziekte je darmen en hart heeft aangetast.

Behandeling van de ziekte van Chagas

Medicijnen kunnen de parasiet doden, vooral in een vroeg stadium. Er zijn twee beschikbare medicijnen: benznidazole en nifurtimox, die in de acute fase de ziekte kunnen genezen.

In de chronische fase is genezing vaak niet mogelijk. In de chronische fase richt de behandeling zich op eventuele gerelateerde problemen aan je hart, maag of darm. Een pacemaker helpt bijvoorbeeld bij sommige hartcomplicaties.

Prognose

Bij grofweg 20-30% van de mensen met Chagas treedt op een gegeven ogenblik hartschade op. Dit leidt tot verminderde hartfunctie en cardiomyopathie, een ziekte van de hartspier. Dit kan weer leiden tot hartritmestoornissen en hartfalen. Bij hartfalen werkt je hart minder goed.

De linker hartkamer verwijdt bij langdurige cardiomyopathie, waardoor de bloedstroom verstoord raakt en stolsels kunnen ontstaan. Deze stolsels kunnen een hersenembolie veroorzaken. Dit is een bloedstolsel dat vastloopt in een bloedvat van de hersenen.

De prognose van patiënten met hartfalen of gevorderde stadia van chagassische cardiomyopathie is slecht. Tijdige diagnose (dus reeds tijdens de vroege stadia van de ziekte) en adequate behandeling biedt vaak een meer gunstige prognose en een betere kwaliteit van leven.1Sosa-Estani S, Viotti R, Segura EL. Therapy, diagnosis and prognosis of chronic Chagas disease: insight gained in Argentina. Mem Inst Oswaldo Cruz. 2009 Jul;104 Suppl 1:167-80. doi: 10.1590/s0074-02762009000900023. PMID: 19753472.

Preventie

Er zijn geen vaccins of medicijnen om de ziekte van Chagas te voorkomen. Als je naar gebieden reist waar het voorkomt, loop je een groter risico als je buiten slaapt of in slechte woonomstandigheden verblijft. Het is belangrijk om beten te voorkomen door beschermende kleding te dragen en insectenwerende middelen met DEET  te gebruiken. Voorts wordt aangeraden om hygiënisch om te gaan met eten: geen rauw voedsel eten, alles goed verhitten, etc.

Endemisch voorkomen van de ziekte van Chagas in Midden- en Zuid-Amerika
Endemisch voorkomen van de ziekte van Chagas in Midden- en Zuid-Amerika / Bron: Wikimedia Commons

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de ziekte van Chagas. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.