Milt: klachten en symptomen van miltaandoeningen

Last Updated on 16 november 2024 by M.G. Sulman

De meest voorkomende miltaandoeningen zijn miltcysten (ingekapselde ophopingen van vocht) en miltletsels. Verwondingen aan de milt treden meestal op bij buikletsels veroorzaakt door stomp trauma aan de buik. Bijvoorbeeld bij een verkeersongeval of trap in de miltstreek. Maar er zijn andere oorzaken van klachten aan de milt, zoals een vergrote milt (splenomegalie) of een miltinfarct. 

De milt

De milt is een lymfatisch orgaan. Het is volledig ingeschakeld in de bloedbaan. Het vuistgrote bevindt zich in de linker bovenbuik onder de ribben. In de baarmoeder en bij kinderen maakt de milt deel uit van het bloedvormende systeem. Op volwassen leeftijd neemt de milt de afbraak van oude rode bloedcellen over en worden de witte bloedcellen geactiveerd worden om je lichaam te beschermen tegen indringers. De milt is dus een belangrijk orgaan van het immuunsysteem. Bovendien worden de bloedplaatjes, die verantwoordelijk zijn voor de bloedstolling, in de milt opgeslagen en afgeleverd in geval van een acute bloeding.

Een onmisbare rol in de vroege ontwikkeling

In de baarmoeder en tijdens de kindertijd is de milt een sleutelfiguur in de bloedvorming. Hier worden bloedcellen geproduceerd die zuurstof en voedingsstoffen door het groeiende lichaam vervoeren. Terwijl het kind volwassen wordt, draagt de milt deze verantwoordelijkheid over aan het beenmerg. Maar dit betekent niet dat de milt met pensioen gaat – het neemt een andere, even vitale rol op zich.

Afbraak en bescherming: de rol van de milt bij volwassenen

Bij volwassenen fungeert de milt als een soort recyclecentrum voor oude rode bloedcellen. Wanneer rode bloedcellen hun maximale levensduur van ongeveer 120 dagen bereiken, worden ze in de milt afgebroken en worden de waardevolle componenten, zoals ijzer, hergebruikt door het lichaam. Tegelijkertijd is de milt een poortwachter van het immuunsysteem: witte bloedcellen, die in de milt worden opgeslagen, worden geactiveerd om het lichaam te beschermen tegen bacteriën, virussen en andere indringers. Het is als een soldaat in rust, altijd klaar om de strijd aan te gaan wanneer het nodig is.

Bloedstolling en crisisbeheer: opslag van bloedplaatjes

Naast zijn rol in het immuunsysteem slaat de milt ook bloedplaatjes op, die essentieel zijn voor de bloedstolling. In geval van een verwonding of acute bloeding levert de milt snel een voorraad bloedplaatjes af, zodat het lichaam een bloedstolsel kan vormen en verdere bloedingen wordt voorkomen. Zonder deze reserve zou zelfs een kleine wond een groot risico kunnen vormen.

Een kwetsbaar orgaan met enorme betekenis

Ofschoon de milt een robuuste rol speelt in het lichaam, is het ook een kwetsbaar orgaan. Letsel aan de milt, bijvoorbeeld door een val of ongeluk, kan leiden tot ernstige interne bloedingen. Toch is het opmerkelijk veerkrachtig: als het nodig is, kan het lichaam functioneren zonder een milt, hoewel het immuunsysteem dan extra ondersteuning nodig heeft om infecties te bestrijden. Dit toont de ingenieuze flexibiliteit van het menselijk lichaam, waarin elk orgaan een unieke maar complementaire rol speelt.

Welke klachten en symptomen kan de milt veroorzaken?

Een zieke milt is vaak vergroot. De medische term hiervoor is splenomegalie. De milt is dan palpabel (voelbaar het de hand) onder de linker ribbenboog. In gezonde toestand is de milt niet voelbaar. De milt en het omliggende weefsel kunnen gevoelig zijn bij aanraking en dus wijzen op een pathologische aandoening.

Overzicht van miltaandoeningen en -klachten

Belangrijke miltaandoeningen zijn:

Vergrote milt (splenomegalie)

Een vergrote milt is een van de meest voorkomende problemen en wordt meestal veroorzaakt door infecties zoals mononucleosis (“ziekte van Pfeiffer”) of ernstige ziekten zoals leukemie. Splenomegalie kan leiden tot twee tegengestelde functionele problemen: hyposplenisme, waarbij de functie van de milt verslechtert, wat het immuunsysteem verzwakt en de kans op infecties vergroot. Dit wordt vaak vastgesteld via een bloedtest of echografie, waarmee afwijkingen in de bloedwaarden of de grootte van de milt zichtbaar worden. Hypersplenisme, waarbij de milt overactief raakt en te veel bloedcellen afbreekt, leidt tot tekorten aan rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. Deze aandoening kan ernstige vermoeidheid, bloedarmoede en een verhoogd risico op infecties of bloedingen veroorzaken.

Een vergrote milt veroorzaakt niet altijd symptomen. De volgende symptomen kunnen wijzen op een miltvergroting:

• zeer snel vol gevoel na het eten (een vergrote milt kan op de maag drukken)
• ongemak of pijn achter je linkerribben voelen
• bloedarmoede en vermoeidheid
• frequente infecties
• gemakkelijk bloeden

Congestie in de milt

Congestie in de milt ontstaat door een ophoping van bloed, meestal veroorzaakt door onderliggende aandoeningen zoals levercirrose of rechtszijdig hartfalen. Bij levercirrose is de normale bloedstroom door de lever belemmerd, wat druk op de bloedvaten van de milt veroorzaakt en leidt tot zwelling. Het gevolg is een verstoring in de bloedcirculatie van het hele lichaam, wat een verhoogd risico op complicaties zoals hypersplenisme met zich meebrengt. Behandeling richt zich meestal op de onderliggende oorzaak, zoals het verbeteren van de lever- of hartfunctie.

Miltinfarct

Een miltinfarct ontstaat wanneer de bloedtoevoer naar de milt wordt geblokkeerd, meestal door een bloedprop in de miltslagader of zijn vertakkingen. Dit leidt tot afsterving van miltweefsel, wat gepaard kan gaan met scherpe, plotselinge pijn in de linker bovenbuik, vaak uitstralend naar de schouder. Oorzaken variëren van infecties en bloedziekten tot hartproblemen zoals atriumfibrilleren. Milde gevallen worden vaak conservatief behandeld met pijnstilling, maar ernstige infarcten kunnen chirurgische interventie vereisen, zoals het verwijderen van de aangetaste delen van de milt.

Hyposplenie en asplenie

Bij hyposplenie functioneert de milt onvoldoende, wat vooral bij kinderen en tieners gevaarlijk is, omdat hun immuunsysteem hierdoor verzwakt wordt. Dit kan leiden tot ernstige infecties door bacteriën zoals pneumokokken. Asplenie, waarbij de milt volledig ontbreekt of niet functioneert, kan aangeboren zijn of het gevolg zijn van een splenectomie (chirurgische verwijdering) na een trauma of ziekte. Patiënten met asplenie hebben een sterk verhoogd risico op levensbedreigende infecties, wat preventieve vaccinaties en antibiotische profylaxe noodzakelijk maakt.

Hypersplenisme: een overijverige milt

Bij hypersplenisme raakt de milt overactief, waardoor deze bloedcellen te snel afbreekt. Dit leidt tot tekorten aan rode bloedcellen (bloedarmoede), witte bloedcellen (verhoogd infectierisico) en bloedplaatjes (verhoogd bloedingsrisico). Deze aandoening is vaak een gevolg van splenomegalie en wordt meestal behandeld door de onderliggende oorzaak aan te pakken, zoals een infectie of leverziekte. In sommige gevallen kan het nodig zijn om de milt chirurgisch te verwijderen.

Miltcysten

Cysten zijn met vloeistof gevulde holtes in of op de milt. Ze zijn meestal goedaardig en veroorzaken zelden symptomen, tenzij ze groot worden of geïnfecteerd raken. Grote cysten kunnen druk veroorzaken op aangrenzende organen en pijn in de linker bovenbuik geven. Behandeling is zelden nodig, tenzij er complicaties optreden, zoals een infectie of een scheuring.

Miltabces: een zeldzame, maar ernstige infectie

Een miltabces ontstaat wanneer bacteriën of andere ziekteverwekkers een met pus gevulde holte vormen in de milt. Dit is een zeldzame, maar levensbedreigende aandoening die gepaard gaat met koorts, pijn in de linker bovenbuik en algemene malaise. Het wordt meestal veroorzaakt door een bacteriële infectie die via het bloed naar de milt is verspreid. Behandeling omvat antibiotica en, in ernstige gevallen, drainage van het abces of chirurgische verwijdering van de milt.

Miltruptuur: een noodsituatie met dodelijke gevolgen

Een gescheurde milt is een van de meest gevaarlijke aandoeningen van dit orgaan, vaak veroorzaakt door stomp trauma, zoals een auto-ongeluk of een val. De milt, rijk aan bloedvaten, kan bij een scheuring grote hoeveelheden bloed in de buikholte lekken, wat leidt tot levensbedreigende interne bloedingen. Symptomen zijn ernstige pijn in de buik of schouder, duizeligheid en een snelle pols. Miltruptuur vereist onmiddellijke medische aandacht en vaak een spoedoperatie om de bloeding te stoppen, wat soms resulteert in de volledige verwijdering van de milt.

Niet goed functionerende milt

Als de milt niet goed werkt, kan deze gezonde bloedcellen beginnen te verwijderen. Dit kan leiden tot:

• bloedarmoede, door een verminderd aantal rode bloedcellen
• een verhoogd risico op infectie, door een verminderd aantal witte bloedcellen
• bloeding of blauwe plekken, veroorzaakt door een verminderd aantal bloedplaatjes

Een pijnlijke milt

Miltpijn wordt meestal gevoeld als pijn in de linkerbovenbuik. Het kan gevoelig zijn als je de miltstreek aanraakt. Dit kan een teken zijn van een beschadigde, gescheurde of vergrote milt.

Onderzoek en diagnose

Bij klachten aan de milt kunnen de volgende onderzoeken worden uitgevoerd:

• Vraaggesprek met de arts over je klachten:
  • De arts zal vragen stellen over je symptomen, medische geschiedenis, en eventuele familiegeschiedenis van milt- of bloedziekten.
• Lichamelijk onderzoek:
  • De arts zal je buik onderzoeken om te voelen of de milt vergroot is of andere afwijkingen vertoont.
• Bloedonderzoek:
  • Dit kan informatie geven over je algemene gezondheidstoestand en specifieke aandoeningen zoals infecties, bloedarmoede, of bloedziekten die de milt kunnen beïnvloeden.
• CT-scan:
  • Een CT-scan kan gedetailleerde beelden van de milt en omliggende structuren geven om eventuele vergrotingen, abcessen, of andere afwijkingen te identificeren.
• Beenmergbiopsie:
  • Dit kan nodig zijn als er een vermoeden is van bloedziekten of aandoeningen die de bloedcellen en daarmee de milt beïnvloeden.
• Andere onderzoeken om te controleren op onderliggende aandoeningen:
  • Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak van de miltklachten kunnen aanvullende tests zoals echografie, MRI, of specifieke bloedtests nodig zijn om onderliggende aandoeningen uit te sluiten of te bevestigen.

Behandeling van miltaandoeningen

De behandeling van miltaandoeningen is even divers als de mogelijke oorzaken ervan. Van infecties tot auto-immuunaandoeningen en trauma’s, de aanpak varieert afhankelijk van de specifieke aandoening, de ernst en de algehele gezondheid van de patiënt. Hier volgt een uitgebreide blik op de behandelopties.

Behandeling van vergrote milt (splenomegalie)

Een vergrote milt is vaak een symptoom van een onderliggende aandoening. De behandeling richt zich daarom meestal op het aanpakken van de oorzaak.

• Bij infecties, zoals mononucleosis infectiosa (ziekte van Pfeiffer), kan rust en symptoombestrijding voldoende zijn. Antibiotica worden gebruikt bij bacteriële infecties, zoals tuberculose.
• Als de vergrote milt wordt veroorzaakt door kanker (bijvoorbeeld lymfoom, leukemie of de ziekte van Hodgkin), worden chemotherapie, bestraling of immunotherapie ingezet.
• Wanneer splenomegalie voortkomt uit auto-immuunziekten, zoals lupus of reumatoïde artritis, worden vaak immunosuppressiva of corticosteroïden voorgeschreven.

Aanpak van hypersplenisme (overactieve milt)

Bij hypersplenisme, waarbij de milt overmatig veel bloedcellen vernietigt, kunnen verschillende behandelingen worden overwogen:

• Medicatie kan bloedarmoede of een laag aantal bloedplaatjes behandelen via transfusies of stimulerende medicatie zoals erytropoëtine.
• Onderliggende oorzaken, zoals levercirrose, worden aangepakt door alcohol te vermijden, dieetveranderingen toe te passen en de zoutinname te verminderen. Bij hepatitis kan antivirale therapie worden ingezet.
• Splenectomie wordt overwogen wanneer medicatie en andere interventies falen. De milt wordt dan operatief verwijderd om verdere complicaties te voorkomen.

Behandeling van milttrauma’s of gescheurde milt

Een gescheurde milt is een medische noodsituatie, vaak veroorzaakt door een trauma zoals een val of auto-ongeluk.

• Bij milde scheuren wordt vaak gekozen voor observatie en bedrust in combinatie met pijnbestrijding. Het lichaam kan de milt zelf herstellen als de schade gering is.
• Bij ernstige scheuren is een splenectomie nodig. Tegenwoordig proberen artsen de milt zoveel mogelijk te sparen door middel van een partiële splenectomie (gedeeltelijke verwijdering) of laparoscopische technieken om het risico op infecties na de operatie te beperken.

Infectiepreventie na splenectomie

Bij patiënten zonder milt is het risico op ernstige infecties (zoals sepsis) verhoogd. Preventieve maatregelen zijn essentieel:

• Vaccins tegen pneumokokken, meningokokken en Haemophilus influenzae type b (Hib) worden standaard aanbevolen.
• Profylactische antibiotica worden vaak voorgeschreven aan kinderen of patiënten met een hoog risico om infecties te voorkomen.
• Het vermijden van risicovolle situaties, zoals reizen naar landen met malaria, is belangrijk.

Innovatieve therapieën en nieuwe inzichten

• Gentherapie wordt onderzocht bij genetische aandoeningen die de milt aantasten, zoals sikkelcelanemie, om de oorzaak aan te pakken en de miltfunctie te herstellen.
• Immunotherapie, zoals checkpoint-remmers, kan helpen bij kankergerelateerde miltaandoeningen door de immuunrespons te versterken tegen tumorcellen in de milt.
• Onderzoek naar regeneratieve technieken zoals stamceltherapie laat hoopvolle resultaten zien, met name voor patiënten die een splenectomie hebben ondergaan.

Zelfzorg en ondersteuning

Naast medische behandelingen spelen zelfzorgmaatregelen en aanpassingen in levensstijl een belangrijke rol:

• Een dieet rijk aan antioxidanten kan de immuunfunctie ondersteunen.
• Regelmatige medische controles helpen complicaties tijdig te signaleren.
• Fysieke overbelasting moet worden vermeden bij een kwetsbare of vergrote milt.

Miltverwijdering (splenectomie)

De chirurgische verwijdering van de milt wordt een splenectomie genoemd. Het lichaam kan het zonder de milt aan, hoewel je na een miltverwijdering vatbaarder bent voor infecties. Na het verwijderen van de milt is de kans groter dat je ernstige of levensbedreigende infecties krijgt. De behandelend arts kan aanbevelen dat je vaccins krijgt tegen longontsteking, griep, Haemophilus influenzae type b (Hib) en meningokokken. De arts kan ook adviseren om preventieve antibiotica te nemen bij eerste tekenen van een infectie.

Prognose van een miltaandoening

De prognose van een miltaandoening varieert sterk en hangt af van de specifieke oorzaak, ernst van de aandoening en de tijdigheid van de behandeling. Over het algemeen kan een goed gediagnosticeerde en adequaat behandelde miltaandoening een positieve uitkomst hebben, maar sommige aandoeningen kunnen leiden tot langdurige complicaties of blijvende schade.

Acute aandoeningen zoals miltruptuur

Bij acute aandoeningen, zoals een gescheurde milt door een trauma, is de prognose sterk afhankelijk van hoe snel medische hulp wordt geboden. Met snelle interventie, zoals een operatie of nauwkeurige monitoring, is volledig herstel vaak mogelijk. Onbehandeld kan een gescheurde milt echter levensbedreigend zijn door interne bloedingen.

Chronische aandoeningen zoals splenomegalie

Bij chronische aandoeningen, zoals een vergrote milt door infecties, auto-immuunziekten of leverproblemen, hangt de prognose af van de beheersing van de onderliggende oorzaak. Met juiste behandeling, zoals medicatie of therapie gericht op de oorzaak, kunnen patiënten een normale levenskwaliteit behouden. Bij onbehandelde splenomegalie kan het risico op hypersplenisme, bloedarmoede of verhoogde vatbaarheid voor infecties toenemen.

Post-splenectomie

Mensen zonder milt hebben doorgaans een goede levensverwachting, maar lopen een verhoogd risico op infecties zoals sepsis. Vaccinaties en profylactische antibiotica kunnen dit risico aanzienlijk verminderen. De prognose is over het algemeen gunstig als preventieve maatregelen strikt worden gevolgd.

Kanker-gerelateerde aandoeningen

Als de miltaandoening wordt veroorzaakt door kanker, zoals lymfoom of leukemie, is de prognose afhankelijk van het stadium en de aard van de kanker. Bij vroege detectie en behandeling, bijvoorbeeld met chemotherapie of immunotherapie, kan de overlevingskans aanzienlijk toenemen. Bij gevorderde kanker is de prognose vaak minder gunstig.

Erfelijke aandoeningen en genetische factoren

Voor erfelijke miltaandoeningen, zoals sikkelcelanemie, hangt de prognose af van de beschikbaarheid van behandelingen zoals bloedtransfusies, medicatie en in sommige gevallen stamceltransplantatie. Innovaties zoals gentherapie bieden hoop op verbetering van de levenskwaliteit en verlenging van de levensduur.

Video over de werking van de milt

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over milt klachten, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.