Last Updated on 16 april 2024 by M.G. Sulman
Sarcoïdose is een zeldzame aandoening van het afweersysteem. Het is anno 2024 onbekend waarom het optreedt. Er treden bij deze aandoening ontstekingen op in verschillende delen van het lichaam, zoals de longen, huid, ogen of gewrichten. Deze ontstekingen worden veroorzaakt door de ophoping van afweercellen, ook wel bekend als witte bloedcellen. Deze clusteren zich en veroorzaken klachten. Deze clusters worden granulomen genoemd. De granulomen verdwijnen vaak vanzelf, soms zelfs zonder dat je er iets van hebt gemerkt. Bij anderen blijven de granulomen echter aanwezig en kunnen ze langdurig klachten veroorzaken.
Wat is sarcoïdose?
Sarcoïdose is een zeldzame aandoening die op verschillende manieren tot uiting kan komen in je lichaam. Over het algemeen is sarcoïdose niet levensbedreigend.
Synoniemen
Sarcoïdose staat ook bekend als de ziekte van Besnier Boeck (of Schaumann).
Wie krijgt het?
Sarcoïdose kan zich bij mensen van alle leeftijden manifesteren, maar wordt doorgaans vastgesteld bij mensen tussen de 20 en 40 jaar oud. Het komt vaker voor bij mensen die van Afrikaanse afkomst zijn.
Symptomen van sarcoïdose
Symptomen van sarcoïdose zijn afhankelijk van welke organen zijn aangetast. Deze aandoening kan zich geleidelijk ontwikkelen gedurende vele jaren, met aanhoudende symptomen. Maar het kan ook acuut optreden en dan weer verdwijnen.
Veel mensen met sarcoïdose vertonen geen symptomen, waardoor de ziekte soms alleen wordt ontdekt bij het maken van een röntgenfoto van de borstkas om een andere reden.
Algemene symptomen
Algemene symptomen van sarcoïdose kunnen zijn:
- Vermoeidheid
- Gezwollen lymfeklieren
- Gewichtsverlies
- Pijn en zwelling in gewrichten, zoals de enkels
Sarcoïdose in de longen
Bij sarcoïdose in de longen kun je last krijgen van de volgende klachten:
- Aanhoudende droge hoest
- Kortademigheid
- Piepende ademhaling
- Pijn op de borst
Sarcoïdose van de huid
Sarcoïdose veroorzaakt ontstekingen die leiden tot de vorming van bulten in de huid. Deze staan bekend als granulomen. Deze bulten variëren in grootte, van millimeters tot enkele centimeters. Zekunnen soms een ringvorm aannemen op de huid. De bulten zijn vaak rood tot paars van kleur en kunnen jeuk veroorzaken of pijnlijk zijn, maar meestal geven z egeen klachten.
Bulten die zich in het gezicht, met name op de neus, wangen, oren, vingers en tenen, vormen, worden lupus pernio genoemd. Lupus pernio moet niet worden verward met de auto-immuunziekte lupus erythematosus met de typische vlindervormige rode huidafwijking op je wangen, en neus.
Soms kunnen deze bulten gaan zweren en genezen met littekens.
Tijdens de eerste acute fase van sarcoïdose kan erythema nodosum optreden,. Hierbij krijg je last van pijnlijke rode bulten onder de huid, vaak op de onderbenen. Het verdwijnt meestal vanzelf binnen enkele weken. Erythema nodosum wordt vaak gezien bij sarcoïdosepatiënten, maar is niet specifiek voor de ziekte en kan door verschillende oorzaken worden veroorzaakt, zoals medicijnen en infecties.
Deze acute fase van sarcoïdose met typische erythema nodosum wordt ook wel het syndroom van Löfgren genoemd.
In zeldzame gevallen kunnen er zweren en wonden ontstaan als gevolg van cutane sarcoïdose.
Sarcoïdose en oogklachten
De ogen zijn ongeveer tussen de 1 op de 4 en 1 op 2 patiënten met sarcoïdose aangedaan. Oogsymptomen kunnen optreden zonder dat de persoon het merkt, maar kunnen zijn:
- Wazig zien
- Oogpijn
- Brandend, jeukend of droog gevoel in de ogen
- Ernstige roodheid
- Gevoeligheid voor licht
Oogklachten kunnen meer dan een jaar vóór de algemene symptomen van sarcoïdose beginnen. Bij uveïtis, een veelvoorkomende oogcomplicatie, kun je last hebben van een rood en soms pijnlijk oog (of beide), wazig zicht, zwarte vlekken voor de ogen en gevoeligheid voor licht. Uveïtis is een ontsteking van het vaatvlies van het oog en aanliggende structuren.
Sarcoïdose in het hart
Symptomen van cardiale sarcoïdose kunnen zijn:
- Pijn op de borst
- Kortademigheid
- Flauwvallen
- Vermoeidheid
- Snelle of onregelmatige hartslag
- Zwelling veroorzaakt door vochtophoping
Klachten aan andere organen of systemen
Sarcoïdose kan ook andere organen en systemen in het lichaam aantasten, zoals het calciummetabolisme, het zenuwstelsel, de lever en milt, spieren, botten en gewrichten, de nieren en de lymfeklieren.
Oorzaak van sarcoïdose
Sarcoïdose wordt veroorzaakt door een verstoring in het afweersysteem, doch de exacte oorzaak is anno 2024 niet bekend. Het kan soms vaker voorkomen binnen één familie, maar de reden hiervoor blijft vooralsnog onduidelijk.
Onderzoek en diagnose
Als je vermoedt dat je sarcoïdose hebt, zal je arts meestal de diagnose stellen op basis van je klachten, een lichamelijk onderzoek, je medische geschiedenis en een bloedonderzoek.
- Bloedonderzoek: Er is geen specifieke bloedtest om sarcoïdose vast te stellen. Een bloedtest kan helpen om te zien of er ontstekingswaarden in je bloed zijn en of er bepaalde antistoffen aanwezig zijn. Soms kan een hoger gehalte van het enzym ACE worden waargenomen. Een enkele keer is het calciumgehalte in je bloed of urine verhoogd.
- Aanvullend onderzoek: Verder onderzoek kan nodig zijn om de diagnose te bevestigen. Dit kan onder meer bestaan uit:
- Röntgenonderzoek: Een röntgenfoto van je longen kan helpen om te zien of je lymfeklieren vergroot zijn en of er ontsteking is in je longweefsel.
- Echo of scan: Afhankelijk van waar je klachten hebt, kan je arts een echo of scan laten maken. Een veelgebruikte scan bij sarcoïdose is een SMS-scan, waarbij contrastvloeistof wordt gebruikt om ontstekingen in je lichaam duidelijk zichtbaar te maken.
- Biopsie: Bij een biopsie wordt een klein stukje weefsel weggenomen uit verschillende delen van je lichaam, zoals de longen, lymfeklieren, huid, gewrichten, lever of spieren. Dit weefsel wordt onder de microscoop onderzocht op de aanwezigheid van granulomen, wat kan wijzen op sarcoïdose.
- Longfunctieonderzoek: Als je last hebt van kortademigheid, kan een longfunctieonderzoek helpen om te beoordelen of je longblaasjes voldoende zuurstof aan je bloed leveren.
Behandeling van sarcoïdose
Behandeling van sarcoïdoseis afhankelijk van de ernst van de symptomen en welke organen zijn aangetast. Hier zijn enkele mogelijke behandelingsopties:
Geen behandeling nodig
Soms zijn geen specifieke behandelingen nodig, vooral als de symptomen vanzelf verdwijnen. Je blijf van vaak wel onder toezicht van een specialist, meestal een longarts, om te controleren of de ontstekingen niet verergeren.
Pijnstillers
Als je pijn ervaart als gevolg van sarcoïdose, kunnen pijnstillers uitkomst bieden. Paracetamol is een optie, maar je ook andere pijnstillers zoals ibuprofen, naproxen of diclofenac overwegen. Bespreek dit altijd eerst met je huisarts.
Ontstekingen remmen
In sommige gevallen kunnen medicijnen nodig zijn om ontstekingen te verminderen, vooral als ze zich in vitale organen zoals het hart, de ogen of het zenuwstelsel bevinden. Dit kunnen medicijnen zijn zoals:
- Prednison (of prednisolon): Dit medicijn kan bijwerkingen veroorzaken zoals gewichtstoename, maagklachten, verhoogde bloedsuikerspiegel, botontkalking en een verhoogd risico op infecties.
- Reuma-medicijnen zoals methotrexaat (DMARD’s): Deze kunnen bijwerkingen veroorzaken zoals misselijkheid, leverproblemen, een verhoogd risico op infecties en afwijkingen bij een baby als u zwanger wordt tijdens het gebruik van deze medicijnen.
- TNF-blokkers, zoals infliximab (biologicals): Deze medicijnen kunnen bijwerkingen veroorzaken zoals buikpijn, koorts, hoofdpijn, duizeligheid en een verhoogd risico op infecties.
Zelfzorg
Je kunt ook zelf bijdragen aan je herstel door:
- Niet te roken.
- Voldoende lichaamsbeweging te krijgen.
- Voldoende rust te nemen.
- Een gezond dieet te volgen.
Prognose
Veel mensen herstellen spontaan, doch de ernst van sarcoïdose varieert sterk. Corticosteroïden kunnen nodig zijn om symptomen te verlichten of de ziekte te vertragen. Regelmatige controles zijn belangrijk om terugval op te merken.
Ongeveer tweederde van de patiënten herstelt, maar bij sommigen wordt het chronisch. Mensen die van Afrikaanse afkomst zijn en degenen met extrapulmonale betrokkenheid hebben een slechtere prognose. Extrapulmonale betrokkenheid verwijst naar het feit dat sarcoïdose niet beperkt blijft tot de longen, maar ook andere organen en weefsels in het lichaam kan aantasten, zoals de huid, ogen, hart, lever, milt, zenuwstelsel, gewrichten en lymfeklieren.
Acute sarcoïdose waarbij plotseling paarsrode vlekken of zwellingen op de onderbenen of armen verschijnen (erythema nodosum), heeft een gunstige prognose. Chronische uveïtis, lupus pernio, en cardiale betrokkenheid heeft een ongunstige prognose.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over sarcoïdose. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
