Spierreuma (polymyalgia rheumatica): symptomen en behandeling

Last Updated on 27 oktober 2024 by M.G. Sulman

Spierreuma, ook wel bekend als polymyalgia rheumatica of simpelweg polymyalgie, is een aandoening die zich onderscheidt van reumatoïde artritis. In plaats van de gewrichten, raken bij spierreuma de pezen en gewrichtskapsels ontstoken. De symptomen van spierreuma beginnen vaak met ochtendstijfheid en pijn in de nek en schouders, evenals heuppijn. Voor velen van ons is opstaan, wassen en aankleden een vanzelfsprekend ochtendritueel. Maar voor mensen met spierreuma kan dit een heuse uitdaging zijn. Deze aandoening treft meestal mensen ouder dan 50 jaar. De medicatie die je voorgeschreven krijgt, prednison, kan helpen de symptomen te verminderen. Je arts zal je begeleiden om langzaam de dosering te verlagen, maar onthoud: stop nooit abrupt met prednison zonder medisch advies. En als de pijn toeslaat, kun je altijd vertrouwen op paracetamol voor verlichting. Soms is een NSAID nodig.

Spierreuma begint meestal met ochtendstijfheid en/of pijn rond de nek en schouders en/of pijn rond de heupen / Bron: Wikimedia Commons

Wat is spierreuma?

Spierreuma is een reumatische aandoening. Het kenmerkt zich door pijn en stijfheid in de nek, schouders en heupen. Deze aandoening komt vaker voor bij blanke volwassenen van 50 jaar of ouder. Vaak gaat het gepaard met een verhoogde bezinkingssnelheid van erytrocyten (ESR) en een verhoogde CRP-waarde. Een verhoogde CRP waarde brengt de aanwezigheid van een ontsteking in beeld.

Patiënten met spierreuma kunnen ook te maken krijgen met vaatontsteking, bekend als reuzencelarteritis (GCA). Giant Cell Arteritis (GCA) ook wel Reuscel Arteritus of Arteritis Temporalis is een ontstekingsziekte van de bloedvaten. Sommige experts beschouwen GCA zelfs als een extremere vorm binnen hetzelfde spectrum van aandoeningen als spierreuma.

De uitdaging ligt in het nauwkeurig diagnosticeren van spierreuma en het bieden van de juiste behandeling, vaak met een langdurige follow-up.1Acharya S, Musa R. Polymyalgia Rheumatica. [Updated 2022 Jun 21]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537274/

Vóórkomen

Spierreuma is een aandoening met een duidelijk voorkeurspatroon: koude klimaten, hogere leeftijden en vrouwen. Deze mix van invloeden maakt de epidemiologie van spierreuma behoorlijk interessant en soms verrassend!

Leeftijd en geslacht: 50-plus en vrouwen in de vuurlinie

Spierreuma is echt een aandoening van de tweede levenshelft. Voor je vijftigste komt het nauwelijks voor, maar na je vijftigste stijgt het risico snel. Ongeveer 1 op de 100 mensen boven de 50 krijgt ermee te maken, en bij 70-plussers ligt dit cijfer nog hoger. Vrouwen hebben daarbij dubbel pech, want zij worden bijna twee keer zo vaak getroffen als mannen, mogelijk door hormonale veranderingen na de menopauze. Voor elke 100 diagnoses zijn er dus zo’n 66 vrouwen en 34 mannen, wat het risico voor vrouwen aanzienlijk groter maakt.

Koude klimaten: het hoge noorden loopt voorop

Spierreuma lijkt zich thuis te voelen in kou en vocht. In Scandinavië, waar de winters streng en donker zijn, komen de meeste gevallen voor: 1 op de 500 mensen boven de 50 krijgt daar te maken met spierreuma. De koude, lange winters en virale infecties zoals griep spelen hier waarschijnlijk een rol. Vergeleken met Zuid-Europa is de kans op spierreuma in landen als Noorwegen en Zweden twee tot drie keer zo hoog. Dat verklaart waarom het in tropische regio’s, zoals de Nederlandse Cariben (Aruba, Curaçao), bijna niet voorkomt – het warme klimaat lijkt het risico fors te verlagen.

Nederland en België: koude, vochtige broedplaatsen

Nederland en België behoren tot de risicogebieden in Europa, met ongeveer 1 op de 100 mensen boven de 50 die spierreuma ontwikkelen. Net als in Scandinavië spelen het koude, natte klimaat en genetische invloeden mee. Interessant genoeg komen in de Nederlandse overzeese gebiedsdelen zoals Bonaire bijna geen gevallen voor, wat nogmaals de invloed van klimaat en leefomgeving onderstreept.

Wereldwijd: Europese roots zijn gevoelig

Spierreuma is vooral een ‘Europese’ aandoening. In de Verenigde Staten zien we ook meer gevallen bij mensen van Europese afkomst, terwijl mensen van Aziatische en Afrikaanse afkomst een veel lager risico hebben. Dat is opvallend en suggereert dat genetische aanleg bij Noord-Europese populaties een belangrijke factor is.

Genetica: familiesporen en erfelijke aanleg

Komt spierreuma of een andere auto-immuunziekte in de familie voor? Dan is je kans om zelf spierreuma te krijgen net wat groter. Specifieke genen die ons immuunsysteem aansturen, lijken vaker voor te komen bij mensen met spierreuma. Zo’n genetische gevoeligheid kan als stille factor op de achtergrond sluimeren, wachtend op die ene trigger – misschien een virus of een koude winter – om actief te worden.

Een paar opvallende cijfers:

  • 1 op de 100 vijftigplussers in Nederland en België ontwikkelt spierreuma, en dit stijgt sterk bij 70-plussers.
    Vrouwen hebben bijna twee keer zoveel kans op spierreuma als mannen.
  • In Scandinavië zijn de cijfers het hoogst: 1 op de 500 vijftigplussers heeft hier te maken met spierreuma, veel meer dan in Zuid-Europa.
  • Warme klimaten zoals in de Nederlandse Cariben hebben bijna geen gevallen van spierreuma.

Seizoenen en virale triggers

Opvallend genoeg pieken de symptomen van spierreuma vaak in de wintermaanden, wanneer griep en andere virussen de ronde doen. Het lijkt erop dat virale infecties je immuunsysteem extra triggeren, waardoor mensen die al gevoelig zijn voor ontstekingen sneller symptomen ontwikkelen. Dit versterkt het idee dat koude en virussen samen invloed kunnen hebben.

Oorzaak van spierreuma

Spierreuma komt vaak uit onverwachte hoek. We weten nog niet precies waar het vandaan komt, maar één ding wordt steeds duidelijker: er spelen meer factoren mee dan alleen een aangeboren aanleg. Het zijn juist de omgevingsfactoren die dit stille vuur kunnen aanwakkeren, en hoewel de wetenschap er nog niet helemaal uit is, werpen we toch een blik op de mogelijke invloeden van buitenaf.

Stress als stille aanjager

Stress wordt steeds vaker gezien als een grote boosdoener bij verschillende gezondheidsklachten, en spierreuma lijkt daarop geen uitzondering. Langdurige stress kan je lichaam flink onder druk zetten en zorgt ervoor dat het immuunsysteem voortdurend alert is. Stel je voor: alsof er constant alarmbellen afgaan zonder dat er een echte dreiging is. Bij sommige mensen kan die stress zelfs een trigger zijn waardoor het immuunsysteem zijn focus verliest en gezonde weefsels aanvalt, zoals de spieren en gewrichten bij spierreuma. Het is dus geen toeval dat mensen die door een zware periode gaan, zoals een ingrijpende gebeurtenis of langdurige werkdruk, soms plotseling symptomen van spierreuma ontwikkelen.

Roken en toxische stoffen

Roken is een bekende trigger voor auto-immuunziekten, en spierreuma zou daar weleens bij kunnen horen. De chemicaliën in tabaksrook kunnen het immuunsysteem flink verstoren en maken het vatbaarder voor ontstekingen. Roken vergroot niet alleen de kans op longproblemen, maar lijkt ook een factor te zijn bij het ontstaan van ontstekingsaandoeningen. Dus, naast de bekende risico’s, kan roken ook die pijnlijke spierstijfheid verergeren of zelfs in gang zetten. Een omgeving met veel luchtvervuiling kan trouwens een vergelijkbaar effect hebben – gifstoffen in de lucht zijn namelijk ook een belasting voor het immuunsysteem.

Voeding en je immuunsysteem

Wat we eten kan grote invloed hebben op onze gezondheid, en dat geldt ook voor ons immuunsysteem. Voedingsmiddelen die ontstekingsreacties in de hand werken, zoals suiker, verwerkt vlees, en transvetten, kunnen bij sommige mensen het immuunsysteem overactiveren. Het is alsof je het vuurtje onder de ketel flink opstookt. Hoewel voeding niet direct als oorzaak van spierreuma wordt gezien, kan een dieet met veel ontstekingsbevorderende stoffen het risico op auto-immuunziekten vergroten. Aan de andere kant kan een dieet rijk aan antioxidanten, zoals groenten, fruit, en omega-3-vetzuren, juist ontstekingen tegengaan en zo het lichaam beschermen tegen auto-immuunreacties. Het gezegde “je bent wat je eet” krijgt zo wel een heel nieuwe betekenis.

Het weer en seizoenen

Spierreuma heeft de neiging vaker op te duiken in de koude wintermaanden, wanneer virussen zoals de griep rondwaren en het immuunsysteem extra werk moet leveren. Er wordt gedacht dat lage temperaturen een stressfactor kunnen zijn voor het lichaam, vooral voor mensen die al gevoelig zijn voor immuunreacties. Het is alsof je lichaam in de winter op scherp staat, en bij sommigen kan dit leiden tot een reactie die zich tegen de eigen spieren richt.

Sociale en psychologische omgeving

Ook de sociale omgeving kan verrassend veel invloed hebben op je gezondheid. Mensen die zich geïsoleerd of eenzaam voelen, ervaren vaak hogere stressniveaus, wat het immuunsysteem kan verzwakken of overactiveren. Een positieve, ondersteunende sociale omgeving werkt juist als een buffer tegen stress en kan helpen het lichaam in balans te houden. Het klinkt misschien vreemd, maar een stabiele, fijne omgeving kan het immuunsysteem kalmeren en juist beschermen tegen uit de hand gelopen reacties zoals bij spierreuma.

Al deze omgevingsfactoren zijn als stukjes in een puzzel die invloed kunnen hebben op het ontstaan van spierreuma. Hoewel er nog geen concrete wetenschappelijke bewijzen zijn, biedt het inzicht in hoe leefstijlkeuzes, omgevingsinvloeden en dagelijkse stress een rol kunnen spelen. Uiteindelijk is het belangrijkste dat je deze invloeden in de hand houdt, waar mogelijk, om je lichaam een zo gezond mogelijke basis te geven. Want met de juiste omgeving kun je soms meer doen dan je denkt om klachtenvrij en met minder stijfheid van het leven te blijven genieten.

Risicogroepen en -factoren

Spierreuma richt zich niet op zomaar iedereen. Er zijn specifieke groepen die nét dat extra risico lopen, en waarom? Dat wordt interessant zodra we de details bekijken.

Leeftijd als grootste risicofactor

Spierreuma treft vooral mensen boven de 50 – alsof het een bepaalde mijlpaal is voor je spieren. Zo’n 1 op de 100 krijgt ermee te maken, en na je 70e stijgt dit risico nog verder. Het immuunsysteem wordt met de jaren gevoeliger, en dat kan zich uiten in ontstekingen die zonder waarschuwing opduiken. Voor wie dacht dat ouder worden alleen wat rimpels betekent: spierreuma brengt een heel nieuw level van uitdaging.

Vrouwen pakken vaker de ‘hoofdprijs’

Sorry dames, maar spierreuma kiest vrouwen bijna twee keer zo vaak als mannen. Waarom? Dat blijft een mysterie, al spelen hormonen na de menopauze mogelijk een rol. Het immuunsysteem lijkt bij vrouwen gevoeliger voor ontstekingen – niet alleen bij spierreuma maar ook bij andere auto-immuunziekten.

Genetische aanleg: familie blijft dichtbij

Heeft je familie te maken met auto-immuunziekten? Dan loop je meer kans op spierreuma. Erfelijkheid speelt mee, vooral als er reuma of andere ontstekingsziekten in de familie zitten. Genen blijven het stil houden over hun precieze rol, maar de link met erfelijke aanleg wordt steeds duidelijker.

Winterse maanden en virussen: een duo met impact

Griepseizoen is ook vaak spierreuma-seizoen. Virussen zoals de griep kunnen je immuunsysteem activeren, waardoor bij sommigen een overreactie ontstaat. Het resultaat? Verhoogde kans op spierreuma. En grappig weetje: in landen met lange winters, zoals Scandinavië, komt het nóg vaker voor. Misschien dat het immuunsysteem daar iets te enthousiast op scherp staat.

Etniciteit doet ertoe

Spierreuma lijkt een voorkeur te hebben voor mensen met Europese, vooral Noord-Europese, roots. In landen als Zweden en Noorwegen zien we meer gevallen dan in Azië of Zuid-Europa. Interessant, toch? Onderzoekers weten nog niet waarom, maar het geeft een duidelijk beeld van de rol van afkomst.

Leefstijl: roken en stress als boosdoeners

Hoewel leefstijl niet de directe oorzaak is, doen factoren zoals roken en stress er wel een schepje bovenop. Roken veroorzaakt ontstekingen in het lichaam en kan het immuunsysteem flink verstoren. En stress? Die houdt het immuunsysteem in een constante alarmstand, wat het risico op auto-immuunreacties verhoogt. Geen harde cijfers, maar zeker iets om in de gaten te houden.

Wist je dat?

  • Snelle diagnose werkt wonderen: Wie snel de diagnose krijgt, ziet vaak binnen dagen verbetering met de juiste medicatie.
  • Noord-Zuid-verschil: In Noord-Europa krijgen mensen tot wel drie keer vaker spierreuma dan in Zuid-Europa.
  • Langzame start: Bij 20% blijft de pijn wekenlang sluimeren voordat de diagnose duidelijk wordt.

Dus, als je 50+ bent, vooral als vrouw, met een familiegeschiedenis van ontstekingsziekten en je leeft in de kou – dan ben je dé kandidaat voor spierreuma. Gelukkig geeft deze kennis een voorsprong: door bewust te zijn van de risicofactoren, kun je sneller ingrijpen en ervoor zorgen dat je klachten beheersbaar blijven.

Symptomen van spierreuma

Symptomen van spierreuma omvatten:

  • Pijn en stijfheid in de nek.
  • Pijn en stijfheid in de schouders.
  • Pijn en stijfheid in de heupen.
  • Ochtendstijfheid.
  • Vermoeidheid.
  • Algehele malaise.
  • Verminderde mobiliteit.
  • Gewichtsverlies.
  • Hoofdpijn (bij sommige patiënten met reuzencelarteritis).
  • Verhoogde bezinkingssnelheid van erytrocyten (ESR) en C-reactief proteïne (CRP) niveaus in bloedonderzoek.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en bloedonderzoek

Het stellen van de diagnose voor spierreuma kan een uitdaging zijn omdat er geen definitieve gouden standaardtest is. De arts zal naast een lichamelijk onderzoek en een vraaggesprek over je klachten, bloerdodnerzoek verrichten. Mensen met spierreuma vertonen vaak verhoogde erytrocyten-sedimentatiesnelheid (ESR) of C-reactief proteïne (CRP), maar soms zijn deze ontstekingsmarkers normaal. Hoewel interleukine-6 meestal verhoogd is bij onbehandelde patiënten, bestaat er geen specifieke biomarker.

Differentiële diagnose

Om tot de diagnose te komen, moeten alternatieve aandoeningen zoals myositis, infectie, maligniteit en endocrinopathieën worden uitgesloten.

Belangrijke differentiële diagnoses van spierreuma omvatten:

  • Inflammatoire aandoeningen van het bewegingsapparaat, zoals reumatoïde artritis en spondyloartritis.
  • Niet-inflammatoire aandoeningen van het bewegingsapparaat, zoals artrose en tendinopathieën.
  • Endocrinopathieën, waaronder schildklier- en bijschildklierziekten.
  • Infectie.
  • Kanker, inclusief paraneoplastische syndromen.
  • Andere aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson.

Behandeling van polymyalgia rheumatica

Medicatie

Medicijnen en suppletie spelen een sleutelrol in het beheersen van spiereuma:

Corticosteroïden

Meestal krijg je een lage dosis orale corticosteroïden zoals prednison voorgeschreven. Binnen enkele dagen zul je verlichting van pijn en stijfheid ervaren. Na een paar weken kan de arts je dosis geleidelijk verlagen, strevend naar de laagst mogelijke dosis zonder symptomen.  Maar wees je bewust van mogelijke bijwerkingen!

Calcium en vitamine D

Om botverlies te voorkomen door het gebruik van corticosteroïden, krijg je dagelijkse doses calcium en vitamine D voorgeschreven.

Methotrexaat

In sommige gevallen kan je arts methotrexaat voorschrijven naast corticosteroïden.  Dit immuunonderdrukkende medicijn kan nuttig zijn als aanvulling op de behandeling.

Pijnstillers

Paracetamol is een veelgebruikte pijnstiller die van pas komt als je pijn ervaart en daardoor moeite hebt met bewegen of slapen. Het fijne is dat paracetamol doorgaans de minste bijwerkingen heeft.

Om pijn te voorkomen die steeds terugkomt, is het slim om de pijnstiller op vaste tijdstippen in te nemen, bijvoorbeeld om 8 uur ‘s ochtends, 2 uur ‘s middags en 8 uur ‘s avonds. Zorg ervoor dat je niet vaker dan 4 keer per dag 2 pillen paracetamol van 500 milligram neemt.

Als paracetamol niet genoeg verlichting biedt, kun je overwegen om een andere pijnstiller zoals ibuprofen, naproxen of diclofenac te proberen. Deze behoren tot de NSAID’s, een groep pijnstillers die niet alleen pijn verlichten, maar ook ontstekingen remmen. Klinkt goed, toch?

Maar wees voorzichtig! Deze pijnstillers kunnen bijwerkingen hebben, zoals maagklachten en maagbeschadiging. Ze zijn niet altijd geschikt, vooral niet als je:

  • 60 jaar of ouder bent.
  • Een langdurige ziekte hebt, zoals nier-, lever-, hart-, bloedvaten-, darm- of maagproblemen.
  • Eerder een maagzweer of -bloeding hebt gehad.
  • Andere medicijnen gebruikt.
Paracetamol is een veelgebruikte pijnstiller

Fysiotherapie

Naast medicatie kan fysiotherapie ook van pas komen. Als je lange tijd beperkte activiteit hebt gehad, kan fysiotherapie je helpen om weer op de been te komen. Bespreek met je behandelend arts of huisarts of dit een goede optie voor jou is.

Zelfzorgtips voor spierreuma

De volgende zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij spierreuma:

Gezond dieet

Kies voor een dieet rijk aan fruit, groenten, volle granen, magere eiwitten en zuivelproducten. Beperk de zoutinname om vochtophoping en hoge bloeddruk te voorkomen.

Regelmatige oefeningen en bewegen

Overleg met je arts over geschikte oefeningen om een gezond gewicht te behouden en je botten en spieren te versterken. Bewegen is ook gezond.

Voldoende rust

Gun je lichaam rust om te herstellen van dagelijkse inspanningen.

Gebruik hulpmiddelen

Maak het jezelf gemakkelijk met hulpmiddelen zoals bagage- en boodschappenwagentjes, reikhulpmiddelen en douchehandgrepen om dagelijkse taken te vergemakkelijken.

Hieronder volgt een opsomming van hulpmiddelen die het dagelijkse leven kunnen vergemakkelijken voor mensen met polymyalgia rheumatica:

  1. Bagage- en boodschappenwagentjes:
    • Helpt bij het vervoeren van zware tassen of bagage zonder overmatige belasting van de gewrichten.
  2. Reikhulpmiddelen:
    • Stokken of grijpers om voorwerpen van de grond op te pakken of op hoge plaatsen te bereiken zonder te hoeven bukken of strekken.
  3. Douchehandgrepen:
    • Geïnstalleerde handgrepen in de douche om veiligheid te bieden en het risico op vallen te verminderen.
  4. Bad- en douchezitjes:
    • Zitjes in de douche of het bad om te zitten tijdens het wassen, waardoor de belasting op de benen en rug wordt verminderd.
  5. Verhoogde toiletbrillen:
    • Verhoogde toiletzittingen om het gaan zitten en opstaan van het toilet gemakkelijker te maken.
  6. In- en uitstaphulpen voor de auto:
    • Handgrepen en draaiende kussens om het in- en uitstappen uit de auto gemakkelijker en veiliger te maken.
  7. Steunkousen en schoenen met klittenband:
    • Makkelijker aan te trekken sokken en schoenen, wat minder belasting betekent voor de handen en polsen.
  8. Elektrische blikopeners en keukenhulpmiddelen:
    • Apparaten die het openen van potten en blikken vereenvoudigen, wat helpt bij het minimaliseren van hand- en polspijn.
  9. Verstelbare bedden en stoelen:
    • Bedden en stoelen die in verschillende posities kunnen worden gezet om comfort en ondersteuning te bieden.
  10. Elektrische trapliften:
    • Liften die helpen bij het op en neer gaan van trappen, wat vooral nuttig is voor mensen met ernstige gewrichtspijn.
  11. Looprekken en rollators:
    • Loopondersteuning voor extra stabiliteit en balans tijdens het lopen.
  12. Hulpmiddelen voor aan- en uitkleden:
    • Lange schoenlepels, aankleedstokken en knopenhaken om het aankleden te vergemakkelijken zonder te veel te buigen of strekken.
  13. Krukken en wandelstokken:
    • Ondersteuning voor lopen, waardoor de belasting op de heupen, knieën en enkels vermindert.
  14. Ergonomisch bestek en keukengerei:
    • Bestek en keukengerei met dikke handvatten voor een betere grip en minder belasting van de handen.
Oudere vrouw met wandelstok / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Tot slot

Dit zijn slechts enkele stappen om de symptomen te beheersen en een gezonde levensstijl te behouden. Luister altijd naar je arts voor advies op maat.

Prognose

Goed nieuws voor de meeste mensen met spierreuma! De meerderheid van de patiënten herstelt binnen 1-2 jaar met de juiste behandeling.

Maar wees op je hoede, want ongeveer 1 op de 10 mensen kan complicaties ervaren, vooral arteriitis temporalis. Arteriitis temporalis is een ontsteking van een bloedvat bij uw slaap. Deze aandoening kan zelfs leiden tot blindheid. Daarom is het cruciaal om onmiddellijk een oogarts te raadplegen als je merkt dat je gezichtsvermogen achteruitgaat.

Gelukkig is spierreuma goed behandelbaar en heeft het geen invloed op je levensverwachting. Blijf optimistisch en zorg goed voor jezelf!

Spierreuma: voeding, leefstijl en zelfzorg

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over spierreuma, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.

Gerelateerde artikelen: