Bloedbezinking (BSE): te hoog of te laag

Last Updated on 17 november 2023 by M.G. Sulman

De bloedbezinking of bezinkingssnelheid (BSE) is een test die kan worden aangevraagd bij het bloedonderzoek. Het meet de snelheid waarmee rode bloedcellen naar beneden zakken in een bloedbuis. Het geeft informatie over de aanwezigheid en activiteit van een ontsteking, die het gevolg is van infecties (bacteriën, virussen), tumoren en auto-immuunziekten. De BSE-test moet altijd worden in samenhang met aanvullend onderzoek en met je medische voorgeschiedenis worden bekeken.

Wat is bloedbezinking (BSE)?

De erytrocytbezinkingssnelheid, ook wel bezinking (sedimentatie), bloedbezinking, of BSE (bezinkingssnelheid van de erytrocyten, rode bloedcellen) is een bloedtest die kan aantonen of er een ontsteking in je lichaam aanwezig is. Ontsteking is de reactie van je immuunsysteem op letsel, infectie en vele soorten aandoeningen, waaronder aandoeningen van het immuunsysteem, bepaalde vormen van kanker en bloedaandoeningen.

Hoe vindt deze test plaats?

Om een ​​BSE-test uit te voeren, wordt er bloed bij je afgenomen en naar een laboratorium gestuurd. De laborant plaatst het monster in een lange, dunne glazen pipet en meet hoe snel de rode bloedcellen bezinken of naar de bodem van de pipet zakken. Normaal zakken rode bloedcellen langzaam. Maar ontsteking zorgt ervoor dat rode bloedcellen in bosjes aan elkaar plakken. Dit ontstaat door ontstekingseiwitten in het bloed, ook wel ‘acutefase-eiwitten’ genoemd. Deze klompjes bloedcellen zijn zwaarder dan afzonderlijke cellen, waardoor ze sneller naar de bodem zinken.

Doel van de test

Indien de rode bloedcellen sneller naar beneden zakken dan normaal, dan wordt er gesproken van een verhoogde bezinkingssnelheid. Dit doet zich voor als de hoeveelheid eiwitten in het bloed toeneemt door ontstekingen. De snelheid waarmee dit gebeurt is een teken van hoeveel ontstekingsactiviteit er is. Hogere bezinkingssnelheden betekenen verhoogde niveaus van ontsteking. Een BSE-test alleen kan niet vaststellen welke aandoening de ontsteking veroorzaakt.

Hoe wordt deze test uitgevoerd?

De test wordt gedaan met een bloedmonster. Een naald wordt gebruikt om bloed uit een ader in je arm of hand te trekken. Vervolgens wordt dit monster naar ene laboratorium gebracht.

Brengt deze test risico’s met zich mee?

Bloedonderzoek met een naald brengt enkele risico’s met zich mee. Deze bestaan uit bloedingen, infecties, blauwe plekken en een licht gevoel in het hoofd. Maar dat komt bijna niet voor. Wanneer er met een naald in je arm of hand wordt geprikt, kun je een lichte steek of pijn voelen. Daarna kan de prikplek pijnlijk zijn.

Oorzaken van te hoog of te laag BSE

Bloedbezinking te hoog

De bezinkingssnelheid wordt beïnvloed door zowel inflammatoire als niet-inflammatoire aandoeningen.

Inflammatoire aandoeningen

Bij inflammatoire aandoeningen zijn fibrinogeen, andere stollingseiwitten en alfaglobuline positief geladen, waardoor de BSE wordt verhoogd. Je BSE begint te stijgen 24 tot 48 uur na het begin van een acute ontsteking en neemt langzaam af naarmate de ontsteking verdwijnt. Het kan echter ook weken tot maanden duren voordat het weer normaal is.

In geval van BSE-waarden van meer dan 100 mm/uur is er een kans van grofweg 90% dat bij nader onderzoek een onderliggende oorzaak wordt gevonden.

Niet-inflammatoire aandoeningen en factoren

Bij niet-inflammatoire aandoeningen kunnen de plasma-albumineconcentratie, de grootte, de vorm en het aantal rode bloedcellen en de concentratie van immunoglobuline de BSE beïnvloeden. Niet-inflammatoire aandoeningen die een verhoogde BSE kunnen veroorzaken, zijn onder meer:

• bloedarmoede
• nierfalen
• obesitas
• menstruatie en zwangerschap
• bepaalde medicijnen, zoals ontstekingsremmende medicijnen (zoals NSAID’s, bijvoorbeeld ibuprofen), kunnen de bezinking verlagen

Leefstijlfactoren (lichamelijke activiteit, roken en alcoholgebruik) en veelvoorkomende metabole afwijkingen (obesitas en daaraan gerelateerd metabool syndroom) zijn ook van invloed op de BSE-waarden.

Een dieet met bijvoorbeeld weinig ijzer kan leiden tot bloedarmoede en (dus) een lagere bezinking.

Vrouwen hebben over het algemeen een iets hogere bezinkingssnelheid.

Licht verhoogde bezinking

Een licht verhoogde bloedbezinkingsnelheid kan optreden zonder dat er noodzakelijk sprake is van een ziekte. Mogelijke oorzaken van deze lichte verhoging zijn:

• Zwangerschap
• Bloedarmoede (anemie)
• Ouderdom
• Menstruatie
• Verkoudheid
• Griep
• Bijholteontsteking (sinusitis)
• Blaasontsteking
• Het gebruik van bepaalde geneesmiddelen en voedingssupplementen, zoals acetylsalicylzuur (Aspirine), anticonceptiepillen en vitamine A.

Een licht verhoogde bezinkingssnelheid in het bloed kan voorkomen bij ouderdom. Dit komt vaak voor en wijst meestal niet een onderliggende kwaal. Het is een normale verandering die in verband staat met het verouderingsproces.

Sterk verhoogde bezinking

Daarentegen is de bezinkingssnelheid meestal sterk verhoogd bij de volgende aandoeningen:

• Ontsteking van bloedvaten (vasculitis), een aandoening waarbij het eigen immuunsysteem de bloedvaten aanvalt waardoor de bloedvaten ontstoken en beschadigd raken
• Arteriitis temporalis (reuscelarteritis): een ontsteking van een slagader bij de slaap
• Inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
  Infectieziekten, zoals nierbekkenontsteking (pyelonefritis) en abcessen (bijvoorbeeld longabces, nierabces, hersenabces, psoasabces, enz.)
• Bepaalde vormen van kanker, zoals de ziekte van Kahler (multipel myeloom) en de ziekte van Waldenström
• Bepaalde auto-immuunziekten, zoals reuma (reumatoïde artritis) en spierreuma, evenals bepaalde nierziekten.

Bloedbezinking te laag

Een abnormaal hoge concentratie rode bloedcellen (polycytemie) veroorzaakt een verminderde bezinkingssnelheid. Dit wordt lager naarmate de viscositeit (stroperigheid) van het bloed toeneemt.

Een ongewoon lage bezinking kan dus wijzen op polyglobulie. Dit is een toegenomen stroperigheid van het bloed. Bij polyglobulie is het bloed te dik door een toename van het aantal rode bloedcellen. Dit kan bijvoorbeeld komen door een toename in rode bloedcellen of door een vormverandering van de rode bloedcellen.

Betekenis van BSE-waarden

Hoe gaat het in z’n werk?

Een laborant plaatst het bloed in een lange, dunne glazen pipet en controleert de bezinkingssnelheid in 1 uur. Bij een ontsteking in je lichaam, zorgen ontstekingseiwitten in je bloed ervoor dat rode bloedcellen gaan samenklonteren. Deze klonteringen zijn zwaar, dus zakken ze sneller naar de bodem van de pipet dan afzonderlijke bloedcellen.

Hoe sneller de bloedcellen zakken, hoe meer ontstekingsactiviteit je in je lichaam hebt.

De erytrocytbezinkingssnelheid, ook wel bezinking of BSE, rapporteert in millimeters (mm) de afstand tussen de heldere vloeistof (plasma) aan de bovenkant van de buis en de rode bloedcellen na 1 uur.

Normaalwaarde BSE

De normaalwaarde voor de bloedbezinkingssnelheid is afhankelijk van leeftijd en geslacht:

Wie?	Normaalwaarde
pasgeborene	bezinking 0-2 mm/uur
kind < 10 jaar	bezinking 3-13 mm/uur
vrouw < 50 jaar	bezinking < 20 mm/uur
vrouw > 50 jaar	bezinking < 30 mm/uur
zwangerschap 3e trimester	bezinking < 30 mm/uur
man < 50 jaar	bezinking < 15 mm/uur
man > 50 jaar	bezinking < 20 mm/uur

Wat kan van invloed zijn op het onderzoek?

Sommige aandoeningen en medicijnen kunnen van invloed zijn op de snelheid waarmee rode bloedcellen zakken en kunnen dus van invloed zijn op de testresultaten. Bijvoorbeeld:

• bloedarmoede
• oudere leeftijd
• nierproblemen
• schildklieraandoening
• zwangerschap of ongesteld zijn
• obesitas (fors overgewicht)
• geneesmiddelen zoals anticonceptiepillen, aspirine of acetylsalicylzuur, methyldopa (medicijn tegen hoge bloeddruk), theofylline (toegepast als medicijn bij ziekten van de ademhalingswegen, zoals COPD of astma), vitamine A, cortison een (bijnierschorshormoon) en kinine

Is een te lage bezinking gevaarlijk?

Een te lage bezinkingssnelheid is over het algemeen niet direct gevaarlijk op zichzelf. Het kan echter een indicatie zijn van onderliggende medische aandoeningen of ontstekingsprocessen in het lichaam. Een abnormaal lage bezinkingssnelheid kan soms voorkomen bij aandoeningen zoals polycytemie, een overproductie van rode bloedcellen, of bij een verstoring van de bloedeiwitten. In de meeste gevallen vereist een lage BSE-waarde nader medisch onderzoek teneinde de onderliggende oorzaak vast te stellen en eventuele gezondheidsproblemen aan te pakken.

Wat te doen bij een afwijkende BSE-waarde?

Een verhoogde of verlaagde bezinking  hoeft dit niet altijd te betekenen dat er er ziekte is die door een arts moeten worden behandeld. De BSE bij vrouwen schommelt bijvoorbeeld over het algemeen, afhankelijk van de menstruatiecyclus. Bovendien kan de meting zelf worden beïnvloed door verschillende methodologische fouten (onjuiste opslag, temperatuurschommelingen). Als er geen gezondheidsproblemen door de arts worden vastgesteld, kan de test na ongeveer een week worden herhaald. Dit om te bepalen of de waarden weer binnen het normale bereik zijn. Ook bepaalde medicijnen en voedingssupplementen kunnen van invloed zijn op de uitslag (zie boven).

Welke andere tests kunnen nodig zijn?

Er kunnen andere tests worden ingezet om de juiste diagnose te kunnen stellen. Een van deze tests wordt een C-reactieve proteïnetest of CRP genoemd. Deze test meet ook actieve ontstekingen in het lichaam. CRP wordt aangemaakt door de lever en afgegeven in de bloedbaan. Bij een ontsteking neemt de hoeveelheid CRP in je lichaam binnen een paar uur toe.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over bloedbezinking (bijvoorbeeld: “Ik heb een lage bezinking”) of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.