Bloedbezinking (BSE): te hoog of te laag

Last Updated on 2 januari 2025 by M.G. Sulman

De bloedbezinking of bezinkingssnelheid (BSE) is een test die kan worden aangevraagd bij het bloedonderzoek. Het meet de snelheid waarmee rode bloedcellen naar beneden zakken in een bloedbuis. Het geeft informatie over de aanwezigheid en activiteit van een ontsteking, die het gevolg is van infecties (bacteriën, virussen), tumoren en auto-immuunziekten. De BSE-test moet altijd worden in samenhang met aanvullend onderzoek en met je medische voorgeschiedenis worden bekeken.

Wat is bloedbezinking (BSE)?

Mevrouw Janssen, 74 jaar, merkte dat ze steeds vaker moe was en wat stijve gewrichten had. Bij een bloedonderzoek bleek haar bezinking verhoogd te zijn, met een waarde van 55. Na verder onderzoek stelde haar huisarts vast dat ze beginnende reuma had. Het nieuws kwam wel even binnen, maar zij voelde zich gesteund met een helder behandelplan. Ze vertelde later: “Het is fijn om te weten waar het vandaan komt en dat er iets aan gedaan kan worden.”

Wat is BSE en waarom is het belangrijk?

De erytrocytbezinkingssnelheid – een hele mond vol, maar meestal gewoon “BSE” genoemd – is een eenvoudige bloedtest die een hoop informatie over je gezondheid kan geven. Het werkt zo: je bloed wordt in een buisje gezet, en de arts kijkt hoe snel de rode bloedcellen naar de bodem zakken. Dit wordt gemeten in millimeters per uur. Een hogere bezinkingssnelheid kan wijzen op een ontsteking, omdat ontstekingseiwitten de rode bloedcellen aan elkaar laten kleven en ze sneller laten zakken. Zie het als een alarmsysteem dat zegt: “Hé, er is iets aan de hand, kijk hier eens naar!”

Wat maakt je BSE hoger?

Je BSE stijgt vaak als je immuunsysteem druk in de weer is. Heb je een ontsteking, zoals een keelontsteking, of een pijntje hier en daar door reuma? Dan zie je dat vaak terug in je bloed. Maar een verhoogde waarde kan ook voorkomen bij minder voor de hand liggende dingen, zoals een auto-immuunziekte of een bloedaandoening. Wat het zo interessant maakt, is dat de BSE niet zegt wat er precies speelt, maar het zet de deur open naar verder onderzoek. Een beetje zoals een rookalarm dat je waarschuwt dat er rook is – je moet alleen nog uitzoeken waar die vandaan komt.

Hoe vindt deze test plaats?

Om een ​​BSE-test uit te voeren, wordt er bloed bij je afgenomen en naar een laboratorium gestuurd. De laborant plaatst het monster in een lange, dunne glazen pipet en meet hoe snel de rode bloedcellen bezinken of naar de bodem van de pipet zakken. Normaal zakken rode bloedcellen langzaam. Maar ontsteking zorgt ervoor dat rode bloedcellen in bosjes aan elkaar plakken. Dit ontstaat door ontstekingseiwitten in het bloed, ook wel ‘acutefase-eiwitten’ genoemd. Deze klompjes bloedcellen zijn zwaarder dan afzonderlijke cellen, waardoor ze sneller naar de bodem zinken.

Wat is het doel van de BSE-test?

De BSE-test is eigenlijk een slim hulpmiddel van je lichaam om te laten zien hoe druk je immuunsysteem bezig is. Als de rode bloedcellen sneller naar beneden zakken dan normaal, is er sprake van een verhoogde bezinkingssnelheid. Dit gebeurt omdat de hoeveelheid eiwitten in je bloed toeneemt bij een ontsteking. Die eiwitten maken de rode bloedcellen als het ware plakkerig, waardoor ze sneller zinken. Hoe sneller dit proces, hoe actiever de ontsteking in je lichaam. Het is dus een soort meetlatje voor de ontstekingsactiviteit.

Maar let op: de BSE-test vertelt je dát er iets speelt, niet wat precies. Het is een startpunt voor verder onderzoek, niet het eindstation. Of het nu om een infectie, een auto-immuunziekte of een andere aandoening gaat, de BSE is een goede eerste aanwijzing om in de juiste richting te zoeken. Denk er maar aan als een gids die je helpt navigeren, maar niet meteen het hele verhaal onthult.

Hoe wordt de BSE-test uitgevoerd?

De test is eenvoudig en snel. Er wordt een bloedmonster genomen met een naald die in een ader in je arm of hand wordt geprikt. Dit klinkt misschien spannend, maar het is een routineklus voor de meeste zorgverleners. Zodra het bloed is afgenomen, wordt het naar het laboratorium gestuurd. Daar kijken de experts hoe snel je rode bloedcellen naar de bodem zakken in een speciaal buisje. Binnen een paar uur, soms een dag, weet je meer.

Een leuke bonus? Je hoeft niet speciaal nuchter te zijn voor deze test, dus je kopje koffie of ontbijtje kun je gewoon nemen. Het voelt een beetje zoals een snelle pitstop voor je gezondheid: even prikken, bloed checken, en weer door!

Zijn er risico’s verbonden aan de test?

Zoals bij alles wat met een naald te maken heeft, zijn er kleine risico’s. Denk aan een klein blauw plekje op de prikplek, of dat je je heel even licht in het hoofd voelt. In zeldzame gevallen kan er een kleine bloeding of infectie ontstaan, maar dat is eerder uitzondering dan regel. Wat je meestal merkt? Een korte prik – even vervelend, maar snel voorbij – en daarna hooguit een beetje gevoeligheid op de plek waar de naald zat.

Het is een routineonderzoek dat dagelijks bij talloze mensen wordt gedaan. Zoals ze zeggen: “Geen reden tot paniek, gewoon even laten prikken en klaar is Kees.” En mocht je twijfelen of je bloedvaten lastig te vinden zijn, vertel het de prikker gerust. Ze hebben vaak slimme trucs om het zo soepel mogelijk te laten verlopen!

Oorzaken van te hoog of te laag BSE

Bloedbezinking te hoog

De bezinkingssnelheid wordt beïnvloed door zowel inflammatoire als niet-inflammatoire aandoeningen.

Inflammatoire aandoeningen

Bij inflammatoire aandoeningen zijn fibrinogeen, andere stollingseiwitten en alfaglobuline positief geladen, waardoor de BSE wordt verhoogd. Je BSE begint te stijgen 24 tot 48 uur na het begin van een acute ontsteking en neemt langzaam af naarmate de ontsteking verdwijnt. Het kan echter ook weken tot maanden duren voordat het weer normaal is.

In geval van BSE-waarden van meer dan 100 mm/uur is er een kans van grofweg 90% dat bij nader onderzoek een onderliggende oorzaak wordt gevonden.

Niet-inflammatoire aandoeningen en factoren

Bij niet-inflammatoire aandoeningen kunnen de plasma-albumineconcentratie, de grootte, de vorm en het aantal rode bloedcellen en de concentratie van immunoglobuline de BSE beïnvloeden. Niet-inflammatoire aandoeningen die een verhoogde BSE kunnen veroorzaken, zijn onder meer:

• bloedarmoede
• nierfalen
• obesitas
• menstruatie en zwangerschap
• bepaalde medicijnen, zoals ontstekingsremmende medicijnen (zoals NSAID’s, bijvoorbeeld ibuprofen), kunnen de bezinking verlagen

Leefstijlfactoren (lichamelijke activiteit, roken en alcoholgebruik) en veelvoorkomende metabole afwijkingen (obesitas en daaraan gerelateerd metabool syndroom) zijn ook van invloed op de BSE-waarden.

Een dieet met bijvoorbeeld weinig ijzer kan leiden tot bloedarmoede en (dus) een lagere bezinking.

Vrouwen hebben over het algemeen een iets hogere bezinkingssnelheid.

Licht verhoogde bezinking

Een licht verhoogde bloedbezinkingsnelheid kan optreden zonder dat er noodzakelijk sprake is van een ziekte. Mogelijke oorzaken van deze lichte verhoging zijn:

• Zwangerschap
• Bloedarmoede (anemie)
• Ouderdom
• Menstruatie
• Verkoudheid
• Griep
• Bijholteontsteking (sinusitis)
• Blaasontsteking
• Het gebruik van bepaalde geneesmiddelen en voedingssupplementen, zoals acetylsalicylzuur (Aspirine), anticonceptiepillen en vitamine A.

Een licht verhoogde bezinkingssnelheid in het bloed kan voorkomen bij ouderdom. Dit komt vaak voor en wijst meestal niet een onderliggende kwaal. Het is een normale verandering die in verband staat met het verouderingsproces.

Sterk verhoogde bezinking

Daarentegen is de bezinkingssnelheid meestal sterk verhoogd bij de volgende aandoeningen:

• Ontsteking van bloedvaten (vasculitis), een aandoening waarbij het eigen immuunsysteem de bloedvaten aanvalt waardoor de bloedvaten ontstoken en beschadigd raken
• Arteriitis temporalis (reuscelarteritis): een ontsteking van een slagader bij de slaap
• Inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
  Infectieziekten, zoals nierbekkenontsteking (pyelonefritis) en abcessen (bijvoorbeeld longabces, nierabces, hersenabces, psoasabces, enz.)
• Bepaalde vormen van kanker, zoals de ziekte van Kahler (multipel myeloom) en de ziekte van Waldenström
• Bepaalde auto-immuunziekten, zoals reuma (reumatoïde artritis) en spierreuma, evenals bepaalde nierziekten.

Bloedbezinking te laag

Een bezinkingssnelheid (BSE) wordt doorgaans als ongewoon laag beschouwd wanneer deze vrijwel nul of extreem laag is, zoals 1 mm/uur of minder. Een zeer lage bezinkingssnelheid kan wijzen op verschillende onderliggende oorzaken. Ofschoon het op zichzelf vaak geen directe reden tot paniek is, vertelt het wel een verhaal over de toestand van het lichaam. Laten we enkele mogelijke oorzaken van een ongewoon lage bezinking verkennen:

• Anemie of bloedarmoede – Bij een laag hemoglobinegehalte (HB) in het bloed kan er sprake zijn van anemie. Wanneer het lichaam minder rode bloedcellen of een tekort aan hemoglobine heeft, kan de bezinkingswaarde laag uitvallen. Het bloed bevat dan minder stoffen die de bezinking versnellen, waardoor de ESR daalt. Dit is als een traag stromende rivier die zich niet wil haasten, tekenend voor een mogelijke tekortkoming in de zuurstofdragers van het bloed.
• Eiwitgebrek – Een tekort aan eiwitten kan ontstaan door ondervoeding, maar ook door aandoeningen van de lever of nieren. Eiwitten in het bloed, zoals albumine, spelen een essentiële rol bij de bezinking. Wanneer deze eiwitten ontbreken of in onvoldoende hoeveelheden aanwezig zijn, heeft het bloed moeite om te bezinken. Denk aan een soep die te waterig is – de vaste deeltjes willen niet naar de bodem zakken omdat er te weinig ‘binding’ is.
• Hyperviscositeit – Bij hyperviscositeit, oftewel een toegenomen stroperigheid van het bloed, ontstaat een bijzondere situatie. Aandoeningen zoals polyglobulie (een verhoogd aantal rode bloedcellen) of een hoog gehalte aan immunoglobulinen kunnen het bloed dikker en minder vloeiend maken. Hierdoor zakken de rode bloedcellen langzamer naar de bodem van de buis tijdens de bezinkingsmeting. Stel je voor dat je probeert honing door een trechter te gieten; de traagheid is precies wat de lage ESR weerspiegelt. Polyglobulie is een belangrijk voorbeeld van zo’n aandoening, waarbij de overvloed aan rode bloedcellen het bloed als een dikke, stroperige massa maakt.
• Medicatie – Sommige medicijnen kunnen de bezinkingswaarde verlagen. Corticosteroïden en niet-steroïde anti-inflammatoire middelen (NSAID’s) kunnen bijvoorbeeld de ontstekingsactiviteit in het lichaam verminderen, wat resulteert in een lagere ESR.
• Ouderdom – Naarmate we ouder worden, verandert de samenstelling van ons bloed op subtiele wijze. Een van deze veranderingen kan een natuurlijke afname van de bezinkingswaarde zijn. Dit kan komen door een verschuiving in de productie van bloedcellen, de viscositeit van het bloed of andere fysiologische veranderingen die het lichaam doormaakt. De lagere ESR bij ouderen kan worden gezien als een natuurlijke vertraging, een ritme dat het lichaam zichzelf oplegt naarmate het ouder wordt.
• Polyglobulie – Een verhoogd aantal rode bloedcellen, zoals bij polyglobulie, maakt het bloed stroperiger en minder geneigd tot bezinken. Het is alsof de rode bloedcellen zich stevig vasthouden aan hun positie, traag en stroef. Dit kan een indicatie zijn van aandoeningen zoals polycythemia vera, een zeldzame bloedaandoening die een te hoge productie van rode bloedcellen veroorzaakt. Hierdoor kan de ESR ongewoon laag zijn, ondanks dat het lichaam mogelijk met andere gezondheidsuitdagingen kampt.

Betekenis van BSE-waarden

Hoe gaat het in z’n werk?

Een laborant plaatst het bloed in een lange, dunne glazen pipet en controleert de bezinkingssnelheid in 1 uur. Bij een ontsteking in je lichaam, zorgen ontstekingseiwitten in je bloed ervoor dat rode bloedcellen gaan samenklonteren. Deze klonteringen zijn zwaar, dus zakken ze sneller naar de bodem van de pipet dan afzonderlijke bloedcellen.

Hoe sneller de bloedcellen zakken, hoe meer ontstekingsactiviteit je in je lichaam hebt.

De erytrocytbezinkingssnelheid, ook wel bezinking of BSE, rapporteert in millimeters (mm) de afstand tussen de heldere vloeistof (plasma) aan de bovenkant van de buis en de rode bloedcellen na 1 uur.

Normaalwaarde BSE

De normaalwaarde voor de bloedbezinkingssnelheid is afhankelijk van leeftijd en geslacht:

Wie?	Normaalwaarde
pasgeborene	bezinking 0-2 mm/uur
kind < 10 jaar	bezinking 3-13 mm/uur
vrouw < 50 jaar	bezinking < 20 mm/uur
vrouw > 50 jaar	bezinking < 30 mm/uur
zwangerschap 3e trimester	bezinking < 30 mm/uur
man < 50 jaar	bezinking < 15 mm/uur
man > 50 jaar	bezinking < 20 mm/uur

Wat kan van invloed zijn op het onderzoek?

Sommige aandoeningen en medicijnen kunnen van invloed zijn op de snelheid waarmee rode bloedcellen zakken en kunnen dus van invloed zijn op de testresultaten. Bijvoorbeeld:

• bloedarmoede
• oudere leeftijd
• nierproblemen
• schildklieraandoening
• zwangerschap of ongesteld zijn
• obesitas (fors overgewicht)
• geneesmiddelen zoals anticonceptiepillen, aspirine of acetylsalicylzuur, methyldopa (medicijn tegen hoge bloeddruk), theofylline (toegepast als medicijn bij ziekten van de ademhalingswegen, zoals COPD of astma), vitamine A, cortison een (bijnierschorshormoon) en kinine

Is een te lage bezinking gevaarlijk?

Een te lage bezinking op zichzelf is meestal niet direct gevaarlijk, maar het kan wel een teken zijn van wat zich onder de oppervlakte afspeelt. Het bloed spreekt namelijk een stille taal, en een lage bezinking kan wijzen op verborgen processen zoals polyglobulie, eiwittekorten of een verhoogde bloedstroperigheid. Dit zijn situaties die, als ze onbehandeld blijven, mogelijk tot ernstigere gezondheidsproblemen kunnen leiden.

Vergelijk het met een rivier die nauwelijks stroomt – op het eerste gezicht lijkt het rustig, maar die traagheid kan wijzen op obstakels in de diepte. Een lage bezinking is dus vaak een signaal om verder te kijken: wat veroorzaakt deze rust in het bloed? Ofschoon het op zichzelf niet gevaarlijk is, kan het de deur openen naar inzicht in je algehele gezondheid.

Wat te doen bij een afwijkende BSE-waarde?

Een verhoogde of verlaagde bezinking  hoeft dit niet altijd te betekenen dat er er ziekte is die door een arts moeten worden behandeld. De BSE bij vrouwen schommelt bijvoorbeeld over het algemeen, afhankelijk van de menstruatiecyclus. Bovendien kan de meting zelf worden beïnvloed door verschillende methodologische fouten (onjuiste opslag, temperatuurschommelingen). Als er geen gezondheidsproblemen door de arts worden vastgesteld, kan de test na ongeveer een week worden herhaald. Dit om te bepalen of de waarden weer binnen het normale bereik zijn. Ook bepaalde medicijnen en voedingssupplementen kunnen van invloed zijn op de uitslag (zie boven).

Welke andere tests kunnen nodig zijn?

Er kunnen andere tests worden ingezet om de juiste diagnose te kunnen stellen. Een van deze tests wordt een C-reactieve proteïnetest of CRP genoemd. Deze test meet ook actieve ontstekingen in het lichaam. CRP wordt aangemaakt door de lever en afgegeven in de bloedbaan. Bij een ontsteking neemt de hoeveelheid CRP in je lichaam binnen een paar uur toe.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over bloedbezinking (bijvoorbeeld: “Ik heb een lage bezinking”) of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.