Last Updated on 30 januari 2023 by M.G. Sulman
Hemoglobine (Hb) is een eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof transporteert van de longen naar de weefsels en koolstofdioxide van de weefsels naar de longen. Het Hb-gehalte wordt gemeten door een bloedtest. In de huisartsenpraktijk wordt de Hb-waarde veelal gemeten met het HemoCue-apparaat, in bloed, dat via een vingerprik is verkregen.1Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:2294-7 Wanneer je Hb-waarde te laag is, dan is er sprake van bloedarmoede (anemie). Er zijn hierbij te weinig rode bloedcellen aanwezig, die de zuurstof vanuit de longen naar andere delen van het lichaam kunnen transporteren.
Normaalwaarde hemoglobine
Een normaal hemoglobinegehalte ligt:
- bij mannen tussen de 8,5 en 11 millimolen per liter
- bij vrouwen tussen de 7,5 en 10 millimolen per liter
Dit zijn de normale waarden voor het hemoglobinegehalte in het bloed. Houd er rekening mee dat deze waarden kunnen variëren afhankelijk van leeftijd, geslacht, gezondheidstoestand en andere factoren. Bij zwangere vrouwen mag bijvoorbeeld de waarde na 30 tot 32 weken zwangerschap 6,3 millimolen per liter zijn.
Een laag hemoglobinegehalte kan wijzen op bloedarmoede, terwijl een hoog niveau van hemoglobine aanwijzingen kan geven voor andere aandoeningen, zoals een nierziekte.
Hb-gehalte bij ouderen
Bij ouderen kunnen verschillende factoren invloed hebben op het hemoglobinegehalte. Bijvoorbeeld, door verminderde opname van voedingsstoffen en de verminderde aanmaak van rode bloedcellen kan het hemoglobinegehalte bij ouderen dalen. Bij 36% van de 65-plussers met bloedarmoede wordt dit veroorzaakt door ijzergebrek. Naast het ijzergebrek kan er bij oudere patiënten ook sprake zijn van andere oorzaken zoals bloedarmoede door chronische ziekten, andere deficiënties (tekort aan bepaalde voedingsstoffen) of een myelodysplastisch syndroom (MDS).2Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A5236 MDS is een groep van beenmergziektes waarbij de aanmaak van bloedcellen is verstoord.
Een regelmatig controle van het hemoglobinegehalte is derhalve aanbevolen voor ouderen om eventuele veranderingen op te sporen en behandelen. Je huisarts kan specifieke aanbevelingen geven over hoe vaak je het hemoglobinegehalte moet laten controleren.
Hb-gehalte bij kinderen
Het hemoglobinegehalte van kinderen verandert snel tijdens de groei en ontwikkeling. Een normaal hemoglobinegehalte bij kinderen is afhankelijk van de leeftijd en het geslacht. De referentiewaarden zijn:
- Kind < 14 dagen: 8,4 – 12,5 mmol/l
- Kind 14 dagen – 1 maand: 6,2 – 9.6 mmol/l
- Kind 1 maand – 6 maanden: 5,6 – 7,9 mmol/l
- Kind 6 maanden – 2 jaar: 6,3 – 7,9 mmol/l
- Kind 2 – 6 jaar: 6,4 – 7,9 mmol/l
- Kind 6 – 12 jaar: 6,6 -8,4 mmol/l
- Man 12 – 18 jaar: 6,9 – 9,1 mmol/l
- Vrouw 12 -18 jaar: 6,8-8,3 mmol/l
Bij jonge kinderen kan een te laag hemoglobinegehalte wijzen op voedingsproblemen of aandoeningen zoals bloedingen, infecties of aangeboren bloedafwijkingen. Een te hoog hemoglobinegehalte kan wijzen op een aandoening zoals polycythaemia vera.
Het hemoglobinegehalte bij kinderen kan meten worden door middel van een vingerprik of een bloedonderzoek.
Hb-gehalte tijdens zwangerschap en borstvoeding
Tijdens de zwangerschap en borstvoeding kunnen vrouwen een verhoogd risico hebben op verlaging van het hemoglobinegehalte. Dit komt doordat een vrouw tijdens de zwangerschap meer bloed produceert om te voorzien in de behoeften van het groeiende ongeboren kind, en omdat borstvoeding extra energie vereist.
Teneinde het hemoglobinegehalte tijdens de zwangerschap en borstvoeding op peil te houden, is het belangrijk om een uitgebalanceerd dieet te volgen met voldoende ijzer en andere voedingsstoffen die nodig zijn voor de productie van hemoglobine. Sommige vrouwen kunnen ook ijzersupplementen nodig hebben. Het is belangrijk om je arts of verloskundige te raadplegen voordat je ijzersupplementen gebruikt.
Bloedarmoede wordt meestal veroorzaakt door een ijzertekort, maar dit is niet altijd het geval. In sommige gevallen is de oorzaak een gebrek aan foliumzuur. Foliumzuur is bovendien van belang voor de vroege ontwikkeling van het ongeboren kind. Je doet er verstandig aan om al extra foliumzuur te gaan slikken voordat je zwanger wordt.
Hemoglobine te laag
Betekenis
Een laag hemoglobinegehalte betekent dat er te weinig hemoglobine in het bloed aanwezig is. Dit betekent dat er te weinig rode bloedcellen zijn om zuurstof naar de weefsels te vervoeren.
Oorzaken
Oorzaken van een verlaagd Hb (anemie of bloedarmoede) kunnen zijn:
- Bloedverlies (door bijvoorbeeld menstruatie, wonden, maagzweer of operatie)
- Onvoldoende productie van rode bloedcellen (door bijvoorbeeld bloedarmoede door ijzergebrek of vitaminetekorten)
- Verhoogde afbraak van rode bloedcellen (door bijvoorbeeld ziekten zoals sikkelcelanemie of thalassaemie)
Symptomen
Symptomen van een lage hemoglobinewaarde in het bloed kunnen zijn:
- Vermoeidheid en uitputting
- Bleekheid
- Hoofdpijn
- Duizeligheid
- Kortademigheid
- Hartslag sneller dan normaal
- Beenkrampen
De symptomen van bloedarmoede kunnen sterke gelijkenis vertonen met die van andere aandoeningen. Een arts moet geraadpleegd worden voor een juiste diagnose en behandeling.
Een extreem laag Hb gehalte
Een extreem laag hemoglobinegehalte kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Dit kan leiden tot een verslechtering van de zuurstofopname door de weefsels, wat tot vermoeidheid, kortademigheid, hartproblemen, en in sommige gevallen zelfs tot hartfalen kan leiden. Een extreem laag hemoglobinegehalte vereist onmiddellijke medische aandacht. De behandeling is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en kan bestaan uit bloedtransfusies, medicijnen, dieetaanpassingen of andere maatregelen.
Hemoglobine te hoog
Betekenis
Een hoog hemoglobinegehalte betekent dat er meer hemoglobine in het bloed aanwezig is dan normaal. Dit betekent meestal dat er meer rode bloedcellen aanwezig zijn dan normaal.
Indien je een hogere Hb-waarde hebt dan normaal, dan is je zuurstofhuishouding in orde maar is je bloed wel dikker en stroperiger. Dit kan tot gevolg hebben dat aderen dichtslibben. Je loop dan een verhoogd risico op een infarct.
Oorzaken
Een hoge Hb-waarde is meestal erfelijk bepaald. het kan echter ook komen door hart- en longziekten, roken of verblijf op grote hoogte. Het kan ook komen door polycythemie vera, een zeldzame aandoening waarbij het lichaam te veel rode bloedcellen aanmaakt.
Symptomen
Symptomen van een hoog hemoglobinegehalte kunnen zijn:
- Vermoeidheid en uitputting
- Hoofdpijn
- Duizeligheid
- Pijn of kramp in de ledematen
- Bloeduitstortingen
Hb-gehalte meten
Het is aan te raden om je Hb-gehalte te meten bij vermoeden van bloedarmoede. Hemoglobine wordt gemeten door middel van een bloedonderzoek, ook wel een bloedtest genoemd.
Vingerprik en venapunctie
Een Hb-gehalte meten door middel van een vingerprik is een snelle en niet-invasieve methode om het hemoglobinegehalte te meten. Bij een vingerprik wordt een klein beetje bloed uit een vinger genomen en wordt het hemoglobinegehalte gemeten met een speciaal apparaat.
Met een vingerprik kan de huisarts vaststellen of je Hb te laag is. Mensen met een te laag Hb hebben bloedarmoede (anemie). Wanneer blijkt dat je Hb te laag is, zal de huisarts soms nog verder bloedonderzoek willen doen. De meter van de huisarts is iets minder betrouwbaar dan het laboratorium in het ziekenhuis. De meting valt soms wat te laag uit en een laag Hb wordt soms opnieuw gemeten in het laboratorium. De test wordt dan meestal uitgevoerd door een bloedmonster te nemen uit een ader in de arm (venapunctie).
Regelmatige controle
Het is aanbevolen om het hemoglobinegehalte regelmatig te controleren bij mensen die:
- Zwanger zijn
- Bloedarmoede hebben
- Long- of hartaandoeningen hebben
- Polycythemie vera (PV) hebben
- Hoogteziekte hebben
De frequentie waarmee het hemoglobinegehalte gemeten moet worden, is afhankelijk van je specifieke gezondheidssituatie en de aanbevelingen van de huisarts of behandelend arts.
Hb-gehalte verhogen
Er zijn verschillende manieren om het hemoglobinegehalte te verhogen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van een te laag Hb.
Voeding
Het verhogen van de inname van ijzerrijke voedingsmiddelen en voedingsstoffen die nodig zijn voor de productie van hemoglobine, zoals foliumzuur en vitamine B12, kan het hemoglobinegehalte verhogen.
Supplementen
Sommige mensen kunnen ijzersupplementen nodig hebben om hun hemoglobinegehalte te verhogen. Het is belangrijk om deze supplementen alleen te nemen onder begeleiding van een arts. Te veel ijzer is namelijk ook niet goed voor je gezondheid. Thuisarts schrijft hierover:
“Een beetje te veel ijzer is niet erg, want uw lichaam kan het ijzer opslaan. Vooral in uw lever. Het is niet goed als er steeds maar ijzer bij blijft komen. Dat kan uw organen beschadigen, bijvoorbeeld uw lever, alvleesklier, hart en gewrichten.”3Thuisarts. Ik heb erfelijke ijzerstapeling. https://www.thuisarts.nl/ijzerstapeling/ik-heb-erfelijke-ijzerstapeling
Bloedtransfusie
In ernstige gevallen kan een bloedtransfusie nodig zijn om het hemoglobinegehalte te verhogen.
Behandeling van onderliggende aandoening
Als er een onderliggende aandoening is die leidt tot verlaging van het hemoglobinegehalte, zoals bloedingen, infecties of aangeboren bloedafwijkingen, dient deze aandoening te worden behandeld teneinde het hemoglobinegehalte te verhogen.
Hoe snel stijgt het Hb-gehalte?
Het tempo waarin het hemoglobinegehalte stijgt, hangt af van verschillende factoren zoals de onderliggende oorzaak, de behandeling die wordt ondergaan, en het individuele lichaam.
Bijvoorbeeld, bij bloedtransfusies zal het hemoglobinegehalte snel stijgen doordat het bloed meteen beschikbaar is voor het lichaam. Bij behandeling met medicijnen die de aanmaak van rode bloedcellen bevorderen, zal het hemoglobinegehalte nochtans geleidelijker stijgen over een periode van weken of maanden.
In het algemeen is het goed om te weten dat elk individu anders is en de snelheid waarmee het hemoglobinegehalte stijgt, kan variëren.
Hb-gehalte in het bloed en voeding
Voeding speelt een belangrijke rol in de productie en absorptie van hemoglobine. Sommige voedingsstoffen, zoals ijzer, foliumzuur en vitamine B12, zijn nodig voor de productie van hemoglobine en rode bloedcellen. Een tekort aan deze voedingsstoffen kan leiden tot een verlaagd hemoglobinegehalte en daarmee bloedarmoede.
Voorbeelden van voedingsmiddelen die rijk zijn aan ijzer:
- Vlees, vooral rood vlees en kalkoen
- Vis, vooral sardines en tonijn
- Eieren
- Bonen, linzen, tofu
- Volkoren producten
- Groene bladgroenten, zoals spinazie en broccoli
Er wordt onderscheid gemaakt tussen heemijzer en non-heemijzer. Dit zijn begrippen die verwijzen naar de manier waarop ijzer in het lichaam wordt opgenomen en verwerkt.
Heemijzer is ijzer dat afkomstig is uit dierlijke producten, zoals vlees, vis en gevogelte. Het wordt gemakkelijker opgenomen en verwerkt door het lichaam dan non-heemijzer, dat afkomstig is uit plantaardige producten, zoals granen, noten, peulvruchten, en groenten.
De verschillen tussen heemijzer en non-heemijzer zitten in de opname- en verwerkingssnelheid en in de hoeveelheid ijzer die beschikbaar is voor het lichaam. Heemijzer is beter opneembaar en wordt sneller verwerkt, terwijl non-heemijzer een trager opnameproces heeft en minder ijzer beschikbaar is voor het lichaam.
Deze twee vormen van ijzer worden beide door het lichaam gebruikt, maar het is aanbevolen voor mensen die op zoek zijn naar een ijzerrijk dieet om zowel heem- als non-heemijzer te consumeren voor een optimale opname van ijzer.
Het is bekend dat vitamine C de opname van ijzer uit plantaardige bronnen (non-heemijzer) kan verbeteren. Vitamine C helpt bij de opname van ijzer in de darmen door het om te zetten in een vorm die makkelijker door het lichaam kan worden opgenomen. Het is aanbevolen om vitamine C-rijke voedingsmiddelen te combineren met ijzerrijke plantaardige bronnen, zoals groene bladgroenten en peulvruchten, om de ijzeropname te maximaliseren.
Hb-gehalte en alcohol
Alcohol kan invloed hebben op het hemoglobinegehalte. Overmatige alcoholconsumptie kan de productie van hemoglobine verminderen en de absorptie van ijzer en vitamine B6 belemmeren, wat kan leiden tot een verlaging van het hemoglobinegehalte. Bovendien kan alcoholgebruik ook interageren met bepaalde medicijnen die het hemoglobinegehalte beïnvloeden.
Het is daarom belangrijk om de hoeveelheid alcohol die je drinkt te beperken. Het advies is om geen alcohol te drinken of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit advies is hetzelfde voor zowel mannen als vrouwen.4Voedingscentrum. Alcohol (bier, wijn en sterke drank). https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/alcohol.aspxNederland (ingezien op 29-1-2023)5
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over je Hb-gehalte of waarde, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
